Milang-miling, Milah lan Milih:
SABEN-SABEN nonton televisi, ngrungakna radhio, mbuka
internet isine wong-wong sing padha nggunggung dhiri, sugih kendel bandha wani,
rumangsa bisa bakal kuwawa mrantasi bot-repot lan rubedane negari. Maneka warna
tetembungan dipantha-pantha, intine mung, Aku sing pantes. Piliha aku!
Kita kamitenggengen, ngelus dhadha. Wit-witan sing maune
endah disawang saiki kebak gambare wong-wong sing kepengin dipilih lan lambang-lambang
partai. Jaman dhisik wong tuwa wanti-wanti aja ngganggu wit gedhe jalaran ana
sing nunggu, nanging ora katon (dhanyang, dhemit, lan sapanunggalane), saiki
sing nunggu pating prenges, gemagus, lan kementhus.
Sanajan katone mung milih, sejatine milih kuwi ora gampang.
Apa maneh yen sing kudu dipilih pirang-pirang. Wong Jawa kandha, milang-miling
milih tebu, malah entuk tebu bongkeng. Milih siji ing antarane loro wae
kadhang-kadhang mumet, prelu ati wegig lan penggalih wening.
Ana crita sing bisa dadi kaca benggala bab angele milih.
Nalika ngadhepi Harya Penangsang lan Hadiwijaya, Sunan Kudus bingung. Kekarone
duwe keluwihan lan kekurangan. Kamangka sikape sunan sing uga katelah Jafar
Sodik kuwi bisa ngowahi lakune sejarah. Penangsang duwe hak dipilih jalaran
dhewekke minangka turasing kusuma rembesing madu, lajer cer turasing sultan
Demak. Dhewekke putune Sultan Fatah. Penangsang uga kendel, wani, teges, lan
sekti, tegese kuwawa nyepeng pusaraning adil praja Demak. Nanging, tumrap para
sepuh lan pinisepuh, Penangsang kabiji abang: brangasan! Yen basa saiki kritis,
kadhang-kadhang kaanggep ora bisa ngajeni wong tuwa, nerak susila.
Sewalike, Hadiwijaya iku mung putra mantune Sultan
Trenggana. Yen manut pranatan pancen hake kalah karo Penangsang. Nanging,
dhewekke uga sekti, limpat, lan pinter maca kahanan. Solah-bawane gawe sengsem
para sesepuh myang pinisepuh sing ngelak sinungkeman.
Nimbang;
Jroning ati milih Penangsang. Kasunyatane, dhewan wali
minangka saka gurune kasultanan luwih sreg yen Hadiwijaya sing dadi panguwasa.
Kamangka, Sunan Kudus klebu anggota dhewan wali. Kajaba kuwi, sang sunan wis
nate janji marang Kebo Kenanga (wong tuwane Hadiwijaya) nalika gawe
ontran-ontran lan ora ana prajurit Demak sing kuwawa nadhingi kridhane. Merga
pambujuke Sunan Kudus, Kebo Kenanga gelem mati yen ana jaminan anake bisa dadi
sultan. Sunan Kudus nyanggupi.
Lakune wektu, wis titi wanci kudu milih. Mula nalika kudu
milih, sing dikemas kanthi arep mbabar aji pamungkas, Sunan Kudus mung aweh
sandhi, teka-teki, sing Arya Penangsang ora gampang ngudhari. Pilihan ora sida,
prekara dadi dawa!
Crita kuwi gambaran, yen arep milih samubarang kudu nimbang
lan nglimbang. Yen kepentok kudu selak karo batin merga kahanan, kudu bisa
golek cara sing paling wicaksana. Apa maneh magepokan karo urusan lan nasibe
negara. Aja nganti kita dadi perangane sejarah sing salah. Sejarah bubrah.
Sejarah sing gawe kahanan ora saya apik nanging malah carut-marut.
Saiki sing dipilih ora mung loro nanging pirang-pirang. Ana
sing cetha remuk, nanging tetep nekad lan golek rekadaya piye carane rakyat
(kawula) ora mudheng. Adol tembung kaya adol jamu. Tembung sing kawetu saka
lambene diumbar nemtokake nasibe dhewe. Ora isin. Ora nglenggana babar pisan!
Ana uga sing durung katon remuke, kepengin nyecep madune
panguwasa, nglungguhi empuke kursi petinggi. Wong mau ora tidha-tidha nyerang
bobroke lawan, miyak wadine liyan, dimen dhirine katon apik, pangajape bisa
kapilih. Tetembungane ndakik-ndakik lan gedhe-gedhe. Tokek wae ngguyu. Mendhing
jujur ngene:Tulung dhukung aku. Ben uripku
ora rekasa terus. Ben aku bisa melu bancakan rotine negari. Mosok wong-wong
kuwi terus. Gantian, dong.
Sing remuk lan sing durung remuk, kabeh kepengin menang.
Kabeh nganggep yen dadi panguwasa kuwi enak-kepenak lan gampang. Wong-wong mau
padha adol jamu, mrane-mrene kandha jamune paling kondhang. Jamune wong liya
ora manjur, malah kepara mambu lan mbebayani. Yen prelu, nggasangi lawan dimen
mlebu jurang kanisthan.
Sindhir-sindhiran, rasan-rasanan, jegal-jegalan, plirik-plirikan,
plorok-plorokan, pinter-pinteran, edan-edanan, kuwat-kuwatan, kongas-kongasan,
lan mbuh tembung apa maneh sing saya tambah gawe mumet malah kanggo guyonan
(parodi).
Rakyat mlarat diiming-imingi uripe bakal kepenak besuk yen
dhewekke kapilih. Tembung-tembung manis diobral. Kyai lan para pengarep agama
liyane sing pabawane gedhe disowani kanthi matur nyuwun donga pangestu. Dimen
dongane dianggep mujarab, kiaine ngangkon santrine milih wong sing sowan mau.
Santrine ora ngerti wong sing sowan mau nyeseli apa marang kyaine.
Paham lan gegebengan dibentur-benturake. Kanggo ngrogoh ati,
kadhang-kandhang kuntul dikandhakke dandang, dandang dikandhakke kuntul. Gawe
dikotomi-dikotomi sing ora nalar, jungkir balik ora karuan. Jare ana golongan
religius, ana golongan nasionalis. Apa wong sing tansah mituhu marang agamane,
gegebengane, ora mesthi nasionalis? Apa sing diarani nasionalis kuwi sing gelem
apa wae: mendem, dhemenan, agamane mung dadi sampiran, ora cetha?
Sing saiki lungguh kursi (incumbent) nepuk dhadha rumangsa
wis bisa ngukir prestasi. Rekadaya lan rekasane rakyat ora dianggep blas.
Rumangsane kabeh merga dhewekke. Jare rumangsa sukses nywasembadaake pangan,
nanging pating plinthut nalika para kadang tani padha adu bathuk rebutan pupuk.
Ora Pengin;
Yen disawang nganggo kacamata Jawa, kudune sing padha tawa
dhiri kuwi ora pantes dipilih. Katone pancen pinter-pinter, peng-pengan tenan,
nanging durung mesthi bisa tulus akaya sing diomongake. Pinter kuwi ora mung
intelektuale, ilmune (IQ), nanging uga rasane, emosine (EQ), lan gegebengane,
agamane (SQ). Wong bodho sing ngaku pinter tansah anggung gumunggung, ugungan
sadina-dina. Mongkog atine, rumangsa gedhe lamun dikeploki, disanjung, dibopong
para andhahane.
Yen pancen pinter tenan, wong kuwi ora bakal ngatone
kepinterane. Bodhone dinokok ngayun. Nanging, kuwi ora teges wong pinter kudu
ndhelik ning kamar, semedi, banjur wong-wong teka repepeh-rerepeh njaluk
nasihat, suwuk, banjur diwenehi banyu putih (apa bedane karo Ponari?).
Nyilih pamawase Chambers, wong pinter sing bisa mrantasi
gawe, yaiku sing bisa mangsuli lan ngejawantahake pitakon iki: kepriye anggonku
tumandang supaya bisa ngajak wong-wong kere gumregah, apa aku kudu lan bisa
ngubah nasibe wong-wong kuwi, apa maneh sing bisa daktandangi, kepriye carane
aku bisa nulung wong liya luwih akeh maneh.
Yen wong-wong sing kepengin dipilih mau bisa wangsulan lan
nglakoni wangsulane, pantes yen dipilih. Yen pancen pengin ngowahi kahanan ora
prelu ngenteni besuk yen dadi petinggi. Bandha-bandhu mubra-mubru cukup kanggo
wong cilik gumuyu.
Ah, dadi pangarep pancen ora gampang. Ewasemono, wong-wong
rebut-ducung, salang-tunjang, rebutan. Uga ora gampang milih calon petinggi
sing bisa ngugemi piwelinge Sunan Drajat: wenehana mangan marang wong kang luwe,
wenehana rasukan marang wong kang wuda, wenehana payung marang wong kang
kudanan.
Saiki malah ora mung payung, entasna wong-wong sing
kebanjiran! . ... He he he . . . Edan Tenan. Salam Rahayu kanti Teguh Slamet
Berkah Selalu Lurr... Semoga Bermanfa’at. Amiin
Ttd: Wong Edan Bagu
Pengembara Tanah Pasundan
Nglegena lan Taling-Tarung:
TUMRAPING aksara Jawa, nglegena iku tegese tanpa sandhangan:
tanpa suku, tanpa wulu, tanpa pepet, tanpa taling-tarung. Tembung-tembung ing
abjad Jawa (hanacaraka) kabeh nglegena. Dhene aksara kang kaapit ing
taling-tarung, wis ora nglegena maneh diwaca kadidene konsonan lan vocal o,
upamane soto, loro. Dadi ing basa Jawa aksara nglegena lan aksarasing nganggo
taling-tarung ku ora padha tegese: lara beda karo loro, cara beda karo coro.
Ing basa Indonesia swara nlegena iku ora ana, sing ing basa
Jawa iku nglegena ing basa Indonesia dadi a, contone bata (basa Jawa) bata
(basa Indonesia), rata (basa Jawa) rata (basa Indonesia). Swara nglegena ing
basa Indonesia mung tinemu ing tembung sono ing tetembungan sejak dari sononya.
Tembung-tembung basa Jawa kang nganggo aksara nglegena ing
basa Indonesia ditulis nganggo o, upamane jeneng-jeneng kaya Soekarno,
Soeharto, Susilo. Aksara o ing tembung tembung mau ora diwaca kadedene taling-tarung,
nanging kaya aksara nglegena.
Jenenge kutha-kutha ing basa Jawa diindonesiake upamane
Surabaya (Jawa) dadi Surabaya, Ngayogjakarta (Jawa) dadi Yogyakarta
(Indonesia). Sing ucapane dadi salah yaiku Solo, rehning ing basa Indonesia
nganggo o banjur diwaca Solo (taling-tarung), kamangka sing bener nglegena.
Ing basa Indonesia ora ana vokal a (nglegena), kosokbaline
ing basa Jawa vokal a iku sing akeh-akeh mung mujudake owah-owahan saka aksara
a (nglegena). Vokal a nglegena iku yen dumunung ana wanda sigeg banjur dadi a,
upamane: ana-anane, rasa-rasane. Dhene a (nglegena) sing ana wanda kapisan uga
katut dadi a. Miturut ilmu basa (linguistik) a iku sing akeh-akeh mung mujudake
alofon saka vokal a (nglegena) sing distribusine komplementer (padha-padha ngganepi).
Nanging a iku uga mujudake fonem dhewe, amarga amba (saya) iku bedaha karo amba
(luas). Malah saiki jeneng-jeneng Jawa iku akeh kanh nganggo vokal a, kayata:
Farida, Aditya, Denada, Alda, lan sapanunggalane.
Sing kerep salah olehe ngucapake iku yen ana jeneng utawa
tembung sing ngangoo vokal o lan a (nglegena), umpamane Santoso, Saroso,
prayogo, amarga ing basa Indoesia a (nglegena) lan o (taling-tarung) ora
dibedakake.
Nalika upacara pengukuhane Prof Dr dr Hardhono Susanto, PAK
(K) dadi Guru Besar Fakultas Kedokteran Undip para tamu oleh suvenir sing ana
tulisane nganggo aksara Jawa. Bab iku perlu oleh pakurmatan awit Guru Besar
Fakultas Kedokteran mau wis aweh kawigeten mirunggan marang aksara Jawa sing
umume wis padha dilalekake. Ya mung rehning kabiasaan nulis jeneng Jawa ing
basa Indonesia aksara a (nglegena) ditulis nganggo o mula panulise jeneng
nganggo aksara Jawa mau rada kurang trep. Ha-layar + dha-taling-tarung +
na-taling tarung. Taling-tarung iku yen ing basa Jawa mujudake sandhangan sing
mbedakake karo aksara nglegeno upamane: lara (nglegena) sakit karo loro (taling
tarung) dua, sata (nglegena) tembakau karo soto (taling tarung) soto. Dadi sing
bener ha-layar + dha-nglegena + na nglegena; Dene sing nulis kolom Blencong iki
sa-suku + ja-layar + wa-nglegena. . ... He he he . . . Edan Tenan. Salam Rahayu
kanti Teguh Slamet Berkah Selalu Lurr... Semoga Bermanfa’at. Amiin
Ttd: Wong Edan Bagu
Pengembara Tanah Pasundan
Tidak ada komentar:
Posting Komentar