KARYA Tulis : KH. Toso
Wijaya.D/Ki Djaka Tolos
Pengembara dari
tanah pasundan
Hadir untuk para pencari TUHAN:
Dan untuk anda para pemburu Ilmu jaya kawijayan +
ketenangan jiwa raga serta para laku spiritual. Mulai dari yang masih pemula
hingga yang sedang dalam proses pendewasaanya…….
Buku ini sengaja di ciptakan oleh Ki Djaka Tolos untuk
saudara-saudari yang masih dalam proses laku ilmu
spiritual secara hakekat maupun syare’at.
Namun belum menemukan titik intisarinya. Di dalam buku
ini,lengkap
dan komplit bingkisannya
khusus untuk anda, semoga dapat membantu
kesulitan anda dalam laku proses pencarian
Wong Edan
BaGu
CIREBON, 1 Maret 2011
DAFTAR ISI BUKU
- Kata pengantar
- Pendahuluan / Rupa2 wejangan saka para guru
- Bab. Angetrapake paraboting ngelmu
- Bab. Ho No Co Ro Ko
- Bab. Rahasia serat satra jendra hayuningrat
- Bab. Babaring wiridz
- Bab. Wejangan Nabi khidir pada sunan kali jaga
- Bab. Anggayuh kasampurnaning Urip
- Bab. Sedulur 4 antara kejawen dan islam
- Bab.
Mepes hawa nafsu ing bulan sura
- Bab.
Surat kaca wirangi
- Bab.
Panca ga’ib
- Bab. Arsip mitologi
Ratu kidul
- Bab.
Panembahan senopati dan Ratu kidul
- Bab. Membuka ilmu
kasampurna’an
- Bab. S.
Al-fatehah
- Bab.
Buka aura
- Bab.
Wiridz maklumat jati
- Bab.
Intisari buku.1 / Wejangan aji panunggal
- Bab.
Intisari buku.2 / Wejangan aji paweling
- Bab.
Intisari buku.3 / Tuntunan ritual.1
- Bab.
Intisari buku.4 / Tuntunan ritual.2
- Bab.
Pesan dan kesan + doa
- Bonus.
Tuntunan Bersamadi/Meditasi
Semoga sajian buku karya/karangan saya pribadi ini. dapat
memuaskan sekalian orang
yang
sedang dalam
proses
pencarian jati diri pribadi. baik yang masih awal maupun yang dalam pematangannya…… Selamat menikmati dan
salam sukses serta Rahayu dariku……….
Ttd…………..
Djaka tolos…….. <+> Wong
Edan BaGu……._/\_
1. KATA PENGANTAR:
A’udzu billaahim
minnas syaithon nirojim,
bismillaahir rohmanir rohim,
alhamdulillaahi robbil alamin, arrohmannir rohim, maliki
yaumidin, = iyaa kana’ budhu wa
iyaa kanas ta’in…………………= 7,x
ihdzinas syirotol
mustakim, syirotol ladinna an’amta
alaihim, ghoiril makhdubi alaihim, walad dholiin, amin.
Assalamu
alikum wr / wb. Al-hamdulillaahir robil alamin. dengan ijin dan ridho Allah ta’ala, saya
ciptakan sebuah buku yang berjudul Djanur
Gunung
Ciremai.
Yang merupakan bagian kusus dari agenda biografi sejarah hidup KH. RM. Toso Wijaya diningrat. yang
lebih di kenal dengan sebutan Ki
Djaka
Tolos.
Buku ini khusus
memuat seluruh ilmu jaya kawijayan dan laku prosesnya, tentang pembelajaranya.
Tata
cara dan pengertian serta penjelasan juga teori serta prakteknya, di dalam laku
proses yang benar dan tepat.
Di
dasari dan di pagari dengan Wahyu
Panca Ga’ib. yang merupakan
satu2nya alat dan sarana penyembah Tuhan yang menjamin dari segala halnya.
Sehingganya siapapun
yang membuka dan mempelajari isi buku ini. Tidak akan berisiko negatif apapun. Berkah
terlindungi Maha
Suci Hidup. Secara langsung maupun
tidak secara langsung. Selain itu, semua
yang tersurat dan tersirat di dalam buku ini. pernah di gunakan oleh Ki Djaka Tolos serta sudah
pernah di buktikan secara langsung oleh beliau semasa menjalani proses laku
hidupnya. Sehingga beliau berhasil mencapai titik temu yang di kehendaki Tuhan
dan diri pribadinya.
Semoga tulisan saya ini bermanfa’at untuk semuanya. dan segalanya di dalam proses laku hidup.
amin. was-salamu alaikum wr / wb.
TERTANDA:
KI
DJAKA TOLOS/Wong Edan BaGu
PENDAHULUAN:
2. BAB
; RUPA-RUPA WEJANGAN SAKA PARA GURU.
Ing mengko
amratelakake wewejanganing guru sawiji-sawiji, iku ing pamedare rahsaning
ngelmu kang kawejangake awarna-warna, iya pada angestokake urut-urutaning
kekiyasan saka Dalil pangandikane Pangeran Kang Amaha Suci, kang kadawuhaken
marang Kanjeng Nabi Muhammad Rasulullah kasebut ing ngisor iki.
1. Ana wewejanging
guru kang amedarake rahsaning ngelmu Wisikan Ananing Dzat, kekiyasan saka Dalil
sapisan.
2. Ana wewejanganing
guru kang amedarake rahsaning ngelmu Wedaran Wahananing Dzat, kekiyasan saka
Dalil kapindo.
3. Ana wewejanganing
guru kang amedarake rahsaning ngelmu Gelaran Kahananing Dzat, kekiyasan saka
Dalil kaping telu.
4. Ana wewejanganing
guru kang amedarake rahsaning ngelmukayektening kahanan, kekiyasan saka Dalil
kaping pat, ayat kang kapisan Pambukaning Tata-malige ing dalem Bail al makmur,
terkadang ayat kapindo Pambukaning Tata-malige ing dalem Bait al muharram,
terkadang ayat kaping telu Pambukaning Tata-malige ing dalem Bait al mukaddas.
5. Ana wewejanganing
guru kang amedarake rahsaning ngelmu saka Santosane Iman abebuka sahadat jati,
utawa saka Sasahidan.
Mungguh surasane
kabeh iku iya pada bae, mula pepangkataing ngelmu mau katata dadi sawiji, kang
supaya mupakat ing surasane, kajaba amung pepangkataning ngelmu Talek, kara
ngelmu Fatah, yen pangiwane ngelmu panitisan, iku pada mawa empan sarta papan
dewe, tegesing ngelmu Talek, iku ngelmu ametokake kaelokan kehe pitung prakara
:
1. Ngelmu Sepi.
2. Ngelmu Mungin.
3. Ngelmu Mubin.
4. Ngelmu Ahyan.
5. Ngelmu Barayan.
6. Ngelmu Mahbut.
7. Ngelmu
Gaibulguyub.
Kabeh iku panganggone
amung piranti amujudake pepangkataning kaelokan, kang dadi tandaning tontonan
ing lahiriyah bae, tegese ngelmu Fatah iku ngelmu sorogan, kehe sangang prakara
:
1. Ngelmu Makdum
Sarpin.
2. Ngelmu Satariyah.
3. Ngelmu Sirasab.
4. Ngelmu Charajek.
5. Ngelmu Majalin.
6. Ngelmu
Fatakurrahman.
7. Ngelmu Sufi.
8. Ngelmu Khak.
9. Ngelmu
Nakisbandiyah, diarani Nakisbandiyatulchak.
Kabeh iku panganggone
amung piranti amujudake malaekat kang dadi tandaning badan alus ana ing dunya
bae, ora mupakat karo rahsaning ngelmu kasampurnan, upama katunggalake karo
pepangkataning ngelmu kang sajati, mangka salah surupe kang angrasakake,
Bokmanawa anekakake
pamaido, pamaido iku mundak dadi padu, para padon iku isih kekurangan,
kekurangan iku kang amarakake kepanasan, kepanasan iku amarakake para bantah
karo sesualan, para sesualan iku pakolehe amung rebut unggul ing pangawruh,
Rebut unggul ing
pangawruh iku ora wurung andadekake pasulayan, mulane para sujana kang putus
temenan iku ora sedya sesualan, amarga ora darbe ati kepanasan, jatmika rehne
wis amumpuni saliring pangawruh, dene manawa ana kang sumedya amadoni muga
dikalahana bae,
Aja nganti lumawan
mundak kabarabeyan, ing wekasan kalonglongan, manawa meksa kaburu asengadiya
isih kekurangan surup, mangkaono bae wis cukup
-ooo-
3.
BAB ;ANGETRAPAKE PARABOTING NGELMU KASAMPURNAN
(WIRIDZ
HIDAYAT DJATI).
Panengeraning
Dina Kiyamat .
Bebukane amratelakake kang dadi Panengeraning dina Kiyamat, tegesing Kiyamat, jumeneng, kasebut ing gisor iki.
Bebukane amratelakake kang dadi Panengeraning dina Kiyamat, tegesing Kiyamat, jumeneng, kasebut ing gisor iki.
1. Panengeran Kang
Dingin.
Kang dingin, yen wis
asring uninga kang ora katonton, tanda kurang satuan, ing kono panggonane
anyaketi tapa brata anyenyuda pakareman, anetepana panggalih : trima, rila,,
temen, utama, mungguh utama iku dumunung ana ing sabar darana.
2. Panengeran Kang
Kapindo
Kang kapindo, yen wis
asring mireng kang kapiyarsa, kaya ta, mireng rerasaning jin setan, sato kewan,
tanda kurang setengah taun, ing kono panggonaning kurmat sapanunggalane
anglakoni panggaweyan becik, kinantenan angati-ati marang uripe dewe.
3. Panengeran Kang
Kaping Telu.
Kang kaping telu, yen
wis salin ing paningale, kaya ta, ing sasi Muharram, Shafar, andulu langit
katon abang; Mulud, Rabiul Akhir, srengenge katon ireng; Jumadilawal,
Jumadilakhir, rembulan katon ireng; Rejeb, Ruwah, banyu katon abang; Pasa
Syawal, wewayangane dewe katon loro; Zulkaedah, Besar, geni katon ireng; kabeh
iku tanda kurang rong sasi, ing kono panggonaning wasiyat karo riwayat, tegese
amemeling karo wewarah, kinantenan taberi asesuci.
4. Panengeran Kang
Kaping Pat.
Kang kaping pat, yen
dariji panungguling asta dibekuk, kapetelake dalah epek-epeke, dariji manis
kaangkat, yen wis kaangkat anjunjung dariji manise mau, tanda kurang patang
puluh dina, ing kono panggonaning afiyat, tegese pangapura. Iya iku anenuwun
pangapura marang Pangerane, saha banjur angapura marang kang pada kaluputan,
utawa aminta pangapura marang kang pada rumasa kalarakake atine.
5. Panengeran Kang
Kaping Lima.
Kang kaping lima, yen
asta kawawas ing netra loro darijine wis katon kalong, ugel-ugele wis katon
pedot, tanda kurang sasasi, ing kono panggonaning amatrapake pikukuhing ngelmu
kasampurnan kaya kang kasebut ing ngisor iki :
a. Iman, tegese
angandel, kang diandel kudrate, tegesing kudrat : kuwasa.
b. Tauhid, tegese
muhung sawiji, tegese pasrah marang iradate, tegesing iradat : karsa.
c. Makrifat, tegese
waskita, kang diwaskitani ngelmune iya iku anguningani dununging Dzat, sifat,
asma, afngal, tegesing Dzat : kanta, sifat : rupa, asma : aran, afngal :
pakreti.
d. Islam, tegese
slamet, kang slamet iku chayate, tegesing khayat : urip, dumunung ana ing sifat
jalal, jamal, kahar, kamal, tegesing jalal : agung, kang agung iku Dzate,
dening anglimputi ing alam kabeh, tegesing jamal : elok, kang elok iku sifate,
dening dudu lanang dudu wadon, dudu wandu, sarta ora arah ora enggon, tanpa
warna tanpa rupa, tegesing kahar : wisesa, kang wisesa iku asmane, dening ora
nama sapa-sapa, tesegesing kamal : sampurna, kang sampurna iku afngale, dening
bisa gumelar pada sanalika pakretine, saka kawasa tanpa sangsaya.
Mungguh dununge
mangkene, iman dumunung ana ing eneng, tauhid, dumunung ana ing ening, makrifat
dumunung ana ing awas, islam dumunung ana ing eling
6. Panengeran kang
Kaping Nem.
Kang kaping nem, yen
wis asring katonton warnane dewe, tanda kurang satengah sasi, ing kono
panggonaning Pamuja, aneges karsane Kang Kawasa, patrape ing saben apangkat
arep sare, Pamujane kasebut ing ngisor iki :
“Ana pujaningsun
sawiji, Dzat iya Dzatingsun, sifate iya sifatingsun, asmane iya asmaningsun,
afngale iya afngalingsun, Ingsun puja ing patemon tunggal sakahananingsun,
samprna kalawan kudratingsun”.
Ing nalika iku
ciniptaa kang pinuja tunggal, kaya ta Bapa, Biyung, Kaki, Nini, Garwa, Putra,
Wayah, sapadane kang dadi pelenging cipta bisaan anunggal ing jaman
kalanggengan.
7. Panengeran Kang
Kaping Pitu.
Kang kaping pitu, yen
wis rumasa larakasandang, tegese ora arep apa-apa, tanda kurang pendak dina,
ing kono panggonaning tobat, patrape manawa lagi wungu sare, kasebut ing ngisor
iki :
“Ingsun analangsa
maring Dzatingsun dewe, regeting jisimingsun, gorohing atiningsun, serenge ing
napsuningsun, laline ing uripingsun salawas-lawase, ing mangko Ingsun ruwat
sampurna ing sadosaningsun kabeh kalawan kudratingsun”.
8. Panengeran Kang
Kaping wolu.
Kang kaping wolu, yen
wis karasa gerah uyang saranduning sarira ing jaba jero kabeh, terkadang asring
andadekana wetuning sesuker tinja taun, kara tinja kalong, utawa cacing kalung
karo cacing tembaga, ing wekasan pucuking parji karasa anyep, andadekake
teranging nutfah, iku tanda wis parek ing dina Kiyamat, amung kurang ing saantara
dina, ing kono waktuning Dajal laknat katon arep agawe arubiru, marang kahanan
kita, iya iku pangonaning katekan rancana saka sadulur papat, kalima pancer
dumunung ana ing badan kita dewe, panangkise anapekena rahsaning jati wisesa,
tegese angenirake angen-angen, banjur karuwata kaya ing ngisor iki :
“Ingsun angruwat
kadangingsun papat kalima pancer kang dumunung ana ing badaningsun dewe. Mar
marti Kakang Kawah Adi Ari-ari Getih Puser, sakehing kadangingsun kang ora
katon, lan kang ora karawatan, utawa kadangingsun kang metu saka marga hina lan
ora metu saka ing marga hina, sarta kadangingsun kang metu bareng sadina kabeh
pada sampurna nirmala waluya ing kahanan jati, dening kudratingsun”.
Nuli asaksiya kalayan
Dzat kita dewe, kaya asahid marang wahananing sanak kita, iya iku kahananing
dumadi kang gumelar ing alam dunya, wis kasebut ing ngarep ana wekasaning
wewejangan.
9. Panengeran Kang
Kaping Sanga Utawa kang Wekasan.
Kang kaping sanga,
yen ketek ana ugel-uegeling asta wis ora ana, andadekake oncate pramananing
kanaka, sarta pramananing tingal wis sepen, andadekake rupeking pandulu
rengating alis, utawa garebeging talingan wis meneng, andadekake pengeng
sanalika, ing wekasan garing-gingen kang sarira banjur kambu gandaning sawa,
iku tanda wis muncad ing dina Kiyamat, jumeneng kalayan pribadine, ing kono
panggonaning anucekake sakehing anasir, tegesing anasir : bangsa, iya iku
bangsaning khak kang dumunung ana ing Dzat, sifat, asma, afngal, kaya ta :
anasir badan asal saka ing bumi , geni, angin, banyu, iku kaciptaa suci mulya
mulih marang asale, sampurna anunggal kalayan anasiring roh, kang sumende ana
kahananing wujud, ngelmu, nur, suhud;
Tegese wujud : wahana, iya iku getih,
amarga getih iku dadi kanyatahaning roh,
Tegese ngelmu :
paningal, iya iku paningaling netra balaka, amarga paningal iku dadi pamawasing
roh, Tegese nur : cahya, iya iku cahya kang anglimputi ing sarira, amarga cahya
iku dadi pratandaning roh, Tegese suhud : saksi, iya iku napas, amarga napas
iku dadi saksining roh.
Dene enggone anucekake
kasebut ing sajroning cipta mengkene :
“Ingsun anucekake
sakalaliring anairingsun kang abangsa jasmani, suci mulya sampurna anunggal
kalawan sakaliring anasiringsun kang abangsa rochani, nirmala waluya ing
kahanan jati dening kudratingsun”.
Yen wis mangkono,
nuli Nur Muhammad tumimbul, gumilang-gilang ana ing ana ing wadana, tanda bakal
binuka kijabing Pangeran, meh katone sakehing cahya, ing kono panggonaning
ngawinake badan karo nyawa, kasebut ing sajroning cipta mangkene :
“Allah kang kinawin,
winalenan dening Rasul, pangulune Muhammad, saksine malaekat papat, iya iku
Ingsun kang angawin badaningsun, winalenan dening Rahsaningsun, kaunggahake
dening cahyaningsun, sinaksenan dening malaekatingsun papat, Jabrail, iya iku
pangucapingsun, Mikali, pangambuningsun, Israfil, paningalingsun, Ijraril,
pamiyarsaningsun, srikawine sampurna saka ing kudratingsun”.
Nuli anyiptaa sangkan
paraning Tanazultarki, kasebut ing ngisor iki :
Misal,
nuli tumeka maring alam Arwah, nuli tumeka maring alam Wachidiyat, nuli tumeka
maring a“Ingsun mancad saka alam Insan Kamil, tumeka maring alam Ajsam, nuli
tumeka maring alam lam Wahdat, nuli tumeka maring alam Achadiyat, nuli tumeka
maring alam Insan Kamil maneh, sampurna padang terawangan saka ing
kudratingsun”.
Nuli anyiptaa ing
pambirat asaling cahya sawiji-wiji kasampurnakake saka kudrat kita, supaya aja
nganti kalimputan dening cahya kang andadekake durgamaning sangkan paran,
mangkana pambirate ing sajroning cipta :
“Cahya
ireng kadadeyaning napsu Luwamah sumurup maring cahya abang, cahya abang
kadadeyaning napsu Amarah sumurup maring cahya kang kuning, cahya kuning
kadadeyaning napsu Sufiyah sumurup maring cahya kang putih, cahya putih
kadadeyaning napsu Mutmainah sumurup maring cahya kang amancawarna, cahya kang
amancawarnakadadeyaning pramana sumurup maring Dzating cahyaningsun awening
mancur mancarong gumilang tanpa wewanyangan, byar sampurna padang terawangan,
ora ana katon apa-apa, kabeh-kabeh pada kalimputan dening Dzatingsun saka ing
kudratingsun”.
Ing nalika iku upama
ana karasa apa-apa ing badane, angusapa puser kaping telu (3), upama angrasa
liwung kaya mendem, angusapa dada kaping telu (3), upama angrasa arip arep
sare, angusapa batuk kaping telu (3), upama angrasa arep lali, angusapa
embun-embun kaping telu (3), banjur tata-tata dandan kaya ing ngisor iki ptrape
:
1. Wiwit asidakep
suku tunggal anutupi babahan nawa sanga, dirijining asta pada antuk ing
selaning dariji kaya angapu-rancang, jempol diadu pada jempol, banjur tumumpang
ing dada, dibener sesipatane lawan tengahing dada, salonjoring sikil awit
jempol sikil katemokake pada jempol sikil dipapak, polok ketemokake pada polok
digatuk, dengkul katemokake pada dengkul dirapet, palanangan sapalandungane
sinipat karo jempol sikil aja nganti katindihan.
2. Nuli amawas
pucuking grana, disipat ing dada tumeka ing puser, ing palanangan, ing jempol
sikil, banjur angeningake cipta.
3. Nuli angeremake
netra kang alon, angingkemake lambe kang adamis, untu gatuka pada untu kang
rata, ilat katekuk manduwur kapadalake ing cetak, banjur pasrah analangsa ing
Dzate dewe.
4. Nuli amegeng napas
ing sanalika banjur anyipta matrapake panjenenganing Dzat, wiwit angumpulake
kawula gusti mangkene :
“Ingsun Dzating Gusti
Kang Asifat Esa, anglimputi ing kawulaningsun tunggal dadi sakahanan, sampurna
saka ing kudratingsun”. Ing
kono pamegenging napas tinurunake metu ing grana kang alon aja nganti kasusu.
Yen wis sareh,
amegeng napas maneh ing sanalika banjur anyipta maha sucekake ing Dzat kita
kaya mangkene :
“Ingsun Dzat Kang
Maha Suci Kang Asifat Langgeng, kang amurba amisesa kang kawasa, kang sampurna
nirmala waluya ing jisimingsun kalawan kudratingsu”. Ing kono pamegengeng
napas katurunake metu ing grana maneh, kang alon aja nganti kasusu.
Yen wis sareh,
amegeng napas maneh ing sanalika banjur anyipta angrakit karatoning Dzat kita
kang amaha mulya kaya mangkene :
“Ingsun Dzat Kang
Maha Luhur Kang Jumeneng Ratu Agung, kang amurba amisesa kang kawasa andadekake
ing karatoningsun kang agung kang maha mulya, Ingsun wengku sampurna sakapraboningsun,
jangkep saisen-isening karatoningsun, pepak sabalaningsun kabeh ora ana kang
kekurangan, byar gumelar dadi saciptaningsun, ana sasedyaningsun, teka
sakarsa-karsaningsun kabeh, saka ing kudratingsun”. Ing kono pamegeng napas
tinurunake metu ing grana maneh, kang alon aja kasusu.
Yen wis sareh,
amegeng napas maneh ing sanalika banjur anyipta angracut ing jisim kita kaya
mangkene :
“Jisimingsun kang
kari ana ing alam dunya, yen wis ana jaman karamat kang amaha mulya, wulu kulit
daging getih balung sungsum sapanunggalane kabeh, asale saka ing cahya muliha
maring cahya, sampurna bali Ingsun maneh, saka ing kudratingsun”. Ing kono pamegeng
napas tinurunake metu ing grana maneh, kang alon aja kasusu.
Yen wis sareh,
amegeng napas maneh ing sanalika banjur anyipta anarik marang para akrab
sapanduwur sapangisor kang wis pada ngajal, kasampurnakake kaya mangkene :
“Jaganingsun
sapanduwur sapangisor kabeh, kang pada mulih ing jaman karamating alame
dewe-dewe pada suci mulya samprnaa kaya Ingsun saka ing kudratingsun”. Ing kono pamegeng
napas tinurunake metu ing grana maneh, kang alon aja kasusu.
Yen wis sareh,
amegeng napas maneh ing sanalika banjur anyipta angukud gumelaring alam dunya
kasampurnakake kabeh kaya mangkene :
“Ingsun andadekake
alam dunya saisen-isene kabeh iki, yen wis tutug ing wewangene, Ingsun kukud
mulih mulya samprna dadi sawiji kalawan kahananingsun maneh saka ing
kudratingsun”.
Ing kono pamegeng napas tinurunake metu ing grana maneh, kang alon aja kasusu.
Yen wis sareh,
amegeng napas maneh ing sanalika banjur anyipta ambabar marang tedak turune
kang pada kari kaya mangkene :
“Tusasingsun kang
maksih pada kari ana ing alam dunya kabeh, pada nemuwa suka bungah sugih
singgih aja ana kang kekurangan, rahayu salameta sapanduwure sapangisore saka
ing kudratingsun”.
Ing kono pamegeng napas tinurunake metu ing grana maneh, kang alon aja kasusu.
Yen wis sareh,
amegeng napas maneh ing sanalika banjur anyipta amasang pangasihan marang para
tumitah kabeh kaya mangkene :
“Sakehing titahingsun
kabeh, kang pada andulu kang pada karungu pada asih welasa marang Ingsun saka
ing kudratingsun”.
Ing kono pamegeng napas tinurunake metu ing grana maneh, kang alon aja kasusu.
Yen wis sareh,
amegeng napas maneh ing sanalika banjur anyipta amasang kamayan marang para
mahkluk kang pada angarubiru, utawa ora angendahake marang jisim kita kaya
mangkene :
“Sakehing
mahklukingsun kabeh, kang ora angendahake maringsun, pada kaprabawa ing kamayan
dening kudratingsun”.
Ing kono pamegeng napas tinurunake metu ing grana maneh, kang alon aja kasusu.
Dene enggone
amatrapake panjenenganing Dzat kabeh mau yen karingkes dadi sawiji ana
pratingkahe, wiwit pamegenging napas amung sapisan bae, ing sanalika amatrapake
kaya mangkene :
“Sakaliring cahya
kabeh pada kalimputan dening Dzatingsun, iya Ingsun Dzating Gusti Kang Asifat
Esa, iya Ingsun Dzat Kang Maha Suci asifat Langgeng, iya Ingsun Dzat Kang Maha
Luhur Kang Jumeneng Ratu agung, kang amurba amisesa kang kawasa angracud
jisimingsun, anarik jaganingsun, angukud jagadingsun, amababar turasingsun,
amasang pangasihan marang titahingsun, amasang kamayan marang mahklukingsun
kabeh sampurna saka ing kudratingsun”.
Banjur kaciptaa ing
sasurasane, sarta pamegenging napas tinurunake metu ing grana kang alon aja
nganti kasusu.
Mungguh cancude ing sajroning
amegeng napas mau uger enget ing cipta bae, patrape kabeh iku iya wis kacakup,
sabab yen sajroning jaman karamatullah ing tembe waktuning makam ijabah, tegese
panggonan katarima, apa saciptane dadi, amarga sirnaning mudah kari wajah,
mudah iku Dzating kawula, wajah iku Dzating Gusti Kang Asifat Langgeng.
Yen wis mankono,
maras kita tumangkep ing ati, andadekake seseke ing napas, ing kono banjur
anarika napas saka kiwa mubeng anengen, saka tengen mubeng ngiwa, kakumpulake
dadi sawiji ana ing lintang johar akhir, iya iku puser, katarik manduwur bener
kang sareh, leren tinata ana ing maligening Bait al Muharram, iya iku dada,
banjur anyipta cancuding amatrapake panjenenganing, dienget aja nganti tumpang
suh kumpuling napas, tanapas, anpas, nupus, napas iku tetalining jisim,
dumunung ana ing ati suweda, tegese woting ati,
Wahanane dadi angin
kang metu saka badan wae, tanapas, iku tetalining ati, dumunung ana ing puser,
wahanane dadi angin kang manjing marang badan bae, anpas iku tetalining roh,
dumunung ana ing jejantung, wahanane angin kang tetep ana ing jero bae, nupus
iku tetalining rahsa, dumunung ana ing puat kang aputih, iya iku ana ing woding
jejantung, wahanane dadi angin kang metu angiwa anengen saka badan, pakartine
anglimputi sakaliring jasmani rochani.
Yen wus kumpul dadi
sawiji, napas, tanapas, anpas, nupus, mau banjur katarik manduwur kang alon,
leren tinata ana ing maligening Bait al Makmur iya iku ing sirah, ing kaciptaa
licin dadi nukat gaib, tegese saliring jasmani kaciptaa luluh dadi banyu, nuli
kaciptaa luyut dadi nyawa, nuli kaciptaa lenyep dadi rahsa, nuli kaciptaa layat
dadi cahya gumilang tanpa wewayangan ing kahanan kita kang sajati.
Yen wis mangkono,
erah kita parad banjur karasa walikaten salir anggaotaning sarira kabeh
andadekake : netra bawur, talingan pengleh, grana mingkup, lidah mangkeret, ing
wekasan cahya surem, swara sirna, ora bisa aingali, miyarsa, angganda, amirasa,
amung kari cipta bae, amarga wis kinukud tataning sarengat, tarekat, hakekat,
makrifat :
* Sarengat iku lakuning badan, dununge ing lesan,
* Tarekat lakuning
ati, dununge ing grana,
* Hakekat lakuning
nyawa, dununge ing talingan,
* Makrifat lakuning
rahsa, dununge ing netra, mula sejatining sarengat iku lesan, tarekat : grana,
hakekat : talingan, makrifat netra, kaupamakake bawure kaca wirangi, utawa
esating banyu zamzam, nuli pamiyarsaning talingan, kaupamakake rentahing godong
sajaratilmuntaha, utawa kangsrahing hajar al aswad, nuli panggandaning grana,
kaupamakake guguring wukir ikrap, utawa rubuhing ardi tursina, nuli
pamirasaning lesan, kaupamakake bubrahing wot siratalmustakim,
Utawa rusaking
ka’batullah, ing kono banjur karasa nikmat saliring anggaotaning sarira kabeh,
angluwihi nikmating sanggama ing nalika metokake rahsa, amarga awit binuka
kijabing Pangeran, waktuning sirnaning warana banjur katoning jaman
karamatullah, tegese jaman kamulyaning Allah, pangrasane ing dalem adam kukumi
tekane sakehing cahya kang pada anglimputi ing Dzating karaton, ing nalika iku
amung amustiya pepuntoning tekad kang santosa, kaya ngibarating aksara Alif
kang ajabar jer apes, unine : A, I, U, tegese : Aku Iki Urip, banjuranyipta
brangta ing Dzat, supaya aja kengetan marang kang keri kabeh.
WEJANGAN
SYEKH WALI LANANG.
Ketika selesai
membangun pesantren, Raden Paku teringat salah satu bungkusan yg harus
dibukanya. Ia ingat kata2 ayahnya kalau bingkisan itu berisi rahasia ilmu
sejati yg harus dibacanya. Dengan hati2 dibukanya bungkusan tsb. Didalamnya ada
beberapa lembar daun lontar bertuliskan huruf arab pegon. Segera dibacanya
tulisan tsb.
A. Tentang Macam
Ilmu Manusia.
Adalah suatu yg pasti
terjadi anakku, ketahuilah ini, renungkan demi kasampurnaan ilmumu. Di dunia
ini, entah kapan, sakit, dan mati pasti terjadi. Maka hendaklah waspada, tidak
urung kita juga akan mati, jangan lupa pada sangkan paran dumadi. Untuk itu, di
dunia ini hendaklah selalu prihatin. Agar benar2 sempurna engkau berilmu.
Dalam
memperbincangkan ilmu kasempurnaan ini, jangan lupa arti bahasanya jika engkau
mempertanyakannya. Karena mengetahui arti bahasa adalah kuncinya.
Kesungguhanlah yg pasti, itulah yg perlu benar2 engkau mengerti. Jangan takut
pd biaya. Bukan emas, bukan dirham, dan bukan pula harta benda. Namun hanya niat
ikhlas saja yg diperlukan.
Adapun ilmu manusia
itu ada 2, anakku. Yang pertama adalah ilmu kamanungsan yg lahir daru jalan
indrawi dan melalui laku kamanungsan. Yang kedua adalah ilmu kasampurnaan yg
lahir melalui pembelajaran langsung dari Sang Khalik. Untuk yg kedua ini, ia
terjadi melalui 2 cara, yaitu dari luar dan dari dalam. Yang dari luar, dilalui
dg cara belajar. Sedangkan yg dari dalam, dilalui dg cara menyibukan diri dgn
jalan bertapa ( bertafakur ).
Adapun bertafakur
secara batin itu sepadan dg belajar secara lahir. Belajar memilki arti
pengambilan manfaat oleh seorang murid dari gerak seorang guru.
Sedangkan tafakur
memilki makna batin, yaitu suksma seorang murid yg mengambil manfaat dari
suksma sejati, ialah jiwa sejati.
Suksma sejati dalam
olah ngelmu memilki pengaruh yg lebih kuat dibandingkan berbagai nasehat dari
ahli ilmu dan ahli nalar. Ilmu2 seperti itu tersimpan kuat pada pangkal suksma,
bagaikan benih yg tertanam dalam tanah, atau mutiara di dasar laut.
Ketahuilah anakku, kewajiban
orang hidup tidak lain adalah selalu berusaha menjadikan daya potensial yg ada
di dalam dirinya menjadi suatu bentuk aksi (perbuatan) yg bermanfaat.
Sebagaimana engkau juga wajib mengubah daya potensial yg ada dalam dirimu
menjadi perbuatan, melalui belajar. Sejatinya dalam belajar, suksma sang murid
menyerupai dan berdekatan dg suksma sang guru. Sebagai yg memberi manfaat, guru
laksana petani. Dan sbg yg meminta manfaat, murid ibarat bumi atau tanah.
Anakku ketahuilah,
ilmu merupakan kekuatan seperti benih atau tepatnya seperti tumbuh2an. Apabila
suksma sang murid sudah matang, ia akan menjadi seperti pohon yg berbuah, atau
seperti mutiara yg sudah dikeluarkan dari dasar laut. Jika kekuatan badaniah
mengalahkan jiwa, berarti murid masih harus terus menjalani laku prihatin dalam
olah ngelmu dg menyelami kesulitan demi kesulitan dan kepenatan demi kepenatan,
dalam rangka menggapai manfaat.
Jika Cahaya Rasa
mengalahkan macam2 indra, berarti murid lebih membutuhkan sedikit tafakur
ketimbang banyak belajar. Sebab suksma yg cair atau dalam bahasa arab dsb nafs
al-qabil akan berhasil menggapai manfaat walau hanya dg berfikir sesaat,
ketimbang proses belajar setahun yg dilakukan oleh suksma yg beku nafs
al-jamid.
Jadi, engkau bisa
meraih ilmu dg cara belajar, dan bisa juga mendapatkannya dg cara bertafakur.
Walaupun sebenarnya dalam belajar itu juga memerlukan proses tafakur. Dan dg
tafakur engkau tahu manusia hanya bisa mempelajari sebagian saja dari seluruh
ilmu dan tidak bisa semuanya.
Banyak ilmu2 mendasar
atau yg dsb annazhariyyah dan penemuan2 baru, berhasil dikuak oleh orang2 yg
memilki kearifan. Dg kejernihan otak, kekuatan daya fikir dan ketajaman batin,
mereka berhasil menguak hal2 tsb tanpa proses belajar dan usaha pencapaian ilmu
yg berlebihan.
Dg bertafakur,
manusia berhasil menguak ajaran sangkan paraning dumadi . Dg begitu terbukalah
asumsi dasar dari keilmuan sehingga persoalan tidak berlarut2 dan segera
tersingkap kebodohan yg menyelimuti kalbu.
Seperti telah
kuberitahukan sebelumnya anakku, suksma tidak bisa mempelajari semua yg di
inginka, baik yg bersifat sebagian ( juz’i / parsial ) maupun yg menyeluruh (
kulli / universal ) dg cara belajar. Ia harus mempelajari dg induksi, sebagian
dg deduksi sebagaimana umumnya manusia dan sebagian lagi dg analogi yg
membutuhkan kejernihan berfikir. Berdasarkan hal ini, ahli ilmu terus membentangkan
kaidah2 keilmuan.
Ketahuilah anakku.
Seorang ahli ilmu tidak bisa mempelajari apa yg dibutuhkan seluruh hidupnya. Ia hanya bisa mempelajari keilmuan umum dan beragam bentuk yg merupakan turunannya dan hal itu menjadi dasar untuk melakukan qiyas terhadap berbagi persoalan lainnya. Begitu pula para tabib, tidaklah bisa mempelajari seluruh unsur obat2an untuk orang lain. Meraka hanya mempelajari gejala2 umum. Dan setiap orang diobati menurut sifat masing2 Demikian juga para ahli perbintangan, mereka mempelajari hal2 umum yg berkaitan dg bintang, kemudian berfikir dan memutuskan berbagai hukum.
Seorang ahli ilmu tidak bisa mempelajari apa yg dibutuhkan seluruh hidupnya. Ia hanya bisa mempelajari keilmuan umum dan beragam bentuk yg merupakan turunannya dan hal itu menjadi dasar untuk melakukan qiyas terhadap berbagi persoalan lainnya. Begitu pula para tabib, tidaklah bisa mempelajari seluruh unsur obat2an untuk orang lain. Meraka hanya mempelajari gejala2 umum. Dan setiap orang diobati menurut sifat masing2 Demikian juga para ahli perbintangan, mereka mempelajari hal2 umum yg berkaitan dg bintang, kemudian berfikir dan memutuskan berbagai hukum.
Demikian juga halnya seorang ahli fikih dan pujangga. Begitu seterusnya, imajinasi dan karsa yg indah2 berjalan. Yang satu menggunakan tafakur sbg alat pukul, semacam lidi, sedangkan yg lain menggunakan alat bantu lain untuk merealisasikan.
Anakku jika pintu
suksma terbuka, ia akan tahu bagaimana cara bertafakur dg benar dan selanjutnya
ia bisa memahami bagaimana merealisasikan apa yg diinginkan. Karena itu hati pun
menjadi lapang, pikiran jadi terbuka dan daya potensial yg ada dalam diri akan
lahir menjadi aksi (perbuatan) yg berkelanjutan dan tak mengenal lelah.
B. Memahami Ilmu
Kasampurnaan.
Ketahuilah anakku
bahwa ilmu kasampurnaan itu ada 2 macam,
Pertama, diberikan
melalui wahyu.
Apabila suksma
manusia telah sempurna, niscaya akan sirna segala sesuatu yg dapat mengotori
watak, seperti halnya sikap rakus dan impian semu. Suksma akan menghadap Sang
Pencipta, merengkuh cintaNya dan berharap manfaat serta limpahan cahayaNya.
Allah akan menyambut
suksma itu secara total. Tatapan Ketuhan memandanginya dan menjadikannya
seperti papan. kemudian Allah akan menjadikan pena dari suskma sejati. Dan pena
itu diukirkan ilmu pada papan tadi.
Suksma sejati laksana
guru, suksma manusia suci ibarat sang murid. Sehingga dicapailah seluruh ilmu,
dan padanya semua bentuk terukir tanpa proses belajar maupun berfikir. Dalilnya
: “Dan Dialah yg mengajarkanmu apa2 yg tidak kamu ketahui” (QS. An-Nisa:213).
Ilmu para nabi lebih
tinggi derajatnya dibandingkan ilmu mahluk2 yg lain. Karena ilmu tsb diperoleh
langsung dari YME tanpa perantara. Kau bisa memahami dalam kisah para malaikat
dg kanjeng Nabi Adam. Sepanjang usianya para malaikat terus belajar. Dan dg
berbagi cara mereka berhasil mendapatkan banyak macam ilmu, sehingga mereka
menjadi mahluk yg paling berilmu dan mahluk paling berpengetahuan.
Sementara itu Adam
tidaklah tergolong ahli ngelmu karena ia tidak pernah belajar dan berjumpa dg
seorang guru. Malaikat bangga dan dg besar hati mereka berkata:” padahal kami
Senantisa bertasbih dg memuji Engkau dan mensucikan Engkau.” (QS.
Al-Baqarah:30).
Kanjeng Nabi Adam
kembali menuju Sang Pencipta. Lantas beberapa bagian dalam hati Kanjeng Nabi
oleh Allah dikeluarkan ketika ia menghadap dan memohon pertolongan kepada
Tuhan. Lalu Allah ajarkan seluruh nama2 benda. “Kemudian Dia mengemukakannya
kepada para malaikat, lantas Allah berfirman: “Sebutkanlah kepadaku nama benda2
itu jika kamu memang orang2 yg benar” (QS. Al-Baqarah:31).
Ketahuilah, malaikat
menjadi kerdil dihadapan Adam. Ilmu mereka menjadi terlihat sempit. Mereka tak
bisa berbangga dab besar hati, justru yg ada hanya rasa tak berdaya. “Maha Suci
Engkau, tidak ada yg kami ketahui selain dari apa yg Engkau ajarkan kpd kami”
(QS. Al-Baqarah:32).
Maka kepada mereka
Adam diberitahukan bbrp bagian ilmu dan hal2 yg masih tersembunyi. Akhirnya
jelaslah bagi kaum berakal, bahwa ilmu gaib yg bersumber dari wahyu lebih kuat
dan lebih sempurna dibandingkan ilmu yg diperoleh dg penglihatan langsung.
Ilmu yg diperoleh
melalui wahyu merupakan warisan dari hak para nabi. Namun mulai masa Kanjeng
Nabi Muhammad pintu wahyu telah ditutup oleh Allah. Sebab Muhammad adalah
penutup para nabi. Dia mewakili sosok paling berilmu dan paling fasih
dikalangan manusia. Allah telah mendidiknya dg budi pekertinya menjadi baik.
Ketahuilah anakku,
Ilmu Rasul itu lebih sempurna, lebih mulia, dan kuat. Karena ilmu tsb diperoleh
langsung dari Sang Khalik. Beliau sama sekali tidak pernah menjalankan proses
belajar-mengajar insani.
Ilmu Kasampurnaan yg
Kedua,
disampaikan sebagai
ilham yaitu peringatan suksma sejati terhadap suksma manusia berdasarkan kadar
kejernihan, penerimaan dan daya kesiapannya. Ilham boleh dikatakan mengiringi
wahyu. Kalau wahyu merupakan penegasan perkara gaib, maka ilham merupakan
penjelasannya. Ilmu yg diperoleh dg wahyu itulah sejatinya ilmu kenabian,
sedangkan yg diperoleh dg ilham itulah sejatinya ilmu kewalian.
Ilmu kewalian
diperoleh secara langsung, tanpa perantara antara suksma dan Sang Pencipta.
Ilmu Kasampurnaan itu laksana secercah cahaya dari alam gaib, yang datang
menerpa hati yg jernih, hampa dan lembut.
Semua ilmu merupakan
produk pengetahuan yg diperoleh dari suksma sejati yg terdapat dalam inti
sangkan paraning dumadi
dg menisbatkan pada RASA SEJATI, seperti penisbatan Siti Hawa kepada Kanjeng Nabi Adam.
dg menisbatkan pada RASA SEJATI, seperti penisbatan Siti Hawa kepada Kanjeng Nabi Adam.
Ketahuilah anakku,
rasa sejati lebih mulia, lebih sempurna dan lebih kuat dari disisi Allah
dibandingkan suksma sejati. Sedangkan suksma sejati lebih terhormat, lebih
lembut dan lebih mulia dibandingkan mahluk2 lain.
Adapun ilham itu
terlahir dari melimpahnya rasa sejati dan juga terlahir dari melimpahnya
pancaran sinar suksma sejati. Jika wahyu menjadi perhiasan para nabi, maka
ilham menjadi perhiasan para wali. Adapun ilmu yg diperoleh dari wahyu adalah
sebagaimana suksma tanpa rasa atau wali tanpa nabi. Begitu pula ilham tanpa
wahyu akan menjadi lemah. Ilmu akan menjadi kuat jika dinisbatkan kepada wahyu
yg bersandar pada penglihatan ruhani. Itulah ilmu para nabi dan wali.
Ketahuilah, ilmu yg
diperoleh dg wahyu hanya khusus bagi para rasul, seperti diberikan kepada Adam,
Musa, Ibrahim, Isa, Muhammad saw dan para rasul lain. Itulah yg menbedakan
antara risalah dg nubuwwah .
Adapun nubuwwah adalah perolehan hakikat dari ilmu dan rasionalitas2 oleh suksma yg suci kepada orang2 yg mengambil manfaat. Barangkali perolehan semacam itu didapat salah satu suksma, tetapi ia tidak berkewajiban menyebarkannya karena suatu alasan dan oleh sebab2 tertentu.
Adapun nubuwwah adalah perolehan hakikat dari ilmu dan rasionalitas2 oleh suksma yg suci kepada orang2 yg mengambil manfaat. Barangkali perolehan semacam itu didapat salah satu suksma, tetapi ia tidak berkewajiban menyebarkannya karena suatu alasan dan oleh sebab2 tertentu.
Ilmu kasampurnaan
menjadi milik seorang nabi dan wali, sebagaimana dimilki Khidir a.s. Hal itu
terdapat pd dalil: “Dan yg telah Kami ajarkan kepadanya ilmu dari sisi Kami”
(QS. Al-Kahfi:65).
Ingatlah ketika
khalifah Ali berujar: “Kumasukan lisanku kemulutku, hingga terbukalah dihatiku
seribu pintu ilmu, yg pada setiap pintu terdapat seribu pintu yg lain”. Dan ia
berkata: “Andai kuletakkan bantal dan aku duduk diatasnya, niscaya aku akan
mengambil putusan hukum bagi penganut Taurat berdasarkan Taurat mereka, bagi
penganut Injil berdasarkan Injil mereka, dan bagi penganut al-Quran berdasarkan
al-Quran mereka”.
Derajat seperti ini
tidak bisa diterima dg melalui ilmu kemanungsa semata yg hanya dari
pembelajaran insani. Pastilah seseorang yg telah mencapai derajat tsb telah
dikarunia ilmu kasampurnaan.
Jika Allah
menghendaki kebaikan pada dirimu, Dia akan menyingkap tabir atau hijab yg
menhalangi dirimu dg suksma yg menjadi papan itu. Dg demikian, sebagian rahasia
dari apa2 yg tersembunyi akan ditampakan pdmu. segenap makna yg terkandung
didalam rahasia tsb akan terpahat pd suksmamu. Dan suksma itupun mengungkapkan
sebagaimana engkau ingin karena dikehendakiNya..
Sejatinya, kearifan
bisa lahir dari ilmu kasampurnaan. Selama engkau belum mencapai derajat atau
tingkatan ini, engkau tidak akan menjadi seorang arif.
Karena kearifan merupakan pemberian Hyang Widi.
Dalilnya : ” Allah menganugrahkan al-hikmah kepada siapa saja yang Dia kehendaki. Dan barang siapa yang dianugerahi al-hikmah itu, ia benar2 telah dianugerahi karunia yang banyak. Dan hanya orang2 yang berakallah yang dapat mengambil pelajaran ” (QS. Al-Baqarah:269).
Hal itu karena orang2
yg berhasil mencapai ilmu kasampurnaan tidak perlu lagi banyak berusaha
memahami ilmu secara induktif dan berpayah-payah belajar. Orang yg demikian
sedikit belajar, banyak mengajar, sedikit capai, banyak istirahat.
Ketahuilah anakku,
setelah wahyu terputus dan sesudah pintu risalah ditutup, umat manusia tidak
lagi membutuhkan kehadiran rasul atau utusan. Mereka tidak lagi memerlukan
penampakan dakwah setelah penyempurnaan agama. Bukanlah termasuk kearifan
menampakan nilai lebih tidak berdasarkan kebutuhan.
Tapi ketahuilah
anakku, pintu ilham itu tidak pernah ditutup. Pancaran cahaya suksma sejati
tidak pernah terputus. Karena suksma terus membutuhkan arahan, pembaharuan dan
peringatan. Umat manusia tidak memerlukan risalah dan dakwah, tetapi masih
membutuhkan peringatan sebagai akibat dari tenggelamnya mereka pada rasa
was-was dan terhanyut oleh gelombang syahwat.
Karena itu Allah
menutup pintu wahyu sebagai pertanda bagi hamba-Nya dan membuka pintu ilham
sebagai rahmat serta menyiapkan segala sesuatu menyusun tingkatan2 supaya
mereka tahu bahwa Allah Maha Lembut kepada hamba2-Nya, memberikan rezeki kepada
siapa saja yg dikendaki tanpa perhitungan. Selesai sudah nasehatku tentang
kawruh kesejatian yg kubeberkan padamu. Hendaklah engkau bisa menggunakan
sebaik mungkin.
Dengan sikap takzim,
Raden Paku ( Sunan Giri ) menerawang ke depan membayangkan wajah ayahandanya
mengucapkan sendiri kata2 yg barusan dibacanya. Digengamnya erat2 lembaran
lontar itu, lalu didekapkan didada serasa hendak menggoreskan makna dalam
hatinya. Suatu makna dari nasehat orang suci yg tak lain adalah ayahandanya
sendiri Syeh Wali Lanang / Syeh Awallul Islam ( Maulana Ishak ), lelaki suci
keturunan manusia utama.
dari : Suluk Syekh
Wali Lanang
WEJANGAN
SUNAN KALI JAGA.
Wejangan Kanjeng
Sunan Kalijogo marang Kyai Ageng Bayat
Semarang
(Sekar Macapat – kanthi Tembang Dandang Gulo).
Urip iku neng ndonya
tan lami.
Umpamane jebeng menyang pasar.
Tan langgeng neng pasar bae.
Tan wurung nuli mantuk.
Mring wismane sangkane uni.
Ing mengko aja samar.
Sangkan paranipun.
Ing mengko podo weruha.
Yen asale sangkan paran duk ing nguni.
Aja nganti kesasar.
Umpamane jebeng menyang pasar.
Tan langgeng neng pasar bae.
Tan wurung nuli mantuk.
Mring wismane sangkane uni.
Ing mengko aja samar.
Sangkan paranipun.
Ing mengko podo weruha.
Yen asale sangkan paran duk ing nguni.
Aja nganti kesasar.
Yen kongsiho sasar
jeroning pati.
Dadya tiwas uripe kesasar.
Tanpa pencokan sukmane.
Separan-paran nglangut.
Kadya mega katut ing angin.
Wekasan dadi udan.
Mulih marang banyu.
Dadi bali muting wadag.
Ing wajibe sukma tan kena ing pati
Langgeng donya akherat.
Dadya tiwas uripe kesasar.
Tanpa pencokan sukmane.
Separan-paran nglangut.
Kadya mega katut ing angin.
Wekasan dadi udan.
Mulih marang banyu.
Dadi bali muting wadag.
Ing wajibe sukma tan kena ing pati
Langgeng donya akherat.
MANUNGGALING
KAWULO LAN GUSTI ;
Berikut sebagian dari
artikel Kejawen yang berjudul : Menggapai Wahyu Dyatmiko karya Ki Sondang
Mandali untuk menambah pengetahuan kita.
Dalam ajaran Kejawen
ada istilah “Manunggaling Kawula Gusti”. Hal ini sering diartikan bahwa
menyatunya manusia (kawula) dengan Tuhan (Gusti). Anggapan bahwa Gusti sebagai
personifikasi Tuhan kurang tepat. Gusti (Pangeran, Ingsun) yang dimaksud adalah
personifikasi dari Dzat Urip (Kesejatian Hidup), derivate (emanasi, pancaran,
tajali) Tuhan.
Hal ini bisa dilihat
dari “Wirid 8 Pangkat Kejawen”:
Wejangan panetepan
santosaning pangandel, yaiku bubuka-ning kawruh manunggaling kawula-gusti sing
amangsit pikukuh anggone bisa angandel (yakin) menawa urip pribadi kayektene
rinasuk dening dzate Pangeran (Dzat Urip, Sejating Urip). Pangeran iku ya
jumenenge urip kita pribadi sing sejati. Roroning atunggal, sing sinebut ya
sing anebut. Dene pangertene utusan iku cahya kita pribadi, karana cahya kita
iku dadi panengeraning Pageran. Dununge mangkene : “Sayekti temen kabeh tumeka
marang sira utusaning Pangeran metu saka awakira, mungguh utusan iku nyembadani
barang saciptanira, yen angandel yekti antuk sih pangapuraning Pangeran”.
Menawa bisa nampa pituduh sing mangkene diarah awas ing panggalih, ya urip kita
pribadi iki jumenenging nugraha lan kanugrahan. Nugraha iku gusti, kanugrahan
iku kawula. Tunggaal tanpa wangenan ana ing badan kita pribadi.
Terjemahannya:
Ajaran pemantapan
keyakinan, yaitu pembukanya kawruh (ilmu) “Manunggaling Kawula Gusti” yang
memberikan wangsit (petunjuk) keteguhan untuk bisa yakin bahwa hidup kita
pribadi sesungguhnya dirasuki Dzatnya Pangeran Pangeran (Dzat Urip, Sejatining
Urip). Pangeran itu bertahtanya pada hidup kita yang sejati. Dwitunggal
(roroning atunggal) yang disebut dan yang menyebut. Sedangkan pengertian utusan
itu cahaya hidup kita pribadi, karena cahaya hidup kita itu menjadi pertanda
adanya Pangeran. Maksudnya : “Sesungguhnya nyata semua datang kepada kamu
utusan Pangeran (memancar) keluar dari dirimu sendiri. Sebenarnya utusan itu
mencukupi semua yang kamu inginkan, kalau percaya pasti mendapatkan pengampunan
dari Pangeran”. Bila bisa menerima petunjuk yang seperti ini supaya awas dan
hati-hati, ya hidup kita ini bertahtanya nugraha dan anugrah. Nugraha itu gusti
(tuan) sedang anugrah itu kawula (abdi). Bersatu tanpa batas pemisah dalam
badan kita sendiri.
WIRID WOLUNG PANGKAT
#1
Kepercayaan Jawa yang
asli menyatakan bahwa Dzat Tuhan yang disebut dengan Sang Hyang Wenang (Sang
Hyang Wisesa, Sang Hyang Widdhiwasa, Hyang Agung) adalah “tan kena kinayangapa”
artinya tidak bisa dibayangkan dengan akal, rasa, dan daya spiritual manusia.
Namun ada dan menciptakan jagad seisinya dari antiga (telur, wiji/benih) di
alam suwung. Penciptaannya dengan meremas (membanting) antiga tersebut hingga
tercipta tiga hal :
Langit dan bumi (alam
semesta).
Teja dan cahya, teja
merupakan cahaya yang tidak bisa diindera sedangkan cahya merupakan cahaya yang
bisa diindera.
Manikmaya, yaitu
“Dzat Urip” atau “Sejatining Urip” (Kesejatian Hidup, Suksma, Roh).
Ketiganya masing-masing
merupakan derivate (turunan, emanasi, pancaran, tajali, titah) Tuhan.
Melingkupi seluruh semesta yang tiada batas ini.
Menurut Kejawen
(Mitologi Jawa), maka seluruh semesta seisinya adalah ciptaan Sang Hyang Wisesa
di dalam haribaan-Nya sendiri. Artinya, Tuhan murba wasesa (melingkupi dan
memuat serta menguasai dan mengatur) seluruh semesta yang luasnya tiada batas
dan seluruh isinya.
Di dalam kesemestaan
tersebut ada materi (bumi dan langit), ada sinar dan medan kosmis (teja dan
cahya), dan ada Dzat Urip (Manikmaya, Sejatining Urip, Kesejatian Hidup)
sebagai derivate (emanasi, pancaran, tajali) Dzat Tuhan.
Dalam Kejawen, Dzat
Tuhan “tan kena kinayangapa”, yang mampu dihampiri akal, rasa dan daya
sepiritual (kebatinan) adalah Dzat Urip, yang kemudian disebut : Pangeran,
Gusti, atau Ingsun. Keterangan tentang hal itu bisa disimak lewat wejangan
pertama dalam “wirid wolung pangkat ” sebagai berikut :
Wejangan pituduh
wahananing Pangeran :
Sajatine ora ana
apa-apa, awit duk maksih awang-uwung durung ana sawiji-wiji, kang ana dhihin
iku Ingsun, ora ana Pangeran anging Ingsun sajatining kang urip luwih suci,
anartani warna, aran, lan pakartining-Sun (dzat, sipat, asma, afngal).
Terjemahan dalam
bahasa Indonesia :
Ajaran petunjuk
keberadaan Pangeran (Dzat Urip) :
Sesungguhnya tidak ada apa-apa, sejak masih awang-uwung (suwung, alam hampa) belum ada suatu apapun, yang ada pertama kali adalah Ingsun, tidak ada Pangeran kecuali Aku (Ingsun) sejatinya hidup yang lebih suci, mewakili pancaran dzat, sifat, asma dan afngal-Ku (Ingsun).
Sesungguhnya tidak ada apa-apa, sejak masih awang-uwung (suwung, alam hampa) belum ada suatu apapun, yang ada pertama kali adalah Ingsun, tidak ada Pangeran kecuali Aku (Ingsun) sejatinya hidup yang lebih suci, mewakili pancaran dzat, sifat, asma dan afngal-Ku (Ingsun).
Selanjutnya, marilah
kita renungkan kesemestaan yang ada. Maka sungguh Maha Sempurna Tuhan yang
telah menciptakan semesta ini. Luasnya tiada terhingga dan semuanya teratur,
selaras, dan sempurna. Disebut dalam mitologi Jawa, bahwa semesta tercipta
dalam keadaan hayu (elok, indah, selaras dan sempurna).
Dalam tata semesta
yang hayu tadi, bisa kita sadari kalau planet bumi yang kita tempati hanya
bagian yang sangat kecil dari kesemestaan alam ciptaan Tuhan. Manusia hanyalah
salah satu titah dumadi (mahluk hidup) yang ditempatkan di planet bumi bersama
milyaran titah dumadi lainnya. Semua titah dumadi disemayami dzat urip sebagai
derivate dzat Tuhan. Kiranya bisa disimak wejangan kedua “wirid 8 pangkat
Kejawen” sebagai berikut :
Wejangan pambuka
kahananing Pangeran :
Satuhune Ingsun Pangeran Sejati, lan kawasa anitahake sawiji-wiji, dadi ana padha sanalika saka karsa lan pepesthening-Sun, ing kono kanyatahane gumelaring karsa lan pakartining-Sun kang dadi pratandha:
Satuhune Ingsun Pangeran Sejati, lan kawasa anitahake sawiji-wiji, dadi ana padha sanalika saka karsa lan pepesthening-Sun, ing kono kanyatahane gumelaring karsa lan pakartining-Sun kang dadi pratandha:
Kang dhihin, Ingsun
gumana ing dalem alam awang-uwung kang tanpa wiwitan tanpa wekasan, iya iku
alaming-Sun kang maksih piningit.
Kapindho, Ingsun
anganakake cahya minangka panuksmaning-Sun dumunung ana ing alam
pasenedaning-Sun.
Kaping telu, Ingsun
anganakake wawayangan minangka panuksma lan rahsaning-Sun, dumunung ana ing
alam pambabaring wiji.
Kaping pat, Ingsun
anganakake suksma minangka dadi pratandha kauripaning-Sun, dumunung ana alaming
herah.
Kaping lima, Ingsun
anganakake angen-angen kang uga dadi warnaning-Sun ana ing sajerone alam kang
lagi kena kaupamakake.
Kaping enem, Ingsun
anganakake budi kang minangka kanyatahan pencaring angen-angen kang dumunung
ana ing sajerone alaming badan alus.
Kaping pitu, Ingsun
anggelar warana (tabir) kang minangka kakandhangan paserenaning-Sun. Kasebut
nem prakara ing ndhuwur mau tumitah ing donya, yaiku
Sajatining Manungsa.
Terjemahan dalam
bahasa Indonesia :
Ajaran membuka
pemahaman keadaan Pangeran :
Sesungguhnya Aku adalah Pangeran Sejati, dan berkuasa menitahkan sesuatu, menjadi ada dengan seketika karena kehendak dan takdir-Ku, disitu kenyataan tergelarnya kehendak dan titah (pakarti)-Ku yang menjadi pertandanya :
Sesungguhnya Aku adalah Pangeran Sejati, dan berkuasa menitahkan sesuatu, menjadi ada dengan seketika karena kehendak dan takdir-Ku, disitu kenyataan tergelarnya kehendak dan titah (pakarti)-Ku yang menjadi pertandanya :
Yang pertama, Aku
berada di alam kehampaan (awang-uwung) yang tiada awal dan tiada akhir, yaitu
alam-Ku yang masih tersembunyi.
Yang kedua, Aku
mengadakan cahaya sebagai penuksmaan-Ku berada di alam keberadaan-Ku.
Ketiga, Aku
mengadakan bayangan sebagai panuksma dan rahsa-Ku, berada di alam terjadinya
benih.
Keempat, Aku
mengadakan suksma (ruh) sebagai tanda kehidupan-Ku, berada di alam herah
(jaringan sel).
Kelima, Aku
mengadakan angan-angan yang juga sebagai warna-Ku berada di alam yang baru bisa
diumpamakan.
Keenam, Aku
mengadakan budi (gerak) yang menjadi kenyataan berpencarnya angan-angan yang
berada di dalam alam badan halus (rohani).
Ketujuh, Aku
menggelar tabir (hijab) yang sebagai tempat persemayaman-Ku. Tersebut enam
perkara diatas tadi tertitahkan di dunia, yaitu Sejatinya Manusia.
Semua “titah dumadi”
memiliki kewajiban sebagaimana makna diciptakan. Manusia diciptakan Tuhan dan
ditempatkan di planet bumi (bawana/buwana, jw.), maka kewajibannya memayu
hayuning bawana (memelihara keselarasan bumi).
WIRID WOLUNG PANGKAT
#2
Mitologi Jawa
(Kejawen) memberikan suatu tuntunan untuk memahami jatidiri manusia sebagai
mahluk ciptaan Tuhan yang paling tinggi derajatnya dibanding titah dumadi yang
lain. Ketinggian derajat tersebut berkaitan dengan operasionalnya Dzat Urip
(Kesejatian Hidup) sebagai derivate Dzat Tuhan dalam diri manusia. Artinya,
pada manusia diberikan suatu kesadaran akal, rasa dan spirituil untuk lebih
memahami dirinya
sebagai titah mulia (dalam Islam disebut kalifah Tuhan di muka bumi). Untuk itu mari kita renungkan wejangan ketiga “Wirid 8 pangkat Kejawen” :
sebagai titah mulia (dalam Islam disebut kalifah Tuhan di muka bumi). Untuk itu mari kita renungkan wejangan ketiga “Wirid 8 pangkat Kejawen” :
Wejangan gegelaran
kahananing Pangeran :
Sajatining manungsa iku rahsaning-Sun, lan Ingsun iki rahsaning manungsa, karana Ingsun anitahake wiji kang cacamboran dadi saka karsa lan panguwasaning-Sun, yaiku sasamaning geni bumi angin lan banyu, Ingsun panjingi limang prakara, yaiku : cahya, cipta, suksma (nyawa), angen-angen lan budi. Iku kang minangka embanan panuksmaning-Sun sumarambah ana ing dalem badaning manungsa.
Sajatining manungsa iku rahsaning-Sun, lan Ingsun iki rahsaning manungsa, karana Ingsun anitahake wiji kang cacamboran dadi saka karsa lan panguwasaning-Sun, yaiku sasamaning geni bumi angin lan banyu, Ingsun panjingi limang prakara, yaiku : cahya, cipta, suksma (nyawa), angen-angen lan budi. Iku kang minangka embanan panuksmaning-Sun sumarambah ana ing dalem badaning manungsa.
Terjemahan dalam
bahasa Indonesia :
Ajaran pemahaman
tergelarnya keadaan Pangeran :
Sesungguhnya manusia itu rahsa-Ku dan Aku ini rahsanya manusia, karena Aku menitahkan benih cacamboran (campuran berbagai unsur) yang terjadi karena kehendak
dan kuasa-Ku, yaitu berasal dari api tanah angin dan air, Aku resapi lima perkara, yaitu : cahaya, cipta, suksma (nyawa), angan-angan dan budi (gerak). Itulah yang menjadi cangkok (embanan) merasuknya suksma-Ku rata menyeluruh dalam badannya manusia.
Sesungguhnya manusia itu rahsa-Ku dan Aku ini rahsanya manusia, karena Aku menitahkan benih cacamboran (campuran berbagai unsur) yang terjadi karena kehendak
dan kuasa-Ku, yaitu berasal dari api tanah angin dan air, Aku resapi lima perkara, yaitu : cahaya, cipta, suksma (nyawa), angan-angan dan budi (gerak). Itulah yang menjadi cangkok (embanan) merasuknya suksma-Ku rata menyeluruh dalam badannya manusia.
Lebih mendalam lagi
penjelasan tentang “purba wasesa” (kekuasaan mutlak) Tuhan melalui
“derivate”-nya (Dzat Urip) dalam diri manusia sebagaimana disebutkan dalam
wejangan keempat, lima, dan enam dari “Wirid 8 pangkat Kejawen” sebagai berikut
:
Wejangan keempat :
Wejangan kayektening
Pangeran amurba ciptane (nalare) manungsa : Sajatine Ingsun anata palenggahan
parameyaning-Sun (baitul makmur) dumunung ana ing sirahing manungsa, kang ana
sajroning sirah iku utek, kang gegandhengan ana ing antarane utek iku manik
(telenging netra aran pramana), sajroning manik iku cipta (nalar), sajroning
cipta iku budi, sajroning budi iku napsu (angen-angen), sajroning napsu iku suksma,
sajroning suksma iku rahsa, sajroning rahsa iku Ingsun. Ora ana Pangeran anging
Ingsun, Sejatining Urip kang anglimputi sagunging kahanan.
Terjemahan dalam
bahasa Indonesia :
Ajaran kuasanya
Pangeran pada akal (cipta, nalar) manusia : Sesungguhnya Aku telah mengatur
tempat keramaian-Ku (baitul makmur) berada di dalam kepalanya manusia, yang ada
di dalam kepala itu otak, yang berkaitan antara otak itu manik (pusat
penglihatan/mata dinamakan pramana), di dalam manik itu akal, di dalam akal itu
budi (gerak), di dalam budi itu nafsu (angan-angan), di dalam nafsu itu suksma,
di dalam suksma itu rahsa, di dalam rahsa itu Aku. Tidak ada Pangeran kecuali
Aku. Sejatinya Hidup yang meliputi seluruh swasana.
Wejangan kelima :
Wejangan kayektening
Pangeran amurba rasa pangrasaning manungsa : Sajatine Ingsun anata palenggahan
laranganing-Sun (baitul haram) dumunung ana dhadhaning manungsa, ing sajroning
dhadha iku ati lan jantung, kang gegandhengan ing antarane ati lan jantung iku
rasa pangrasa, ing sajroning rasa pangrasa iku budi, ing sajroning budi iku
jinem (angen-angen, napsu), sajroning jinem iku suksma, sajroning suksma iku
rahsa, sajroning rahsa iku Ingsun. Ora ana Pangeran anging Ingsun, Sejatining
Urip kang anglimputi saguning kahanan.
Terjemahan dalam
bahasa Indonesia :
Ajaran kuasa Pangeran
pada perasaannya manusia :
Sesungguhnya Aku telah mengatur tempat larangan-Ku (baitul haram) berada di dadanya manusia, di dalam dada itu hati dan jantung, yang berkaitan di antara hati dan jantung itu rasa perasaan, di dalam rasa perasaan itu budi (gerak), di dalam budi itu jinem (angan-angan, nafsu), di dalam jinem itu suksma, di dalam suksma itu rahsa, di dalam rahsa itu Aku. Tidak ada Pangeran kecuali Aku, Sejatinya Hidup yang meliputi seluruh swasana.
Sesungguhnya Aku telah mengatur tempat larangan-Ku (baitul haram) berada di dadanya manusia, di dalam dada itu hati dan jantung, yang berkaitan di antara hati dan jantung itu rasa perasaan, di dalam rasa perasaan itu budi (gerak), di dalam budi itu jinem (angan-angan, nafsu), di dalam jinem itu suksma, di dalam suksma itu rahsa, di dalam rahsa itu Aku. Tidak ada Pangeran kecuali Aku, Sejatinya Hidup yang meliputi seluruh swasana.
Wejangan keenam :
Wejangan kayektening
Pangeran amurba tuwuhing wiji uripe manungsa: Sajatine Ingsun anata palenggahan
pasucianing-Sun (baitul kudus) kang dumunung ana kontholing (wadon : baganing)
manungsa, kang ana ing sajroning konthol (wadon : baga) iku pringsilan (wadon :
purana), kang ana ing antaraning pringsilan (wadon : purana) iku mani (wadon :
reta), sajroning mani (wadon : reta) iku madi, sajroning madi iku wadi,
sajroning wadi iku manikem, sajroning manikem iku rahsa, sajroning rahsa iku
Ingsun. Ora ana Pangeran anging Ingsun, Sajatining Urip kang anglimputi
saliring tumitah, jumeneng dadi wiji kang piningit, tumurun mahanani sesotya
kang dhingin kahanan kabeh maksih dumunung ana alaming wiji, laju manggon ana
alam pambabaring wiji, laju tumurun ana alaming suksma (iya iku rah), laju
tumurun ana ing alam kang durung
kahanan (alam kang ingaran upama), laju tumurun marang alam donya (alaming manungsa urip), iya iku sajatine warnaning-Sun.
kahanan (alam kang ingaran upama), laju tumurun marang alam donya (alaming manungsa urip), iya iku sajatine warnaning-Sun.
Terjemahan dalam
bahasa Indonesia :
Ajaran kuasa Pangeran
pada terjadinya benih kehidupan manusia :
Sesungguhnya Aku telah mengatur tempat kesucian-Ku (baitul kudus) yang berada di dalam konthol manusia laki-laki (perempuan : baga), yang ada di dalam konthol (perempuan : baga) itu buah pelir (perempuan : purana = indung telur), yang ada di antara buah pelir (perempuan : indung telur) itu mani/sperma (perempuan : reta = sel telur), di dalam mani (perempuan : sel telur) itu madi. Di dalam madi itu wadi, di dalam wadi itu manikem, di dalam manikem itu rahsa, di dalam rahsa itu Aku. Tidak ada Pangeran kecuali Aku, Sejatinya Hidup yang meliputi seluruh titah, berujud benih yang tersembunyi (piningit), turun menjadikan permata (sesotya) yang awal semua suasana masih berada di alam benih, terus bersemayam di alam terjadinya benih, terus turun di alam suksma (yaitu jaringan sel hidup), terus turun di alam yang belum berujud (alam yang disebut upama), terus turun di alam dunia (alamnya manusia hidup), yaitu sesungguhnya warna-Ku.
Sesungguhnya Aku telah mengatur tempat kesucian-Ku (baitul kudus) yang berada di dalam konthol manusia laki-laki (perempuan : baga), yang ada di dalam konthol (perempuan : baga) itu buah pelir (perempuan : purana = indung telur), yang ada di antara buah pelir (perempuan : indung telur) itu mani/sperma (perempuan : reta = sel telur), di dalam mani (perempuan : sel telur) itu madi. Di dalam madi itu wadi, di dalam wadi itu manikem, di dalam manikem itu rahsa, di dalam rahsa itu Aku. Tidak ada Pangeran kecuali Aku, Sejatinya Hidup yang meliputi seluruh titah, berujud benih yang tersembunyi (piningit), turun menjadikan permata (sesotya) yang awal semua suasana masih berada di alam benih, terus bersemayam di alam terjadinya benih, terus turun di alam suksma (yaitu jaringan sel hidup), terus turun di alam yang belum berujud (alam yang disebut upama), terus turun di alam dunia (alamnya manusia hidup), yaitu sesungguhnya warna-Ku.
Wirid 8 Pangkat #3
Renungan kita
lanjutkan pada Wejangan ke tujuh dari “Wirid Wolung Pangkat” berikut :
7. Wejangan panetepan
santosaning pangandel :
yaiku bubuka-ning
kawruh manunggaling kawula-gusti sing amangsit pikukuh anggone bisa angandel
(yakin) menawa urip kita pribadi kayektene rinasuk dening dzate Pangeran (Dzat
Urip, Sejatining Urip). Pangeran iku ya jumenenge urip kita pribadi sing
sejati. Roroning atunggal, sing sinebut ya sing anebut. Dene pangertene utusan
iku cahya kita pribadi, karana cahya kita iku dadi panengeraning Pangeran.
Dununge mangkene : “Sayekti temen kabeh tumeka marang sira utusaning Pangeran
metu saka awakira, mungguh utusan iku nyembadani barang saciptanira, yen
angandel yekti antuk sih pangapuraning Pangeran”. Menawa bisa nampa pituduh
sing mangkene diarah awas ing panggalih, ya urip kita pribadi iki jumenenging
nugraha lan kanugrahan. Nugraha iku gusti, kanugrahan iku kawula. Tunggal tanpa
wangenan ana ing badan kita pribadi.
Terjemahan dalam
bahasa Indonesia :
7. Ajaran pemantapan
keyakinan :
yaitu pembukanya
kawruh (ilmu) “Manunggaling kawula-gusti” yang memberikan wangsit (petunjuk)
keteguhan untuk bisa yakin bahwa hidup kita pribadi sesungguhnya dirasuki
Dzatnya Pangeran (Dzat Urip, Sejatining Urip). Pangeran itu bertahtanya pada
hidup kita yang sejati. Dwitunggal (roroning atunggal) yang disebut dan yang
menyebut. Sedangkan pengertian utusan itu cahaya hidup kita pribadi, karena
cahaya hidup kita itu menjadi pertanda adanya Pangeran. Maksudnya : “
Sesungguhnya nyata
semua datang kepada kamu utusan Pangeran (memancar) keluar dari dirimu sendiri.
Sebenarnya utusan itu mencukupi semua yang kamu inginkan, kalau percaya pasti
mendapatkan pengampunan dari Pangeran”. Bila bisa menerima petunjuk yang
seperti ini supaya awas dan hati-hati, ya hidup kita ini bertahtanya nugraha
dan anugerah. Nugraha itu gusti (tuan) sedang anugerah itu kawula (abdi).
Bersatu tanpa batas pemisah dalam badan kita sendiri.
Wejangan ketujuh ini
menjelaskan bahwa konsep Jawa tentang adanya utusan Tuhan berbeda dengan yang
diajarkan agama-agama. Dalam konsep keber-Tuhan-an Jawa, sebagaimana diajarkan
“Wirid wolung Pangkat”, menyatakan bahwa yang disebut “utusan Tuhan” adalah
“kesejatian hidup” manusia sendiri. Yaitu “Dzat Urip” yang bertahta dan
bersemayam dalam diri manusia.
Selanjutnya kita
renungkan wejangan ke delapan dari”Wirid Wolung Pangkat” sebagai berikut :
8. Wejangan paseksen
:
yaiku wejangan
jumenenge urip kita pribadi angakoni dadi warganing Pangeran kang sejati kinen
aneksekake marang sanak sedulur kita, yaiku : bumi, langit, srengenge,
rembulan, lintang, geni, angin, banyu, lan sakabehing dumadi kang gumelar ing
jagad.
Terjemahan dalam
bahasa Indonesia :
8. Ajaran kesaksian :
yaitu ajaran
bertahtanya hidup kita pribadi mengakui jadi warganya (titahnya) Pangeran yang
sejati, disuruh mempersaksikan kepada seluruh sanak saudara kita, yaitu : bumi,
langit, matahari, bulan, bintang, api, angin, air, dan seluruh mahluk yang
tergelar di jagad (alam semesta).
Wejangan dalam “Wirid
8 pangkat Kejawen” merupakan suatu ajaran Kejawen tentang kejatidirian manusia
sebagai titah Tuhan Yang Maha Kuasa serta hubungannya dengan alam semesta dan
seluruh isinya. Maka wejangan tersebut bisa dijadikan pijakan untuk membangun
kesadaran kosmisnya. Melalui kesadaran kosmis tersebut dicapai kesadaran
ber-Tuhan yang paripurna menurut Jawa.
“Wirid Wolung
Pangkat” ini merupakan “wacana” yang digulirkan oleh para Pujangga Jawa di masa
Kerajaan Surakarta (Mataram Kartosuro). Diantaranya tercantum dalam Serat
Centhini (Suluk Tambanglaras), Serat Wirid Hidayat Jati (R.Ng. Ranggawarsito),
dan Primbon Adammakna.
Sistim keber-Tuhan-an
Jawa merupakan bagian dari Tata Peradaban Jawa yang menjadi perhatian serius
para Pujangga dalam rangka mengupayakan merebut kembali “kedaulatan spirituil”
Jawa yang terpuruk sejak runtuhnya Majapahit. Oleh karena itu, oleh kalangan
Islam, “wirid wolung pangkat” ini sering dinyatakan sebagai ajaran yang sesat.
Yang menarik justru
pengantar ajaran tersebut yang diwacanakan oleh para Pujangga. Konon dirangkum
dari ajaran para Wali Sanga yang konon pula bertolak dari “Wejangan” Nabi
Muhammad SAW kepada adik sepupu dan menantunya, Sayidina Ali.
Boleh jadi “benar”,
namun bisa juga merupakan suatu strategi para Pujangga Jawa yang berniat
melakukan “rekonstruksi” sistim keber-Tuhan-an Jawa. Maka, marilah kita jadikan
bahan untuk ber-”bawarasa” bersama.
BAB ; ALLAHUMMA
SHALLI’ALA MUHAMMAD
SAFI’IL ANAM WA’ALIHI WASAHBIHI
WASALLIM ’ALADDAWAM
SAFI’IL ANAM WA’ALIHI WASAHBIHI
WASALLIM ’ALADDAWAM
Eling-eling sira
manungsa,
Temenana lehmu ngaji,
Mumpung durung katekanan,
Temenana lehmu ngaji,
Mumpung durung katekanan,
Malaikat juru pati Luwih susah luwih lara,
Rasane wong nang naraka,
Klabang kures kalajengking,
Klabang geni ula geniRante geni gada geni,
Cawisane wong kang dosa,
Angas mring kang Maha Kwasa,
Goroh nyolong main zina Luwih beja luwih mulya,
Rasane manggon suwarga,
Mangan turu diladeni,
Kasur babut edi peni.
Cawisane wong kang
bekti,
Mring Allah kang Maha Suci,
Sadat salat pasa ngaji,
Kumpul-kumpul ra ngrasani.
Mring Allah kang Maha Suci,
Sadat salat pasa ngaji,
Kumpul-kumpul ra ngrasani.
Omong jujur blaka
suta,
Niliki tangga kang lara,
Nulungi kanca sangsara,
Pada-pada tepa slira.
Niliki tangga kang lara,
Nulungi kanca sangsara,
Pada-pada tepa slira.
Yen janji mesthi
netepi,
Yen utang kudu nyahuri,
Layat mring kang kasripahan,
Nglipur mring kang kasisahan.
Yen utang kudu nyahuri,
Layat mring kang kasripahan,
Nglipur mring kang kasisahan.
Awak-awak wangsulana,
Pitakonku marang sira,
Saka ngendi sira iku,
Menyang endi tujuanmu.
Pitakonku marang sira,
Saka ngendi sira iku,
Menyang endi tujuanmu.
Mula coba wangsulana,
Jawaben kalawan cetha,
Aneng endi urip ira,
Saiki sadina-dina,
Jawaben kalawan cetha,
Aneng endi urip ira,
Saiki sadina-dina,
Kula gesang tanpa nyana,
Kula mboten gadhah seja,
Mung karsane kang Kuwasa,
Gesang kula mung sa’derma.
Gesang kula sapunika,
Inggih wonten ngalam donya,
Donya ngalam karameyan,
Isine apus-apusan.
Inggih wonten ngalam donya,
Donya ngalam karameyan,
Isine apus-apusan.
Yen sampun dumugi
mangsa,
Nuli sowan kang Kuwasa,
Siyang dalu sinten nyana,
Jer manungsa mung sa’derma.
Nuli sowan kang Kuwasa,
Siyang dalu sinten nyana,
Jer manungsa mung sa’derma.
Sowanmu mring
Pangeranmu,
Sapa kang dadi kancamu,
Sarta apa gegawanmu,
Kang nylametke mring awakmu.
Sapa kang dadi kancamu,
Sarta apa gegawanmu,
Kang nylametke mring awakmu.
Kula sowan mring
Pangeran,
Kula ijen tanpa rewang,
Tanpa sanak tanpa kadang,
Banda kula katilaran.
Kula ijen tanpa rewang,
Tanpa sanak tanpa kadang,
Banda kula katilaran.
Yen manungsa sampun
pejah,
Uwal saking griya sawah,
Najan nangis anak semah,
Nanging kempal mboten wetah.
Uwal saking griya sawah,
Najan nangis anak semah,
Nanging kempal mboten wetah.
Sanajan
babanda-banda,
Morine mung telung amba,
Anak bojo mara tuwa,
Yen wis ngurug banjur lunga.
Morine mung telung amba,
Anak bojo mara tuwa,
Yen wis ngurug banjur lunga.
Yen urip tan
kabeneran,
Banda kang sapirang-pirang,
Ditinggal dinggo rebutan,
Anake padha kleleran.
Banda kang sapirang-pirang,
Ditinggal dinggo rebutan,
Anake padha kleleran.
Yen sowan kang Maha
Agung,
Aja susah aja bingung,
Janjine ridhone Allah,
Udinen nganggo amalan.
Aja susah aja bingung,
Janjine ridhone Allah,
Udinen nganggo amalan.
Ngamal soleh ra mung
siji,
Dasare waton ngabekti,
Ndherek marang kanjeng nabi,
Muhammad Rasul Illahi,
Dasare waton ngabekti,
Ndherek marang kanjeng nabi,
Muhammad Rasul Illahi,
Mbangun turut mring
wong tuwa,
Sarta becik karo tangga,
Welasa sapadha-padha,
Nulunga marang sing papa.
Sarta becik karo tangga,
Welasa sapadha-padha,
Nulunga marang sing papa.
Yen ngandika
ngati-ati,
Aja waton angger muni,
Rakib ngatit sing nulisi,
Gusti Allah sing ngadili.
Aja waton angger muni,
Rakib ngatit sing nulisi,
Gusti Allah sing ngadili.
Karo putra sing
permati,
Kuwi gadhuhan sing edi,
Aja wegah nggula wentah,
Suk dadi ngamal jariyah.
Kuwi gadhuhan sing edi,
Aja wegah nggula wentah,
Suk dadi ngamal jariyah.
Banda donya golekana,
Metu dalan sing prayoga,
Yen antuk enggal tanjakna,
Mring kang bener aja lena.
Metu dalan sing prayoga,
Yen antuk enggal tanjakna,
Mring kang bener aja lena.
Aja medhit aja blaba,
Tengah-tengah kang mejana,
Kanggo urip cukupana,
Sing akherat ya perlokna.
Tengah-tengah kang mejana,
Kanggo urip cukupana,
Sing akherat ya perlokna.
Aja dumeh sugih
banda,
Yen Pangeran paring lara,
Banda akeh tanpa guna,
Doktere mung ngreka daya.
Yen Pangeran paring lara,
Banda akeh tanpa guna,
Doktere mung ngreka daya.
Mula mumpung sira
sugih,
Tanjakna ja wigah wigih,
Darma ja ndadak ditagih,
Tetulung ja pilah-pilih.
Tanjakna ja wigah wigih,
Darma ja ndadak ditagih,
Tetulung ja pilah-pilih.
Mumpung sira isih
waras,
Ngibadaha kanthi ikhlas,
Yen lerara lagi teka,
Sanakmu mung bisa ndonga.
Ngibadaha kanthi ikhlas,
Yen lerara lagi teka,
Sanakmu mung bisa ndonga.
Mumpung sira isih
gagah,
Mempeng sengkut aja wegah,
Muga sira yen wus pikun,
Ora nlangsa ora getun,
Mempeng sengkut aja wegah,
Muga sira yen wus pikun,
Ora nlangsa ora getun,
Mula kanca da elinga,
Mung sapisan aneng donya,
Uripmu sing ngati-ati,
Yen wis mati ora bali,
Gusti Allah wus nyawisi,
Islam agama sejati,
Tatanen kang anyukupi,
Lahir batin amumpuni.
Mung sapisan aneng donya,
Uripmu sing ngati-ati,
Yen wis mati ora bali,
Gusti Allah wus nyawisi,
Islam agama sejati,
Tatanen kang anyukupi,
Lahir batin amumpuni.
Kitab Qur’an kang
sampurna,
Tindak nabi kang pratela,
Sinaunen kang permana,
Sing sregep lan aja ndleya.
Tindak nabi kang pratela,
Sinaunen kang permana,
Sing sregep lan aja ndleya.
Dhuh Allah kang Maha
Agung,
Mugi paduka maringi,
Pitedah lawan pitulung,
Margi leres kang mungkasi.
Mugi paduka maringi,
Pitedah lawan pitulung,
Margi leres kang mungkasi.
Nggih punika
marginipun,
Tetiyang jaman rumuhun,
Ingkang sampun pinaringan,
Pinten-pinten kanikmatan,
Tetiyang jaman rumuhun,
Ingkang sampun pinaringan,
Pinten-pinten kanikmatan,
Sanes marginipun
tiyang,
Ingkang sami dinukanan,
Lan sanes margining tiyang,
Kang kasasar kabingungan.
Ingkang sami dinukanan,
Lan sanes margining tiyang,
Kang kasasar kabingungan.
Gesang kita datan
lama,
Amung sakedheping netra,
Maena sami andika,
Rukun Islam kang lelima.
Amung sakedheping netra,
Maena sami andika,
Rukun Islam kang lelima.
AMIN
AMIN AMIN AMIN
YA
ALLAH ROBBAL ‘ALAMIN
MUGI
PADUKA NGABULNA SADAYA PANYUWUN KULA
-ooo-
4. BAB ; Ho No Co Ro Ko
Oleh : BRM Panji Anom
Resiningrum
Huruf atau carakan
Jawa yakni ha na ca ra ka dan seterusnya merupakan sabda pangandikanipun) dari
Tuhan YME di tanah Jawa.
A. Pembukaan Huruf
Jawa
1. Huruf Ha
Berarti ‘hidup’, atau
huruf berarti juga ada hidup, sebab memang hidup itu ada, karena ada yang
menghidupi atau yang memberi hidup, hidup itu adalah sendirian dalam arti abadi
atau langgeng tidak terkena kematian dalam menghadapi segala keadaan. Hidup
tersebut terdiri atas 4 unsur yaitu:
a. Api
b. Angin
c. Bumi
d. Air
b. Angin
c. Bumi
d. Air
2. Huruf Na
Berari ‘nur’ atau
cahaya, yakni cahaya dari Tuhan YME dan terletak pada sifat manusia.
3. Huruf Ca
Berarti ‘cahaya’,
artinya cahaya di sini memang sama dengan cahaya yang telah disebutkan di atas.
Yakni salah satu sifat Tuhan yang ada pada manusia. Kita telah mengetahui pula
akan sifat Tuhan dan sifat-sifat tersebut ada pada yang dilimpahkan Tuhan
kepada manusia karena memang Tuhan pun menghendaki agar manusia itu mempunyai
sifat baik.
4. Huruf Ra
Berarti ‘roh’, yaitu
roh Tuhan yang ada pada diri manusia.
5. Huruf Ka
Berarti ‘berkumpul’,
yakni berkumpulnya Tuhan YMEyang juga terletak pada sifat manusia.
6. Huruf Da
Berarti ‘zat’, ialah zatnya
Tuhan YME yang terletak pada sifat manusia.
7. Huruf Ta
Berarti ‘tes’ atau
tetes, yaitu tetes Tuhan YME yang berada pada manusia.
8. Huruf Sa
Berarti ‘satu’. Dalam
hal ini huruf sa tersebut telah nyata menunjukkan bahwa Tuhan YME yaitu satu,
jadi tidak ada yang dapat menyamai Tuhan.
9. Huruf Wa
Berarti ‘wujud’ atau
bentuk, dalam arti ini menyatakan bahwa wujud atau bentuk Tuhan itu ada dalam
manusia yang setelah bertapa kurang lebih 9 bulan dalam gua garba ibu lalu
dilahirkan dalam wujud diri.
10. Huruf La
Berarti ‘langgeng’
atau ‘abadi’, la yang mengandung arti langgeng ini juga nyata menunjukkan bahwa
hanya Tuhan YME sendirian yang langgeng di dunia ini, berarti abadi pula untuk
selama-lamanya.
11. Huruf Pa
Berarti ‘papan’ atau
‘tempat’, yaitu papan Tuhan YME-lah yang memenuhi alam jagad raya ini, jagad
gede juga jagad kecil (manusia).
12. Huruf Dha
Berarti dhawuh, yiatu
perintah-perintah Tuhan YME inilah yang terletak dalam diri dan besarnya Adam,
manusia yang utama.
13. Huruf Ja
Berarti ‘jasad’ atau
‘badan’. Jasad Tuhan YME itu terletak pada sifat manusia yang utama.
14. Huruf Ya
Berarti ‘dawuh’.
Dawuh di sini mempunyai lain arti dengan dhawuh di atas, karena dawuh berarti
selalu menyaksikan kehendak manusia baik yang berbuat jelek maupun yang bertindak
baik yang selalu menggunakan kata-katanya “Ya”.
15. Huruf Nya
Berarti ‘pasrah’ atau
‘menyerahkan’. Jelasnya Tuhan YME dengan ikhlas menyerahkan semua yang telah
tersedia di dunia ini.
16. Huruf Ma
Berarti ‘marga’ atau
‘jalan’. Tuhan YME telah memberikan jalan kepada manusia yang berbuat jelek dan
baik.
17. Huruf Ga
Berarti ‘gaib’, gaib
dari Tuhan YME inilah yang terletak pada sifat manusia.
18. Huruf Ba
Berarti ‘babar’,
yaitu kabarnya manusia dari gaibnya Tuhan YME.
19. Huruf Tha
Berarti ‘thukul’ atau
‘tumbuh’. Tumbuh atau adanya gaib adalah dari kehendak Tuhna YME. Dapat pula
dikatakan gaib adalah jalan jauh tanpa batas, dekat tetapi tidak dapat
disentuh, seperti halnya cahaya terang tetapi tidak dapat diraba atau pun
disentuh, dan harus diakui bahwa besarnya gaib itu adalah seperti debu atau
terpandang. Demikianlah gaibnya Tuhan YME itu (micro binubut).
20. Huruf Nga
Berarti ‘ngalam’,
‘yang bersinar terang’, atau terang/gaib Tuhan YME yang mengadakan sinar
terang.
Demikianlah huruf
Jawa yang 20 itu dan ternyata dapat digunakan sebagai lambang dan dapat
diartikan sesuai dengan sifat Tuhan sendiri, karena memang seperti yang telah
diuraikan sebelumnya bahwa Jawa yang menggunakan huruf Jawa itupun merupakan
sabda dari Tuhan YME.
Huruf atau carakan
Jawa yakni ha na ca ra ka dan seterusnya merupakan sabda pangandikanipun) dari
Tuhan YME di tanah Jawa.
B. Penyatuan Huruf
atau Aksara Jawa 20
1. Huruf Ha + Nga
Hanga berarti
angan-angan.
Dimaksudkan dengan angan-angan ini ialah panca indra yaitu lima indra, seperti:
Dimaksudkan dengan angan-angan ini ialah panca indra yaitu lima indra, seperti:
1. Angan-angan
yang terletak di ubun-ubun (kepala) yang menyimpan otak untuk memikir akan
keseluruhan keadaan.
2. Angan-angan mata
yang digunakan untuk melihat segala keadaan.
3. Angan-angan
telinga yang dipakai untuk mendengar keseluruhan keadaan.
4. Angan-angan hidung
untuk mencium/membau seluruh keadaan.
5. Angan-angan mulut
yang digunakan untuk merasakan dan mengunyah makanan.
2. Huruf Na + Ta
Noto, berarti
‘nutuk’.
3. Huruf Ca + Ba
Caba, berarti coblong
(lobang) dan kata tersebut di atas berarti wadah atau tampat yang dimilki oleh
lelaki atau wanita saat menjalin rasa menjadi satu; adanya perkataan kun
berarti pernyataan yang dikeluarkan oleh pria dan wanita dalam bentuk kata ya
dan ayo dan kedua kata tersebut mempunyai persamaan arti dan kehendak yaitu
mau.
4. Huruf Ra + Ga
Raga, berarti ‘badan
awak/diri’. Kata raga atau ragangan merupakan juga kerangka dan kehendak pria
dan wanita ketika menjalin rasa menjadi satu karena bersama-sama menghendaki
untuk menciptakan raga atau diri agar supaya dapat terlaksana untuk mendapatkan
anak.
5. Huruf Ka + Ma
Kama, berarti ‘komo’
atau biji, bibit, benih. Setiap manusia baik laki-laki atau wanita pastilah
mengandung benih untuk kelangsungan hidup; oleh karena itu di dalam kata raga
seperti terurai di atas merupakan kehendak pria dan wanita untuk menjalin rasa
menjadi satu. Karena itulah maka kata raga telah menunjukkan adanya kedua benih
yang akan disatukan dengan melewati raga, dan dengan penyatuan kama dari kedua
belah pihak itu maka kelangsungan hidup akan dapat tercapai.
6. Huruf Da + Nya
Danya atau donya atau
dunia.
Persatuan kedua benih
atau kama tadi mengakibatkan kelahiran, dan kelahiran ini merupakan calon
keturunan di dunia atau (alam) donya; dengan demikian dapat dipahami kalau atas
kehendak Tuhan YME maka diturunkanlah ke alam dunia ini benih-benih manusia
dari Kahyangan dengan melewati penyatuan rasa kedua jenis manusia.
7. Huruf Ta + Ya
Taya atau toya, yaitu
ari atau banyu. Kelahiran manusia (jabang bayi) diawali dengan keluarnya air
(kawah) pun pula kelahiran bayi tersebut juga dijemput dengan air (untuk
membersihkan, memandikan dsb); karena itulah air tersebut berumur lebih tua
dari dirinya sendiri disebut juga mutmainah atau sukma yang sedang mengembara
dan mempunyai watak suci dan adil.
8. Huruf Sa + Ja
Saja atau siji atau
satu. Pada umumnya kelahiran manusia (bayi) itu hanya satu, andaikata jadi
kelahiran kembar maka itulah kehendak Tuhan YME. Dan kelahiran satu tersebut
menunjukkan adanya kata saja atau siji atau satu.
9. Huruf Wa + Da
Wada atau wadah atau
tempat. Berbicara tentang wadah atau tempat, sudah seharusnya membicarakan
tentang isi pula, karena kedua hal tersebut tidak dapat dipisah-pisahkan.
Dengan demikian timbul pertanyaan mengenai wadah dan isi, siapakah yang ada
terlebih dahulu.
Pada umumnya dikatakan kalau wadah harus diadakan terlebih dahulu, baru kemudian isi, sebenarnya hal ini adalah kurang benar. Yang diciptakan terlebih dahulu adalah isi, dan karena isi tersebut membutuhkan tempat penyimpanan, maka diciptakan pula wadahnya. Jangan sampai menimbulkan kalimat “Wadah mencari isi” akan tetapi haruslah “Isi mencari wadah” karena memang ‘isi’ diciptakan terlebih dahulu.
Sebagai contoh dapat diambilkan di sini: rumah, sebab rumah merupakan wadah manusia, dan manusia merupakan isi dari rumah. Jadi jelaslah bahwa sebenarnya isilah yang mencari wadah.
Sebagai bukti dari uraian di atas, dapatlah dijelaskan bahwa: kematian manusia berarti (raga) ditinggalkan isi (hidup). Bagai pendapat yang mengatakan “wadah terlebih dahulu diciptakan” maka mengenai kematian itu seharusnya wadah mengatakan supaya isi jangan meniggalkan terlebih dahulu sebelum wadah mendahului meninggalkan. Hal ini jelas tidak mungkin terjadi, apalagi kalau kematian itu terjadi dalam umur muda dimana kesenangan dan kepuasan hidup tersebut belum dialaminya.
Demikianlah persoalan
wadah ini dengan dunia, karena sebelum dunia ini diciptakan (sebagai wadah)
maka yang telah ada adalah (isinya) Tuhan YME. Pendapat lain mengatakan kalau
sebelum diadakan jalinan rasa maka keadaan masih kosong (awangawung). Tetapi
setelah jalinan rasa dilaksanakan oleh pria dan wanita maka meneteslah benih
dan apabila benih tadi mendapatkan wadahnya akan terjadi kelahiran. Sebaliknya
kalau wadah tersebut belum ada maka kelahiran pun tidak akan terjadi, yang
bearti masih suwung atau kosong. Meskipun begitu, “hidup’ itu tetap telah ada
demikian pula “isi’, dan dimanakah letak isi tadi ialah pada ayah dan ibu. Maka
selama ayah dan ibu masih ada maka hidup masih dapat membenihkan biji atau bibit.
10. Huruf La + Pa
Lapa atau mati atau
lampus. Semua keadaan yang hidup selalu dapat bergerak, keadaan hidup tesebut
kalau ditinggal oleh hidup maka disebut dengan mati. Sebenarnya pemikiran
demikian itu tidak benar, akan tetapi kesalahan tadi telah dibenarkan sehingga
menjadi salah kaprah. Sebab yang dikatakan mati tadi sebenarnya bukanlah
kematian sebenarnya, akan tetapi hidup hanyalah meninggalkannya saja yaitu
untuk mengembalikan semua ke asalnya, hidup kembali kepada yang menciptakan
hidup, karena hidup berasal dari suwung sudah tentu kembali ke suwung atau
kosong (awangawung) lagi. Akan tetapi sebenarnya dapatlah dikatakan bahwa
suwung itu tetap ada sedangkan raga manusia yang berasal pula dari tanah akan
kembali ke tanah (kuburan) pula.
Wallahua’lam…………….
5. BAB ; Rahasia Serat
Sastrajendrahayuningrat Pangruwat Ting Diyu.
Dalam lakon wayang
Purwa, kisah Ramayana bagian awal diceritakan asal muasal keberadaan Dasamuka
atau Rahwana tokoh raksasa yang dikenal angkara murka, berwatak candala dan
gemar menumpahkan darah. Dasamuka lahir dari ayah seorang Begawan sepuh sakti
linuwih gentur tapanya serta luas pengetahuannya yang bernama Wisrawa dan ibu
Dewi Sukesi yang berparas jelita tiada bandingannya dan cerdas haus ilmu
kesejatian hidup. Bagaimana mungkin dua manusia sempurna melahirkan raksasa
buruk rupa dan angkara murka ? Bagaimana mungkin kelahiran “ sang angkara murka
“ justru berangkat dari niat tulus mempelajari ilmu kebajikan yang disebut
Serat Sastrajendra.
Ilmu untuk Meraih
Sifat Luhur Manusia.
Salah satu ilmu
rahasia para dewata mengenai kehidupan di dunia adalah Serat Sastrajendra.
Secara lengkap disebut Serat Sastrajendrahayuningrat Pangruwatingdiyu. Serat =
ajaran, Sastrajendra = Ilmu mengenai raja. Hayuningrat = Kedamaian.
Pangruwating = Memuliakan atau merubah menjadi baik. Diyu = raksasa atau
keburukan. Raja disini bukan harfiah raja melainkan sifat yang harus dimiliki
seorang manusia mampu menguasai hawa nafsu dan pancainderanya dari kejahatan.
Seorang raja harus mampu menolak atau merubah keburukan menjadi kebaikan.
Pengertiannya bahwa Serat Sastrajendra adalah ajaran kebijaksanaan dan
kebajikan yang harus dimiliki manusia untuk merubah keburukan mencapai
kemuliaan dunia akhirat. Ilmu Sastrajendra adalah ilmu makrifat yang menekankan
sifat amar ma’ruf nahi munkar, sifat memimpin dengan amanah dan mau berkorban
demi kepentingan rakyat.
Gambaran ilmu ini
adalah mampu merubah raksasa menjadi manusia. Dalam pewayangan, raksasa
digambarkan sebagai mahluk yang tidak sesempurna manusia. Misal kisah prabu
Salya yang malu karena memiliki ayah mertua seorang raksasa. Raden Sumantri
atau dikenal dengan nama Patih Suwanda memiliki adik raksasa bajang bernama
Sukrasana. Dewi Arimbi, istri Werkudara harus dirias sedemikian rupa oleh Dewi
Kunti agar Werkudara mau menerima menjadi isterinya. Betari Uma disumpah
menjadi raksesi oleh Betara Guru saat menolak melakukan perbuatan kurang sopan
dengan Dewi Uma pada waktu yang tidak tepat. Anak hasil hubungan Betari Uma
dengan Betara Guru lahir sebagai raksasa sakti mandra guna dengan nama “ Betara
Kala “ (kala berarti keburukan atau kejahatan). Sedangkan Betari Uma kemudian
bergelar Betari Durga menjadi pengayom kejahatan dan kenistaan di muka bumi
memiliki tempat tersendiri yang disebut “ Kayangan Setragandamayit “. Wujud
Betari Durga adalah raseksi yang memiliki taring dan gemar membantu terwujudnya
kejahatan.
Melalui ilmu
Sastrajendra maka simbol sifat sifat keburukan raksasa yang masih dimiliki
manusia akan menjadi dirubah menjadi sifat sifat manusia yang berbudi luhur.
Karena melalui sifat manusia ini kesempurnaan akal budi dan daya keruhanian
mahluk ciptaan Tuhan diwujudkan. Dalam kitab suci disebutkan bahwa manusia
adalah ciptaan paling sempurna. Bahkan ada disebutkan, Tuhan menciptakan
manusia berdasar gambaran dzat-Nya. Filosof Timur Tengah Al Ghazali menyebutkan
bahwa manusia seperti Tuhan kecil sehingga Tuhan sendiri memerintahkan para
malaikat untuk bersujud. Sekalipun manusia terbuat dari dzat hara berbeda
dengan jin atau malaikat yang diciptakan dari unsur api dan cahaya. Namun
manusia memiliki sifat sifat yang mampu menjadi “ khalifah “ (wakil Tuhan di
dunia).
Namun ilmu ini oleh
para dewata hanya dipercayakan kepada Wisrawa seorang satria berwatak wiku yang
tergolong kaum cerdik pandai dan sakti mandraguna untuk mendapat anugerah
rahasia Serat Sastrajendrahayuningrat Diyu.
Ketekunan, ketulusan dan kesabaran Begawan Wisrawa menarik perhatian dewata sehingga memberikan amanah untuk menyebarkan manfaat ajaran tersebut. Sifat ketekunan Wisrawa, keihlasan, kemampuan membaca makna di balik sesuatu yang lahir dan kegemaran berbagi ilmu. Sebelum “ madeg pandita “ ( menjadi wiku ) Wisrawa telah lengser keprabon menyerahkan tahta kerajaaan kepada sang putra Prabu Danaraja. Sejak itu sang wiku gemar bertapa mengurai kebijaksanaan dan memperbanyak ibadah menahan nafsu duniawi untuk memperoleh kelezatan ukhrawi nantinya. Kebiasaan ini membuat sang wiku tidak saja dicintai sesama namun juga para dewata.
Sifat Manusia
Terpilih.
Sebelum memutuskan
siapa manusia yang berhak menerima anugerah Sastra Jendra, para dewata bertanya
pada sang Betara Guru. “ Duh, sang Betara agung, siapa yang akan menerima
Sastra Jendra, kalau boleh kami mengetahuinya. “
Bethara guru menjawab “ Pilihanku adalah anak kita Wisrawa “. Serentak para dewata bertanya “ Apakah paduka tidak mengetahui akan terjadi bencana bila diserahkan pada manusia yang tidak mampu mengendalikannya. Bukankah sudah banyak kejadian yang bisa menjadi pelajaran bagi kita semua”
Bethara guru menjawab “ Pilihanku adalah anak kita Wisrawa “. Serentak para dewata bertanya “ Apakah paduka tidak mengetahui akan terjadi bencana bila diserahkan pada manusia yang tidak mampu mengendalikannya. Bukankah sudah banyak kejadian yang bisa menjadi pelajaran bagi kita semua”
Kemudian sebagian
dewata berkata “ Kenapa tidak diturunkan kepada kita saja yang lebih mulia
dibanding manusia “.
Seolah menegur para
dewata sang Betara Guru menjawab “Hee para dewata, akupun mengetahui hal itu,
namun sudah menjadi takdir Tuhan Yang Maha Kuasa bahwa ilmu rahasia hidup
justru diserahkan pada manusia. Bukankah tertulis dalam kitab suci, bahwa
malaikat mempertanyakan pada Tuhan mengapa manusia yang dijadikan khalifah
padahal mereka ini suka menumpahkan darah“. Serentak para dewata menunduk malu
“ Paduka lebih mengetahui apa yang tidak kami ketahui”
Kemudian, Betara Guru
turun ke mayapada didampingi Betara Narada memberikan Serat Sastra Jendra
kepada Begawan Wisrawa.
“ Duh anak Begawan
Wisrawa, ketahuilah bahwa para dewata memutuskan memberi amanah Serat Sastra
Jendra kepadamu untuk diajarkan kepada umat manusia”
Mendengar hal itu, menangislah Sang Begawan “ Ampun, sang Betara agung, bagaimana mungkin saya yang hina dan lemah ini mampu menerima anugerah ini “.
Betara Narada mengatakan “ Anak Begawan Wisrawa, sifat ilmu ada 2 (dua). Pertama, harus diamalkan dengan niat tulus. Kedua, ilmu memiliki sifat menjaga dan menjunjung martabat manusia. Ketiga, jangan melihat baik buruk penampilan semata karena terkadang yang baik nampak buruk dan yang buruk kelihatan sebagai sesuatu yang baik. “ Selesai menurunkan ilmu tersebut, kedua dewata kembali ke kayangan.
Setelah menerima
anugerah Sastrajendra maka sejak saat itu berbondong bondong seluruh satria,
pendeta, cerdik pandai mendatangi beliau untuk minta diberi wejangan ajaran
tersebut. Mereka berebut mendatangi pertapaan Begawan Wisrawa melamar menjadi
cantrik untuk mendapat sedikit ilmu Sastra Jendra. Tidak sedikit yang pulang
dengan kecewa karena tidak mampu memperoleh ajaran yang tidak sembarang orang
mampu menerimanya. Para wiku, sarjana, satria harus menerima kenyataan bahwa
hanya orang orang yang siap dan terpilih mampu menerima ajarannya.
Nun jauh, negeri
Ngalengka yang separuh rakyatnya terdiri manusia dan separuh lainnya berwujud
raksasa. Negeri ini dipimpin Prabu Sumali yang berwujud raksasa dibantu iparnya
seorang raksasa yang bernama Jambumangli. Sang Prabu yang beranjak sepuh,
bermuram durja karena belum mendapatkan calon pendamping bagi anaknya, Dewi
Sukesi. Sang Dewi hanya mau menikah dengan orang yang mampu menguraikan teka
teki kehidupan yang diajukan kepada siapa saja yang mau melamarnya. Sebelumnya
harus mampu mengalahkan pamannya yaitu Jambumangli. Beribu ribu raja, wiku dan
satria menuju Ngalengka untuk mengadu nasib melamar sang jelita namun mereka
pulang tanpa hasil. Tidak satupun mampu menjawab pertanyaan sang dewi. Berita
inipun sampailah ke negeri Lokapala, sang Prabu Danaraja sedang masgul hatinya
karena hingga kini belum menemukan pendamping hati. Hingga akhirnya sang
Ayahanda, Begawan Wisrawa berkenan menjadi jago untuk memenuhi tantangan puteri
Ngalengka.
Pertemuan Dua Anak
Manusia.
Berangkatlah Begawan
Wisrawa ke Ngalengka, hingga kemudian bertemu dengan dewi Suksesi. Senapati
Jambumangli bukan lawan sebanding Begawan Wisrawa, dalam beberapa waktu raksasa
yang menjadi jago Ngalengka dapat dikalahkan. Tapi hal ini tidak berarti
kemenanmgan berada di tangan. Kemudian tibalah sang Begawan harus menjawab
pertanyaan sang Dewi. Dengan mudah sang Begawan menjawab pertanyaan demi
pertanyaan hingga akhirnya, sampailah sang dewi menanyakan rahasia Serat
Sastrajendra. Sang Begawan pada mulanya tidak bersedia karena ilmu ini harus
dengan laku tanpa “ perbuatan “ sia sialah pemahaman yang ada. Namun sang Dewi
tetap bersikeras untuk mempelajari ilmu tersebut, toh nantinya akan menjadi menantunya.
Luluh hati sang
Begawan, beliau mensyaratkan bahwa ilmu ini harus dijiwai dengan niat luhur.
Keduanya kemudian menjadi guru dan murid, antara yangf mengajar dan yang
diajar. Hari demi hari berlalu keduanya saling berinteraksi memahamkan hakikat
ilmu. Sementara di kayangan, para dewata melihat peristiwa di mayapada. “ Hee,
para dewata, bukankah Wisrawa sudah pernah diberitahu untuk tidak mengajarkan
ilmu tersebut pada sembarang orang “.
Para dewata
melaporkan hal tersebut kepada sang Betara Guru. “ Bila apa yang dilakukan
Wisrawa, bisa nanti kayangan akan terbalik, manusia akan menguasai kita, karena
telah sempurna ilmunya, sedangkan kita belum sempat dan mampu mempelajarinya “.
Sang Betara Guru
merenungkan kebenaran peringatan para dewata tersebut. “ tidak cukup untuk
mempelajari ilmu tanpa laku, Serat Sastrajendra dipagari sifat sifat
kemanusiaan, kalau mampu mengatasi sifat sifat kemanusiaan baru dapat mencapai
derajat para dewa. “ Tidak lama sang Betara menitahkan untuk memanggil Dewi
Uma.untuk bersama menguji ketangguhan sang Begawan dan muridnya.
Hingga sesuatu ketika, sang Dewi merasakan bahwa pria yang dihadapannya adalah calon pendamping yang ditunggu tunggu. Biar beda usia namun cinta telah merasuk dalam jiwa sang Dewi hingga kemudian terjadi peristiwa yang biasa terjadi layaknya pertemuan pria dengan wanita. Keduanya bersatu dalam lautan asmara dimabukkan rasa sejiwa melupakan hakikat ilmu, guru, murid dan adab susila. Hamillah sang Dewi dari hasil perbuatan asmara dengan sang Begawan. Mengetahui Dewi Sukesi hamil, murkalah sang Prabu Sumali namun tiada daya. Takdir telah terjadi, tidak dapat dirubah maka jadilah sang Prabu menerima menantu yang tidak jauh berbeda usianya.
Tergelincir Dalam
Kesesatan.
Musibah pertama,
terjadi ketika sang senapati Jambumangli yang malu akan kejadian tersebut
mengamuk menantang sang Begawan. Raksasa jambumangli tidak rela tahta Ngalengka
harus diteruskan oleh keturunan sang Begawan dengan cara yang nista. Bukan
raksasa dimuliakan atau diruwat menjadi manusia. Namun Senapati Jambumangli
bukan tandingan, akhirnya tewas ditangan Wisrawa. Sebelum meninggal, sang
senapati sempat berujar bahwa besok anaknya akan ada yang mengalami nasib
sepertinya ditewaskan seorang kesatria.
Musibah kedua, Prabu
Danaraja menggelar pasukan ke Ngalengka untuk menghukum perbuatan nista
ayahnya. Perang besar terjadi, empat puluh hari empat puluh malam berlangsung
sebelum keduanya berhadapan. Keduanya berurai air mata, harus bertarung
menegakkan harga diri masing masing. Namun kemudian Betara Narada turun melerai
dan menasehati sang Danaraja. Kelak Danaraja yang tidak dapat menahan diri,
harus menerima akibatnya ketika Dasamuka saudara tirinya menyerang Lokapala.
Musibah ketiga, sang
Dewi Sukesi melahirkan darah segunung keluar dari rahimnya kemudian dinamakan
Rahwana (darah segunung). Menyertai kelahiran pertama maka keluarlah wujud kuku
yang menjadi raksasi yang dikenal dengan nama Sarpakenaka. Sarpakenaka adalah
lambang wanita yang tidak puas dan berjiwa angkara, mampu berubah wujud menjadi
wanita rupawan tapi sebenarnya raksesi yang bertaring. Kedua pasangan ini terus
bermuram durja menghadapi musibah yang tiada henti, sehingga setiap hari
keduanya melakukan tapa brata dengan menebus kesalahan. Kemudian sang Dewi
hamil kembali melahirkan raksasa kembali. Sekalipun masih berwujud raksasa
namun berbudi luhur yaitu Kumbakarna.
Akhir Yang
Tercerahkan.
Musibah demi musibah
terus berlalu, keduanya tidak putus putus memanjatkan puaj dan puji ke hadlirat
Tuhan yang Maha Kuasa. Kesabaran dan ketulusan telah menjiwa dalam hati kedua
insan ini. Serat Sastrajendra sedikit demi sedikit mulai terkuak dalam hati
hati yang telah disinari kebenaran ilahi.
Hingga kemudian sang
Dewi melahirkan terkahir kalinya bayi berwujud manusia yang kemudian diberi
nama Gunawan Wibisana. Satria inilah yang akhirnya mampu menegakkan kebenaran
di bumi Ngalengka sekalipun harus disingkirkan oleh saudaranya sendiri, dicela
sebagai penghianat negeri, tetapi sesungguhnya sang Gunawan Wibisana yang
sesungguhnya yang menyelamatkan negeri Ngalengka.
Gunawan Wibisana
menjadi simbol kebenaran mutiara yang tersimpan dalam Lumpur namun tetap
bersinar kemuliaannya. Tanda kebenaran yang tidak larut dalam lautan
keangkaramurkaan serta mampu mengalahkan keragu raguan seprti terjadi pada Kumbakarna.
Dalam cerita pewayangan, Kumbakarna dianggap tidak bisa langsung masuk
suargaloka karena dianggap ragu ragu membela kebenaran.
Melalui Gunawan
Wibisana, bumi Ngalengka tersinari cahaya ilahi yang dibawa Ramawijaya dengan
balatentara jelatanya yaitu pasukan wanara (kera). Peperangan dalam Ramayana
bukan perebutan wanita berwujud cinta namun pertempuran demi pertempuran
menegakkan kesetiaan pada kebenaran yang sejati.
-ooo-
6. BAB ; BABARING WIRIDZ
KANG AMAWA MURAD MAKSUD:
KANG AMAWA MURAD MAKSUD:
Iki Babaring Wirid
kang amawa murad saha maksude pisa, angiras minangka bebukaning hidayat kang
dadi pituduhe dununging ngelmu makrifat kabeh, wiyose asal saka ing Dalil,
Hadis, Ijmak lan Kiyas.Tegese Dalil, anuduhake pangandikane Allah.
Tegese Hadis, anyaritakake wewulanging Rasulullah.Tegese Ijmak, angumpulake wewejange para Wali.Tegese Kiyas, amencarake wewarahing para Pandita/Ulama.
Kabeh iku dadi
pambukaning kekeran kang amedarake rahsa gaib sajatining ngaurip, supaya
waskita ing uripe, lestariya urip ing awal akir, dene apesing kawula manawa
tumeka ing janji, amung bisaa, waskita ing sampurnaning sangkan-paran,
kamulyaning kahanan jati ana ing jaman kalangengan, aja nganti korup marang
panasaran.
Mungguh kang dadi
wijining ngelmu makrifat anurut kekiyasan saka, Hadis pangandikane Kanjeng Nabi
Muhammad, kang kawejang marang Sayidina Ali, kinen angestokake Ananing Dzat
kang kasebut ing Dalil sapisan, saka pangandikaning Pangeran Kang Amaha Suci,
kawisikake ing talingan kiwa, kaya ing ngisor iki jarwane :
“Sajatine ora ana
apa-apa, awit duk maksih awang-uwung durung ana sawiji-wiji, kang ana dingin
iku Ingsun, ora ana Pangeran, ananging Ingsun Sajatining Dzat Kang Amaha Suci,
anglimputi ing sifatingsun, anartani ing asmaningsun, amratandani ing
afngalingsun”.
Mungguh dununge
mengkene :
Kang angandika
Sajatining Dzat Kang Amaha Suci iku iya urip kita pribadi, sayekti katitipan
rahsaning Dzat Kang Agung. Anglimputi ing sifat iku iya rupa kita pribadi,
sayekti kawimbuhan warnaning Dzat Kang Elok. Anartani asma iku iya nama kita
pribadi, sayekti kaaku pasebutaning Dzat Kang Wisesa. Amartandani afngal iku
iya solah bawa kita pribadi, sayekti anelakake pakartining Dzat kang Sampurna.
Mula bebasane wahananing Dzat iku anyamadi sifat, sifat iku anartani asma, asma
iku amratandani afngal, afngal iku dadi wahananing Dzat.
Dene Dzat, enggone
anyamadi sifat iku upama kaya madu kalawan manise, yekti ora kena kapisahena.
Dene sifat, enggone
anartani asma iku upama kaya srengenge lawan sorote, yekti ora kena yen
kabedakena.
Dene asma, enggone
amartandani afngal iku upama kaya paesan (kaca), kang angilo lawan wewayangane,
yekti saulah bawaning kang angilo, wewayangan mau melu bae.
Dene afngal, enggone
dadi wahananing Dzat iku upama kaya samudra lawan ombake, yekti wahananing
ombak anut saka rehing samudra.
Dadi sejatine, kang
anama Dzat iku, tajalining Muhammad, sajatine kang anama Muhammad iku,
wahananing cahya kang anglimputi ing jasad, dumunung ana ing urip kita, iya iku
urip dewe ora ana kang anguripi, mula kawasa aningali, amiyarsa, angganda, angandika,
angrasakake saliring rahsa, iku saka kudrad kita kabeh, tegese mengkene,
Dzating Pangeran Kang
Amaha Suci iku enggone aningal saka angagem netra kita, enggone amiyarsa iya
angagem ing talingan kita, enggone angambet iya angagem ing grana kita, enggone
angandika iya anggagem ing lesam kita, enggone angrasakake saliring rahsa iya
angagem pangrasa kita, aja mawa uwas sumelang ing galih, sabab wahananing wahya
dyatmika iku wis kasarira, tegese, lair batining Allah wis dumunung ana ing
urip kita pribadi, manawa ing bebasane tuwa Dzating Manungsa karo Sifating
Allah, awit dadining Dzat iku kadim azali abadi, tegese dingin dewe nalika isih
awang-uwung salawase ing kahanan kita, dadining sifat iku kudusul alam, tegese
anyar ana kahananing alam dunya, ananging pada tarik-tinarik tetep-tinetepan,
samubarang kang anama Dzat iku yekti dumunung ana ing sifat, sakaliring kang
anama sifat iku sayekti kadunungan ing Dzat kabeh.
Dene mungguh ing
urut-urutane dumadining Dzat sifat iku ana wahanane, kasebut ing Dalil kapindo,
saka pangandikaning Pangeran Kang Amaha Suci, mengkene jarwane.
”Sajatine ingsung
Dzat Kang Amurba Amisesa Kang Kawasa anitahaken sawiji-wiji, dadi padha
sanalika, sampurna saka ing kodratingsun, ing kono wus kanyatan pratandhaning
afngalingsun kang minangka bebukaning IraDzatingsun, kang dhingin Ingsun
anitahaken kayu aran Sajaratulyakin tumuwuh ing sajroning alam Adamm akdum
azali abadi, nuli cahya aran Nur Muhammad, nuli kaca aran Mirhatulkayai, nuli
nyawa aran roh Idlapi, nuli damar aran Kandhil, nuli sesotya aran Darah, nuli
dhindhing jalal aran Kijab kang minangka warananing Kalaratingsun”.
Mungguh dununge
mangkene :
1. Sajaratuyakin,
tumuwuh ing sajroning alam Adam makdum azali abadi, tegese kayu sajati dumunung
ing jagad sunyaruri, isih awang-uwung salawase ing kahanan kita, iku hakekating
Dzat mutlak kang kadim, tegese sajatining Dzat kang amasti dingin dewe, iya iku
Dzating atma, dadi wahananing alam Ahadiyat.
2. Nur Muhammad,
tegese cahya kang pinuji, kacarita ing Hadis, warnane kaya manuk merak,
dumunung arah-arahing Sajaratulyakin, iku hakekating cahya kang ingaku
tajalining Dzat, ana sajroning nukat gaib, minangka sifating atma, dadi
wahananing alam Wahdat.
3. Miratulkayai,
tegese kaca wirangi, kacarita ing Hadis dumunung ana sangareping Nur Muhammad,
iku hakekating pramana, kang ingaku rahsaning Dzat, minangka asmaning atma,
dadi wahananing alam Wahidiyat.
4. Roh Idlafi, tegese
nyawa kang wening, kacarita ing Hadis asal saka Nur Muhammad, iku hakekating
sukma, kang ingaku kahananing Dzat, minangka afngaling atma, dadi wahananing
alam Arwah.
5. Kandil, tegese
diyan tanpa geni, kacarita ing Hadis awarna susetya kang mancur mancorong
gumantung tanpa cantelan, ing kono kahananing Nur Muhammad, sarta enggon
pakumpulaning roh kabeh, iku hakekating angen-angen, kang ingaku wewayanganing
Dzat, minangka embaning atma, dadi wahananing alam Misal.
6. Darah, tegese
susetya, kacarita ing Hadis adarbe sorot mancawarna, pada kanggonan malaekat,
iku hakekating budi, kang ingaku pepaesaning Dzat, minangka wiwaraning atma,
dadi wahananing alam Ajsam.
7. Kijab, ingaran
dinding jalal, tegese warana kang agung, kacarita ing Hadis metu saka susetya
kang amanca warna, ing nalika mosik anganakake uruh, kukus, banyu, iku
hakekating jasad, kang ingaku warananing Dzat, minangka sesandanganing atma,
dadi wahananing alam Insan Kamil.
Mungguh pratelane
saka Ijmak Kiyas, pepangkataning dinding jalal, kang awarna uruh, kukus, banyu,
mau pada dadi anelung warana, kasebut ing ngisor iki.
Kang dingin, uruh, amatokake
telung pangkat, 1. Kijab Kisma, dadi wahyaning jasad ing jaba, kaya ta kulit,
daging, lan sapanunggalane, 2. Kijab Rukmi, dadi wahyaning jasad ing jero, kaya
ta utek, manik, ati, jantung, lan sapanunggalane, 3. Kijab Retna, dadi
wahyaning jasad kang alembut, kaya ta mani, getih, sungsum, lan sapanunggalane.
Kang kapindo, kukus, ametokake
telung pangkat, 1. Kijab Pepeteng, dadi wahananing napas lan sapanunggalane, 2.
Kijab Guntur, dadi wahananing pancadriya, 3. Kijab Geni, dadi wahananing napsu.
Kang kaping telu, banyu, ametokake
telung pangkat, 1. Kijab Embun / Banyu Urip, dadi kahananing sukma, 2. Kijab
Nur Rasa, dadi kahananing rahsa, 3. Kijab Nur Cahya kang luwih padang, dadi
kahananing atma.
Kabeh iku warananing
Dzat pada dumunung ana Insan Kamil, tegese kasampurnaning manungsa, uja tuwas
sumelang maneh, sabab kahananing bale srasy, kursi, lochil-makful, kalam,
taraju, wot siratal mustakim, swarga, naraka, bumi, langit, saisen-isene kabeh
iku, wis kawengku ana saroning warana, sinamadan dening Dzat kita Kang Maha Agung,
gumelar dadi kaelokaning sifat kita kang esa, anartani ing wasaning afngal kita
kang sampurna, pratelane kaya ta, ing nalika Kang Amaha Suci karsa amujudake
sifate, ingaran Adam, asal saka anasir patang prakara, 1. Bumi, 2. Geni, 3.
Angin, 4. Banyu, iku kahanane kasebut ana ing daliling telu, saka
pangandikaning Pangeran Kang Amaha Suci, mangkene jarwane :
“Sajatine manungsa
iku rahsaningsun, lang Ingsun iki rahsaning manungsa, karana Ingsun anitahake
Adam, asal saka ing anasir patang prakara, 1. Bumi, 2. Geni, 3. Angin, 4.
Banyu, iku dadi kawujudaning sifatingsun, ing kono Ingsun panjingi mudah limang
prakara, 1. Nur, 2. Rahsa, 3. Roh, 4. Napsu, 5. Budi, iya minangka warananing
wajahingsun Kang Amaha Sudi”.
Mungguh dununge
mangkene :
Mudah iku Dzating
kawula, wajah iku Dzating Gusti Kang Asifat Langgeng, kacarita ing Hadis
panjinging mudah limang prakara mau, wiwit saka ing embu-embunan, leren ana ing
utek, banjur tumurung marang netra, banjur tumurun marang karna, banjur tumurun
marang grana, banjur tumurun marang lesan, banjur tumurun marang jaja (dada),
banjur sumarambah ing jasad, sangkepe jumeneng Insan Kamil, mangkono iku
kawimbuhan saka karsane Kang Amaha Suci enggone anjenengake maligening Dzat,
katata ana ing Baitullah, dadi telung kahanan, iku sajatine minangka
kayektening kahanan sawiji-wiji, anandakake kalarating Dzat Kang Agung, Kang
Amaha Mulya, langgeng ora kena owah gingsir saka kahanan jati, kasebut ana ing
dalil kaping pat, saka pangadikaning Pangeran Kang Amaha Suci, dadi telung ayat,
kapratekake ing ngisor iki :
Ayat kang kapisan, Pambukaning Tata
malige ing dalem Bait al makmur, mangkene jarwane :
“Sajatine Ingsun
anata malige ana sajroning Bait-al-makmur, iku omah enggoning parameyaningsun,
jumeneng ana sirahing Adam, kang ana sajroning sirah iku dimak, iya iku utek,
kang ana antraning utek iku manik, sajroning manik iku budi, sajroning budi iku
napsu, sajroning napsu iku suksma, sajroning suksma iku rahsa, sajroning rahsa
iku Ingsun, ora ana Pangeran, ananging Ingsun Dzat Kang anglimputi ing kahanan
jati”.
Ayat kang kapindo, Pambukaning Tata
malige ing dalem Bait al muharram, mangkene jarwane :
”Sajatine Ingsun
anata malige ana sajroning Bait-al-muharram, iku omah enggoning
lelaranganingsun, jumeneng ana ing dhadhaning Adam, kang ana ing sajroning
dhadha iku ati, kang ana ing antaraning ati iku jantung, sajroning jantung iku
budi, sajroning budi iku jinem, iya iku angen-angen, sajroning angen-angen iku
suksma, sajroning suksma iku rahsa, sajroning rahsa iku Ingsun, ora ana
Pangeran, anging Ingsun Dzat kang anglimputi ing kahanan jati”.
Ayat kang kaping telu, Pambukaning Tata
malige ing dalem Bait al mukaddas, mangkene jarwane :
”Sajatine Ingsun nata
malige sajroning Bait-al-mukkadas, iku omah enggoning Pasuceningsun, jumeneng
ana ing kontholing Adam, kang ana sajroning konthol iku pringsilan, kang ana
antarane pringsilan iku nutfah, iya iku mani sajroning mani iku madi, sajroning
madi iku wadi, sajroning wadi iku manikem, sajroning manikem iku rahsa,
sajroning rahsa iku Ingsun, ora ana Pangeran angin Ingsun Dzat kang nglimputi
ing kahanan jati, jumeneng sajroning nukat gaib, tumurun dadi johar awal, ing
kono wahananing alam ahadiyat, alam wahdat, alam wahidiyat, alam arwah, alam
misal, alam ajsam, alam insan kamil, dadining manungsa sampurna yaiku sajtining
sipat Ingsun”.
Manawa wis anampani
ing Dalin pangandikane Kang Amaha Suci mangkono mau diwaskita ing galih, duwur
dewe iku wahananing nugraha, kahananing kanugrahan, nugraha iku Dzating Gusti,
kanugrahan iku sifating kawula, tunggal tanpa wangenan dumunung ana ing badan
kita. Dene pratelane kayektening kahanan kabeh mau kasebut ing ngisor iki
pituduhane.
Kang dingin, anuduhake kang
kasebut ing sajroning Bait al makmur, tegese omah kang arane, mangkene dununge
sawiji-wiji :
1. Sirah, iku wiyose
kahananing Bait al makmur.
2. Utek, kahananing
kanta, anarik wahananing cahya, dadi pambukaning nitya.
3. Manik, kahananing
pramana, anarik wahananing warna, dadi pambukaning paningal.
4. Budi, kahananing
pranawa, anarik wahananing karsa, dadi pambukaning pamicara.
5. Napsu, kahananing
hawa, anarik wahananing swara, dadi pambukaning pamiyarsa.
6. Sukma, kahananing
nyawa, anarik wahananing cipta, dadi pambukaning panggada.
7. Rahsa, kahananing
atma, anarik wahananing wisesa, dadi pambukaning pangrasa.
Wasiyate guru kang
amedarake ngelmu Pambukaning Tata malige ing dalem Bait al makmur, utamane
anglakonana ora karsa dahar iwak utak, karo iwak manik, sedenge aja nganti
angarani polo karo manik, kabare pakolehe kang wis kalakon asring katarima
ngelmune.
Kang kapindo, anuduhake kang
kasebut ing sajroning Bait al muharram, tegese omah kang kalarangan, mangkene
dununge sawiji-wiji :
1. Dada, iku wiyose
kahananing Bait al muharram.
2. Ati, kahananing
pancadriya, anarik wahananing napsu, dadi wahyaning napas.
3. Jantung,
kahananing pancamaya, anarik wahananing birahi, dadi wahyaning keketek.
4. Budi, kahananing
pranawa, anarik wahananing karsa, dadi wahyaning pamicara.
5. Jinem, kahananing
pangraita, anarik wahananing swara, dadi wahyaning pamiyarsa.
6. Suksma, kahananing
nyawa, anarik wahananing cipta, dadi wahyaning pangganda.
7. Rahsa, kahananing
atma, anarik wahananing wisesa, dadi wahyaning pangrasa.
Wasiyate guru kang
amedarake ngelmu Pambukaning Tata malige ing dalem Bait al muharram, utamane
anglakonana ora karsa dahar iwak ati, karo iwak jantung, sedengane aja nganti
angarani angen-angen, kabar pakolehe kang wis kalakon, asring katarima
ngelmune.
Kang kaping telu, anuduhake kang
kasebut sajroning Bait al mukaddas, tegese omah kang sinucekake, mangkene dununge
sawiji-wiji :
1. Kontol, iku wiyose
Bait al mukaddas.
2. Pringsilan,
kahananing purba, katumusan wahananing birahi, dadi bebukaning asmaranala, iku
sengseming ati.
3. Mani, kahananing
kanta, katumusan wahananing hawa, dadi bebukaning asmaratura, iya iku
sengseming sapandulon.
4. Madi, kahananing
warna, katumusan wahananing karsa, dadi bebukaning asmaraturida, iya iku
sengseming pangrungu.
5. Wadi, kahananing
rupa, katumusan wahananing cipta, dadi bebukaning asmaradana, iya iku
sengseming sapocapan.
6. Manikem,
kahananing suksma, katumusan wahananing pangrasa, dadi bebukaning asmaratantra,
iya iku sengseming pangrasan.
7. Rahsa, kahananing
atma, katumusan wahananing wisesa, dadi bebukaning asmaragama, iya iku
sengseming salulut.
Wasiyate guru kang
amedarake ngelmu Pambukaning Tata malige ing dalem Bait al mukaddas, utamane
anglakonana ora karsa dahar iwak pringsilan sapanunggalane, sedengane aja
nganti angarani mani, kabar pakolehe kang wis kalakon, asring katarima
ngelmune.
Ing ngisor iki ana
wirayating guru, manawa amedarake rahsaning Bait al mukaddas, ingatase mejang
marang pawestri, wenang kiniyas mangkene.
Ing nalika Kang Amaha
suci karsa anata malige ana sajroning Bait al mukaddas, jumeneng ing bagane
Siti Kawa, kang ana sajroning baga iku puruna, kang ana ing antaraning puruna
reta, iya iku mani, sajroning mani madi, sajroning madi wadi, sajroning wadi
manikem, sajroning manikem rahsa, sajroning rahsa iku Dzating atma kang
anglimputi ing kahanan jati. Dene pituduhe mangkene, baga, timbangane kontol,
puruna, timbanging pringsilan, ing sabanjure pada karo ingatase amejang marang
kakung, enggone amardi supaya pada amardiya ing waskitaning sangkan-paran.
Mawa wis waskita,
prayoga anetepana kang dadi Santosaning Iman, iya iku sahadat jati, kang
kasebut ing dalem batin mangkene jarwane :
”Ingsun anekseni
satuhune ora ana Pangeran anging Ingsun lan anekseni Ingsun satuhune Muhammad
iku utusan Ingsun”.
Riwayating guru ana
maneh, ingatase amejang marang pawestri, wenang kawuwuhan mangkene jarwane :
”Ingsun anekseni
satuhune ora ana Pangeran anging Ingsun lan anekseni Ingsun satuhune Muhammad
iku utusan Ingsun, Fatimah iku umatingsun”.
Manawa wis sumurup
surasaning sahadat jati mangkono mau, nuli asahida marang wahananing sanak
kita, iya iku kahananing dumadi kang gumelar ana ing alam dunya, kaya ta bumi,
langit, srengenge, rembulan, lintang, geni, angin, banyu lan sapanunggalane
kabeh, pada anaksenana yen kita mengko wis angakoni jumenenge Dzating Gusti
Kang Amaha Suci, dadi sifating Allah kang sajati, kasebut ing dalem batin
mangkene jarwane :
“Ingsun anakseni ing
Dzatingsun dewe, satuhune ora ana Pangeran, anging Ingsun, lan anakseni Ingsun,
satuhune Muhammad iku utusaningsun, iya sajatine kang Allah iku badaningsun,
Rasul iku rahsaningsun, Muhammad iku cahyaningsun, iya Ingsun kang urip ora
kena ing pati, iya Ingsun kang eling ora kena lali, iya Ingsun kang langgeng
ora kena owah gingsir ing kahanan jati, iya Ingsun kang waskita ora kasamaran
ing sawiji-wiji, iya Ingsun Kang Amurba Amisesa Kang Kawasa Wicaksana ora
kekurangan ing pangreti, byar sampurna padang terawangan, ora karasa apa-apa,
ora ana katon apa-apa, mung Ingsun kang anglimputi ing alam kabeh kalawan
kudratingsun”.
-ooo-
7. BAB ;
Belajar
dari wejangan Nabi khidir pada sunan kali jaga.
Banyak pelajaran yang bisa kita ambil dari pengalaman hidup, baik itu pengalaman hidup pribadi maupun orang lain. Orang Jawa menyebut belajar pada pengalaman orang lain itu sebagai “kaca benggala”. Nah, kini kita belajar pada pengalaman dari Kanjeng Sunan Kalijaga.
Banyak pelajaran yang bisa kita ambil dari pengalaman hidup, baik itu pengalaman hidup pribadi maupun orang lain. Orang Jawa menyebut belajar pada pengalaman orang lain itu sebagai “kaca benggala”. Nah, kini kita belajar pada pengalaman dari Kanjeng Sunan Kalijaga.
Ketika itu, Kanjeng
Sunan Kalijaga yang juga dijuluki Syech Malaka berniat hendak pergi ke Mekkah.
Tetapi, niatnya itu akhirnya dihadang Nabi Khidir. Nabi Khidir berpesan
hendaknya Kanjeng Sunan Kalijaga mengurungkan niatnya untuk pergi ke Mekkah,
sebab ada hal yang lebih penting untuk dilakukan yakni kembali ke pulau Jawa.
Kalau tidak, maka penduduk pulau Jawa akan kembali kafir.
Bagaimana wejangan
dari Nabi Khidir pada Kanjeng Sunan Kalijaga? Hal itu tercetus lewat Suluk
Linglung Sunan Kalijaga. Inilah kutipan wejangannya:
Birahi ananireku,
aranira Allah jati.
Tanana kalih tetiga,
sapa wruha yen wus dadi,
ingsun weruh pesti nora,
ngarani namanireki
aranira Allah jati.
Tanana kalih tetiga,
sapa wruha yen wus dadi,
ingsun weruh pesti nora,
ngarani namanireki
Timbullah hasrat
kehendak Allah menjadikan terwujudnya dirimu; dengan adanya wujud dirimu
menunjukkan akan adanya Allah dengan sesungguhnya; Allah itu tidak mungkin ada
dua apalagi tiga. Siapa yang mengetahui asal muasal kejadian dirinya, saya
berani memastikan bahwa orang itu tidak akan membanggakan dirinya sendiri.
Sipat jamal ta
puniku,
ingkang kinen angarani,
pepakane ana ika,
akon ngarani puniki,
iya Allah angandika,
mring Muhammad kang kekasih.
ingkang kinen angarani,
pepakane ana ika,
akon ngarani puniki,
iya Allah angandika,
mring Muhammad kang kekasih.
Ada pun sifat jamal
(sifat terpuji/bagus) itu ialah, sifat yang selalu berusaha menyebutkan, bahwa
pada dasarnya adanya dirinya, karena ada yang mewujudkan adanya. Demikianlah
yang difirmankan Allah kepada Nabi Muhammad yang menjadi Kekasih-Nya
Yen tanana sira iku,
ingsun tanana ngarani,
mung sira ngarani ing wang,
dene tunggal lan sireki iya Ingsun iya sira,
aranira aran mami
ingsun tanana ngarani,
mung sira ngarani ing wang,
dene tunggal lan sireki iya Ingsun iya sira,
aranira aran mami
Kalau tidak ada
dirimu, Allah tidak dikenal/disebut-sebut; Hanya dengan sebab ada kamulah yang
menyebutkan keberadaan-Ku; Sehingga kelihatan seolah-olah satu dengan dirimu.
Adanya AKU, Allah, menjadikan dirimu. Wujudmu menunjukkan adanya Dzatku
Tauhid hidayat
sireku,
tunggal lawan Sang Hyang Widhi,
tunggal sira lawan Allah,
uga donya uga akhir,
ya rumangsana pangeran,
ya Allah ana nireki.
tunggal lawan Sang Hyang Widhi,
tunggal sira lawan Allah,
uga donya uga akhir,
ya rumangsana pangeran,
ya Allah ana nireki.
Tauhid hidayah yang
sudah ada padamu, menyatu dengan Tuhan. Menyatu dengan Allah, baik di dunia
maupun di akherat. Dan kamu merasa bahwa Allah itu ada dalam dirimu
Ruh idhofi neng
sireku,
makrifat ya den arani,
uripe ingaranan Syahdat,
urip tunggil jroning urip sujud rukuk pangasonya,
rukuk pamore Hyang Widhi
makrifat ya den arani,
uripe ingaranan Syahdat,
urip tunggil jroning urip sujud rukuk pangasonya,
rukuk pamore Hyang Widhi
Ruh idhofi ada dalam
dirimu. Makrifat sebutannya. Hidupnya disebut Syahadat (kesaksian), hidup
tunggal dalam hidup. Sujud rukuk sebagai penghiasnya. Rukuk berarti dekat
dengan Tuhan pilihan.
Sekarat tananamu
nyamur,
ja melu yen sira wedi,
lan ja melu-melu Allah,
iku aran sakaratil,
ruh idhofi mati tannana,
urip mati mati urip.
ja melu yen sira wedi,
lan ja melu-melu Allah,
iku aran sakaratil,
ruh idhofi mati tannana,
urip mati mati urip.
Penderitaan yang
selalu menyertai menjelang ajal (sekarat) tidak terjadi padamu. Jangan takut
menghadapi sakratulmaut, dan jangan ikut-ikutan takut menjelang pertemuanmu
dengan Allah. Perasaan takut itulah yang disebut dengan sekarat. Ruh idhofi tak
akan mati; Hidup mati, mati hidup
Liring mati sajroning
ngahurip,
iya urip sajtoning pejah,
urip bae selawase,
kang mati nepsu iku,
badan dhohir ingkang nglakoni,
katampan badan kang nyata,
pamore sawujud, pagene ngrasa matiya,
Syekh Malaya (S.Kalijaga) den padhang sira nampani,
Wahyu prapta nugraha.
iya urip sajtoning pejah,
urip bae selawase,
kang mati nepsu iku,
badan dhohir ingkang nglakoni,
katampan badan kang nyata,
pamore sawujud, pagene ngrasa matiya,
Syekh Malaya (S.Kalijaga) den padhang sira nampani,
Wahyu prapta nugraha.
mati di dalam
kehidupan. Atau sama dengan hidup dalam kematian. Ialah hidup abadi. Yang mati
itu nafsunya. Lahiriah badan yang menjalani mati. Tertimpa pada jasad yang
sebenarnya. Kenyataannya satu wujud. Raga sirna, sukma mukhsa. Jelasnya
mengalami kematian! Syeh Malaya (S.Kalijaga), terimalah hal ini sebagai
ajaranku dengan hatimu yang lapang. Anugerah berupa wahyu akan datang padamu.
Dari wejangan
tersebut kita bisa lebih mengenal GUSTI ALLAH dan seharusnya manusia tidak
takut untuk menghadapi kematian. Disamping itu juga terdapat wejangan tentang
bagaimana seharusnya semedi yang disebut “mati sajroning ngahurip” dan
bagaimana dalam menjalani kehidupan di dunia ini.
-ooo-
8. BAB ;
Hanggayuh
Kasampurnaning Urip Berbudi Bawaleksana
Ngudi Sejatining Becik
Ngudi Sejatining Becik
Ketuhanan
1. Pangeran iku siji, ana ing ngendi papan langgeng, sing nganakake jagad iki saisine dadi sesembahane wong sak alam kabeh, nganggo carane dhewe-dhewe.
2. Pangeran iku ana ing ngendi papan, aneng siro uga ana pangeran, nanging aja siro wani ngaku pangeran.
3. Pangeran iku adoh tanpa wangenan, cedhak tanpa senggolan.
4. Pangeran iku langgeng, tan kena kinaya ngapa, sangkan paraning dumadi.
5. Pangeran iku bisa mawujud, nanging wewujudan iku dudu Pangeran.
6. Pangeran iku kuwasa tanpa piranti, akarya alam saisine, kang katon lan kang ora kasat mata.
7. Pangeran iku ora mbedak-mbedakake kawulane.
8. Pangeran iku maha welas lan maha asih hayuning bawana marga saka kanugrahaning Pangeran.
9. Pangeran iku maha kuwasa, pepesthen saka karsaning Pangeran ora ana sing bisa murungake.
10. Urip iku saka Pangeran, bali marang Pangeran.
11. Pangeran iku ora sare.
12. Beda-beda pandumaning dumadi.
13. Pasrah marang Pangeran iku ora ateges ora gelem nyambut gawe, nanging percaya yen Pangeran iku maha Kuwasa. Dene kasil orane apa kang kita tuju kuwi saka karsaning Pangeran.
14. Pangeran nitahake sira iku lantaran biyung ira, mulo kudu ngurmat biyung ira.
15. Sing bisa dadi utusaning Pangeran iku ora mung jalma manungsa wae.
16. Purwa madya wasana.
17. Owah gingsiring kahanan iku saka karsaning Pangeran kang murbeng jagad.
18. Ora ana kasekten sing madhani pepesthen awit pepesthen iku wis ora ana sing bisa murungake.
19. Bener kang asale saka Pangeran iku lamun ora darbe sipat angkara murka lan seneng gawe sangsaraning liyan.
20. Ing donya iki ana rong warna sing diarani bener, yakuwi bener mungguhing Pangeran lan bener saka kang lagi kuwasa.
21. Bener saka kang lagi kuwasa iku uga ana rong warna, yakuwi kang cocok karo benering Pangeran lan kang ora cocok karo benering Pangeran.
22. Yen cocok karo benering Pangeran iku ateges bathara ngejawantah, nanging yen ora cocok karo benering Pangeran iku ateges titisaning brahala.
23. Pangeran iku dudu dewa utawa manungsa, nanging sakabehing kang ana iki uga dewa lan manungsa asale saka Pangeran.
24. Ala lan becik iku gandengane, kabeh kuwi saka karsaning Pangeran.
25. manungsa iku saka dating Pangeran mula uga darbe sipating Pangeran.
26. Pangeran iku ora ana sing Padha, mula aja nggambar-nggambarake wujuding Pangeran.
27. Pangeran iku kuwasa tanpa piranti, mula saka kuwi aja darbe pangira yen manungsa iku bisa dadi wakiling Pangeran.
28. Pangeran iku kuwasa, dene manungsa iku bisa.
29. Pangeran iku bisa ngowahi kahanan apa wae tan kena kinaya ngapa.
30. Pangeran bisa ngrusak kahanan kang wis ora diperlokake, lan bisa gawe kahanan anyar kang diperlokake.
31. Watu kayu iku darbe dating Pangeran, nanging dudu Pangeran.
32. Manungsa iku bisa kadunungan dating Pangeran, nanging aja darbe pangira yen manungsa mau bisa diarani Pangeran.
33. Titah alus lan titah kasat mata iku kabeh saka Pangeran, mula aja nyembah titah alus nanging aja ngina titah alus.
34. Samubarang kang katon iki kalebu titah kang kasat mata, dene liyane kalebu titah alus.
35. Pangeran iku menangake manungsa senajan kaya ngapa.
36. Pangeran maringi kawruh marang manungsa bab anane titah alus mau.
37. Titah alus iku ora bisa dadi manungsa lamun manungsa dhewe ora darbe penyuwun marang Pangeran supaya titah alus mau ngejawantah.
38. Sing sapa wani ngowahi kahanan kang lagi ana, iku dudu sadhengah wong, nanging minangka utusaning Pangeran.
39. Sing sapa gelem nglakoni kabecikan lan ugo gelem lelaku, ing tembe bakal tampa kanugrahaning Pangeran.
40. Sing sapa durung ngerti lamun piyandel iku kanggo pathokaning urip, iku sejatine durung ngerti lamun ana ing donyo iki ono sing ngatur.
41. Sakabehing ngelmu iku asale saka Pangeran kang Mahakuwasa.
42. Sing sapa mikani anane Pangeran, kalebu urip kang sempurna.
1. Pangeran iku siji, ana ing ngendi papan langgeng, sing nganakake jagad iki saisine dadi sesembahane wong sak alam kabeh, nganggo carane dhewe-dhewe.
2. Pangeran iku ana ing ngendi papan, aneng siro uga ana pangeran, nanging aja siro wani ngaku pangeran.
3. Pangeran iku adoh tanpa wangenan, cedhak tanpa senggolan.
4. Pangeran iku langgeng, tan kena kinaya ngapa, sangkan paraning dumadi.
5. Pangeran iku bisa mawujud, nanging wewujudan iku dudu Pangeran.
6. Pangeran iku kuwasa tanpa piranti, akarya alam saisine, kang katon lan kang ora kasat mata.
7. Pangeran iku ora mbedak-mbedakake kawulane.
8. Pangeran iku maha welas lan maha asih hayuning bawana marga saka kanugrahaning Pangeran.
9. Pangeran iku maha kuwasa, pepesthen saka karsaning Pangeran ora ana sing bisa murungake.
10. Urip iku saka Pangeran, bali marang Pangeran.
11. Pangeran iku ora sare.
12. Beda-beda pandumaning dumadi.
13. Pasrah marang Pangeran iku ora ateges ora gelem nyambut gawe, nanging percaya yen Pangeran iku maha Kuwasa. Dene kasil orane apa kang kita tuju kuwi saka karsaning Pangeran.
14. Pangeran nitahake sira iku lantaran biyung ira, mulo kudu ngurmat biyung ira.
15. Sing bisa dadi utusaning Pangeran iku ora mung jalma manungsa wae.
16. Purwa madya wasana.
17. Owah gingsiring kahanan iku saka karsaning Pangeran kang murbeng jagad.
18. Ora ana kasekten sing madhani pepesthen awit pepesthen iku wis ora ana sing bisa murungake.
19. Bener kang asale saka Pangeran iku lamun ora darbe sipat angkara murka lan seneng gawe sangsaraning liyan.
20. Ing donya iki ana rong warna sing diarani bener, yakuwi bener mungguhing Pangeran lan bener saka kang lagi kuwasa.
21. Bener saka kang lagi kuwasa iku uga ana rong warna, yakuwi kang cocok karo benering Pangeran lan kang ora cocok karo benering Pangeran.
22. Yen cocok karo benering Pangeran iku ateges bathara ngejawantah, nanging yen ora cocok karo benering Pangeran iku ateges titisaning brahala.
23. Pangeran iku dudu dewa utawa manungsa, nanging sakabehing kang ana iki uga dewa lan manungsa asale saka Pangeran.
24. Ala lan becik iku gandengane, kabeh kuwi saka karsaning Pangeran.
25. manungsa iku saka dating Pangeran mula uga darbe sipating Pangeran.
26. Pangeran iku ora ana sing Padha, mula aja nggambar-nggambarake wujuding Pangeran.
27. Pangeran iku kuwasa tanpa piranti, mula saka kuwi aja darbe pangira yen manungsa iku bisa dadi wakiling Pangeran.
28. Pangeran iku kuwasa, dene manungsa iku bisa.
29. Pangeran iku bisa ngowahi kahanan apa wae tan kena kinaya ngapa.
30. Pangeran bisa ngrusak kahanan kang wis ora diperlokake, lan bisa gawe kahanan anyar kang diperlokake.
31. Watu kayu iku darbe dating Pangeran, nanging dudu Pangeran.
32. Manungsa iku bisa kadunungan dating Pangeran, nanging aja darbe pangira yen manungsa mau bisa diarani Pangeran.
33. Titah alus lan titah kasat mata iku kabeh saka Pangeran, mula aja nyembah titah alus nanging aja ngina titah alus.
34. Samubarang kang katon iki kalebu titah kang kasat mata, dene liyane kalebu titah alus.
35. Pangeran iku menangake manungsa senajan kaya ngapa.
36. Pangeran maringi kawruh marang manungsa bab anane titah alus mau.
37. Titah alus iku ora bisa dadi manungsa lamun manungsa dhewe ora darbe penyuwun marang Pangeran supaya titah alus mau ngejawantah.
38. Sing sapa wani ngowahi kahanan kang lagi ana, iku dudu sadhengah wong, nanging minangka utusaning Pangeran.
39. Sing sapa gelem nglakoni kabecikan lan ugo gelem lelaku, ing tembe bakal tampa kanugrahaning Pangeran.
40. Sing sapa durung ngerti lamun piyandel iku kanggo pathokaning urip, iku sejatine durung ngerti lamun ana ing donyo iki ono sing ngatur.
41. Sakabehing ngelmu iku asale saka Pangeran kang Mahakuwasa.
42. Sing sapa mikani anane Pangeran, kalebu urip kang sempurna.
Kerohanian
1. Dumadining sira iku lantaran anane bapa biyung ira.
2. Manungsa iku kanggonan sipating Pangeran.
3. Titah alus iku ana patang warna, yakuwi kang bisa mrentah manungsa nanging ya bisa mitulungi manungsa, kapindho kang bisa mrentah manungsa nanging ora mitulungi manungsa, katelu kang ora bisa mrentah manungsa nanging bisa mitulungi manungsa, kapat kang ora bisa mrentah manungsa nanging ya ora bisa mrentah manungsa.
4. Lelembut iku ana rong warna, yakuwi kang nyilakani lan kang mitulungi.
5. Guru sejati bisa nuduhake endi lelembut sing mitulungi lan endi lelembut kang nyilakani.
6. Ketemu Gusti iku lamun sira tansa eling.
7. Cakra manggilingan.
8. Jaman iku owah gingsir.
9. Gusti iku dumunung ana atining manungsa kang becik, mulo iku diarani Gusti iku bagusing ati.
10. Sing sapa nyumurupi dating Pangeran iku ateges nyumurupi awake dhewe. Dene kang durung mikani awake dhewe durung mikani dating Pangeran.
11. Kahanan donya ora langgeng, mula aja ngegungake kesugihan lan drajat ira, awit samangsa ana wolak-waliking jaman ora ngisin-ngisini.
12. Kahanan kang ana iki ora suwe mesthi ngalami owah gingsir, mula aja lali marang sapadha-padhaning tumitah.
13. Lamun sira kepengin wikan marang alam jaman kelanggengan, sira kudu weruh alamira pribadi. Lamun sira durung mikan alamira pribadi adoh ketemune.
14. Yen sira wus mikani alamira pribadi, mara sira mulanga marang wong kang durung wikan.
15. Lamun sira wus mikani alamira pribadi, alam jaman kelanggengan iku cedhak tanpa senggolan, adoh tanpa wangenan.
16. Lamun sira durung wikan alamira pribadi mara takono marang wong kang wus wikan.
17. Lamun sira durung wikan kadangira pribadi, coba dulunen sira pribadi.
18. Kadangira pribadi ora beda karo jeneng sira pribadi, gelem nyambut gawe.
19. Gusti iku sambaten naliko sira lagi nandang kasangsaran. Pujinen yen sira lagi nampa kanugrahaning Gusti.
20. Lamun sira pribadi wus bisa caturan karo lelembut, mesthi sira ora bakal ngala-ala marang wong kang wus bisa caturan karo lelembut.
21. Sing sapa nyembah lelembut ikut keliru, jalaran lelembut iku sejatine rowangira, lan ora perlu disembah kaya dene manembah marang Pangeran.
22. Weruh marang Pangeran iku ateges wis weruh marang awake dhewe, lamun durung weruh awake dhewe, tangeh lamun weruh marang Pangeran.
23. Sing sapa seneng ngrusak katentremane liyan bakal dibendu dening Pangeran lan diwelehake dening tumindake dhewe.
24. Lamun ana janma ora kepenak, sira aja lali nyuwun pangapura marang Pangeranira, jalaran Pangeranira bakal aweh pitulungan.
25. Gusti iku dumunung ana jeneng sira pribadi, dene ketemune Gusti lamun sira tansah eling.
1. Dumadining sira iku lantaran anane bapa biyung ira.
2. Manungsa iku kanggonan sipating Pangeran.
3. Titah alus iku ana patang warna, yakuwi kang bisa mrentah manungsa nanging ya bisa mitulungi manungsa, kapindho kang bisa mrentah manungsa nanging ora mitulungi manungsa, katelu kang ora bisa mrentah manungsa nanging bisa mitulungi manungsa, kapat kang ora bisa mrentah manungsa nanging ya ora bisa mrentah manungsa.
4. Lelembut iku ana rong warna, yakuwi kang nyilakani lan kang mitulungi.
5. Guru sejati bisa nuduhake endi lelembut sing mitulungi lan endi lelembut kang nyilakani.
6. Ketemu Gusti iku lamun sira tansa eling.
7. Cakra manggilingan.
8. Jaman iku owah gingsir.
9. Gusti iku dumunung ana atining manungsa kang becik, mulo iku diarani Gusti iku bagusing ati.
10. Sing sapa nyumurupi dating Pangeran iku ateges nyumurupi awake dhewe. Dene kang durung mikani awake dhewe durung mikani dating Pangeran.
11. Kahanan donya ora langgeng, mula aja ngegungake kesugihan lan drajat ira, awit samangsa ana wolak-waliking jaman ora ngisin-ngisini.
12. Kahanan kang ana iki ora suwe mesthi ngalami owah gingsir, mula aja lali marang sapadha-padhaning tumitah.
13. Lamun sira kepengin wikan marang alam jaman kelanggengan, sira kudu weruh alamira pribadi. Lamun sira durung mikan alamira pribadi adoh ketemune.
14. Yen sira wus mikani alamira pribadi, mara sira mulanga marang wong kang durung wikan.
15. Lamun sira wus mikani alamira pribadi, alam jaman kelanggengan iku cedhak tanpa senggolan, adoh tanpa wangenan.
16. Lamun sira durung wikan alamira pribadi mara takono marang wong kang wus wikan.
17. Lamun sira durung wikan kadangira pribadi, coba dulunen sira pribadi.
18. Kadangira pribadi ora beda karo jeneng sira pribadi, gelem nyambut gawe.
19. Gusti iku sambaten naliko sira lagi nandang kasangsaran. Pujinen yen sira lagi nampa kanugrahaning Gusti.
20. Lamun sira pribadi wus bisa caturan karo lelembut, mesthi sira ora bakal ngala-ala marang wong kang wus bisa caturan karo lelembut.
21. Sing sapa nyembah lelembut ikut keliru, jalaran lelembut iku sejatine rowangira, lan ora perlu disembah kaya dene manembah marang Pangeran.
22. Weruh marang Pangeran iku ateges wis weruh marang awake dhewe, lamun durung weruh awake dhewe, tangeh lamun weruh marang Pangeran.
23. Sing sapa seneng ngrusak katentremane liyan bakal dibendu dening Pangeran lan diwelehake dening tumindake dhewe.
24. Lamun ana janma ora kepenak, sira aja lali nyuwun pangapura marang Pangeranira, jalaran Pangeranira bakal aweh pitulungan.
25. Gusti iku dumunung ana jeneng sira pribadi, dene ketemune Gusti lamun sira tansah eling.
Kemanusiaan
1. Rame ing gawe sepi ing pamrih, memayu hayuning bawana.
2. Manungsa sadrema nglakoni, kadya wayang umpamane.
3. Ati suci marganing rahayu.
4. Ngelmu kang nyata, karya reseping ati.
5. Ngudi laku utama kanthi sentosa ing budi..
6. Jer basuki mawa beya.
7. Ala lan becik dumunung ana awake dhewe.
8. Sing sapa lali marang kebecikaning liyan, iku kaya kewan.
9. Titikane aluhur, alusing solah tingkah budi bahasane lang legawaning ati, darbe sipat berbudi bawaleksana.
10. Ngunduh wohing pakarti..
11. Ajining dhiri saka lathi lan budi.
12. Sing sapa weruh sadurunge winarah lan diakoni sepadha-padhaning tumitah iku kalebu utusaning Pangeran.
13. Sing sapa durung wikan anane jaman kelanggengan iku, aja ngaku dadi janma linuwih.
14. Tentrem iku saranane urip aneng donya.
15. Yitna yuwana lena kena.
16. Ala ketera becik ketitik.
17. Dalane waskitha saka niteni.
18. Janma tan kena kinira kinaya ngapa.
19. Tumrap wong lumuh lan keset iku prasasat wisa, pangan kang ora bisa ajur iku kena diarani wisa, jalaran mung bakal nuwuhake lelara.
20. Klabang iku wisane ana ing sirah. Kalajengking iku wisane mung ana pucuk buntut. Yen ula mung dumunung ana ula kang duwe wisa. Nanging durjana wisane dumunung ana ing sekujur badan.
21. Geni murub iku panase ngluwihi panase srengenge, ewa dene umpama ditikelake loro, isih kalah panas tinimbang guneme durjana.
22. Tumprape wong linuwih tansah ngundi keslametaning liyan, metu saka atine dhewe.
23. Pangucap iku bisa dadi jalaran kebecikan. Pangucap uga dadi jalaraning pati, kesangsaran, pamitran. Pangucap uga dadi jalaraning wirang.
24. Sing bisa gawe mendem iku: 1) rupa endah; 2) bandha, 3) dharah luhur; 4) enom umure. Arak lan kekenthelan uga gawe mendem sadhengah wong. Yen ana wong sugih, endah warnane, akeh kapinterane, tumpuk-tumpuk bandhane, luhur dharah lan isih enom umure, mangka ora mendem, yakuwi aran wong linuwih.
25. Sing sapa lena bakal cilaka.
26. Mulat salira, tansah eling kalawan waspada.
27. Andhap asor.
28. Sakbegja-begjane kang lali luwih begja kang eling klawan waspada.
29. Sing sapa salah seleh.
30. Nglurug tanpa bala.
31. Sugih ora nyimpen.
32. Sekti tanpa maguru.
33. Menang tanpa ngasorake
34. Rawe-rawe rantas malang-malang putung
35. Mumpung anom ngudiya laku utama.
36. Yen sira dibeciki ing liyan, tulisen ing watu, supaya ora ilang lan tansah kelingan. Yen sira gawe kebecikan marang liyan tulisen ing lemah, supaya enggal ilang lan ora kelingan.
37. Sing sapa temen tinemu.
38. Melik nggendhong lali.
39. Kudu sentosa ing budi.
40. Sing prasaja.
41. Balilu tau pinter durung nglakoni.
42. Tumindak kanthi duga lan prayogo.
43. Percaya marang dhiri pribadi.
44. Nandur kebecikan.
45. Janma linuwih iku bisa nyumurupi anane jaman kelanggengan tanpa ngalami pralaya dhisik.
46. Sapa kang mung ngakoni barang kang kasat mata wae, iku durung weruh jatining Pangeran.
47. Yen sira kasinungan ngelmu kang marakake akeh wong seneng, aja sira malah rumangsa pinter, jalaran menawa Gusti mundhut bali ngelmu kang marakake sira kaloka iku, sira uga banjur kaya wong sejene, malah bisa aji godhong jati aking.
48. Sing sapa gelem gawe seneng marang liyan, iku bakal oleh wales kang luwing gedhe katimbang apa kang wis ditindakake.
1. Rame ing gawe sepi ing pamrih, memayu hayuning bawana.
2. Manungsa sadrema nglakoni, kadya wayang umpamane.
3. Ati suci marganing rahayu.
4. Ngelmu kang nyata, karya reseping ati.
5. Ngudi laku utama kanthi sentosa ing budi..
6. Jer basuki mawa beya.
7. Ala lan becik dumunung ana awake dhewe.
8. Sing sapa lali marang kebecikaning liyan, iku kaya kewan.
9. Titikane aluhur, alusing solah tingkah budi bahasane lang legawaning ati, darbe sipat berbudi bawaleksana.
10. Ngunduh wohing pakarti..
11. Ajining dhiri saka lathi lan budi.
12. Sing sapa weruh sadurunge winarah lan diakoni sepadha-padhaning tumitah iku kalebu utusaning Pangeran.
13. Sing sapa durung wikan anane jaman kelanggengan iku, aja ngaku dadi janma linuwih.
14. Tentrem iku saranane urip aneng donya.
15. Yitna yuwana lena kena.
16. Ala ketera becik ketitik.
17. Dalane waskitha saka niteni.
18. Janma tan kena kinira kinaya ngapa.
19. Tumrap wong lumuh lan keset iku prasasat wisa, pangan kang ora bisa ajur iku kena diarani wisa, jalaran mung bakal nuwuhake lelara.
20. Klabang iku wisane ana ing sirah. Kalajengking iku wisane mung ana pucuk buntut. Yen ula mung dumunung ana ula kang duwe wisa. Nanging durjana wisane dumunung ana ing sekujur badan.
21. Geni murub iku panase ngluwihi panase srengenge, ewa dene umpama ditikelake loro, isih kalah panas tinimbang guneme durjana.
22. Tumprape wong linuwih tansah ngundi keslametaning liyan, metu saka atine dhewe.
23. Pangucap iku bisa dadi jalaran kebecikan. Pangucap uga dadi jalaraning pati, kesangsaran, pamitran. Pangucap uga dadi jalaraning wirang.
24. Sing bisa gawe mendem iku: 1) rupa endah; 2) bandha, 3) dharah luhur; 4) enom umure. Arak lan kekenthelan uga gawe mendem sadhengah wong. Yen ana wong sugih, endah warnane, akeh kapinterane, tumpuk-tumpuk bandhane, luhur dharah lan isih enom umure, mangka ora mendem, yakuwi aran wong linuwih.
25. Sing sapa lena bakal cilaka.
26. Mulat salira, tansah eling kalawan waspada.
27. Andhap asor.
28. Sakbegja-begjane kang lali luwih begja kang eling klawan waspada.
29. Sing sapa salah seleh.
30. Nglurug tanpa bala.
31. Sugih ora nyimpen.
32. Sekti tanpa maguru.
33. Menang tanpa ngasorake
34. Rawe-rawe rantas malang-malang putung
35. Mumpung anom ngudiya laku utama.
36. Yen sira dibeciki ing liyan, tulisen ing watu, supaya ora ilang lan tansah kelingan. Yen sira gawe kebecikan marang liyan tulisen ing lemah, supaya enggal ilang lan ora kelingan.
37. Sing sapa temen tinemu.
38. Melik nggendhong lali.
39. Kudu sentosa ing budi.
40. Sing prasaja.
41. Balilu tau pinter durung nglakoni.
42. Tumindak kanthi duga lan prayogo.
43. Percaya marang dhiri pribadi.
44. Nandur kebecikan.
45. Janma linuwih iku bisa nyumurupi anane jaman kelanggengan tanpa ngalami pralaya dhisik.
46. Sapa kang mung ngakoni barang kang kasat mata wae, iku durung weruh jatining Pangeran.
47. Yen sira kasinungan ngelmu kang marakake akeh wong seneng, aja sira malah rumangsa pinter, jalaran menawa Gusti mundhut bali ngelmu kang marakake sira kaloka iku, sira uga banjur kaya wong sejene, malah bisa aji godhong jati aking.
48. Sing sapa gelem gawe seneng marang liyan, iku bakal oleh wales kang luwing gedhe katimbang apa kang wis ditindakake.
9. BAB ; Sedulur
Papat Antarane Kejawen dan islam
Keberadaan kita hidup
di dunia ini tidak sendiri. Semenjak pertama kali kita diturunkan ke alam dunia
lewat rahim ibu, Tuhan sudah menitahkan adanya penjaga-penjaga yang senantiasa
mendampingi kita hidup di alam dunia. Dan sesuai dengan perintah Tuhan, para
penjaga-penjaga itu dengan setia senantiasa berada di sekeliling kita.
Bagi orang Jawa,
khususnya orang yang memahami tentang Kejawen, adanya para penjaga tersebut
dikenal dengan sebutan “Sedulur Papat”. Siapa saja Sedulur Papat itu? Sedulur
papat yang dikenal masyarakat yang memahami Kejawen adalah:
1. Kakang Kawah (Air Ketuban)
2. Adhi Ari-Ari (Ari-ari)
3. Getih (Darah)
4. Puser (Pusar)
Kakang Kawah
Yang disebut dengan Kakang Kawah adalah air ketuban yang menghantarkan kita lahir ke alam dunia ini dari rahim ibu. Seperti kita ketahui, sebelum bayi lahir, air ketuban akan keluar terlebih dahulu guna membuka jalan untuk lahirnya si jabang bayi ke dunia ini. Lantaran air ketuban (kawah) keluar terlebih dulu, maka masyarakat Kejawen menyebutnya Kakak/Kakang (saudara lebih tua) yang hingga kini dikenal dengan istilah Kakang Kawah.
Yang disebut dengan Kakang Kawah adalah air ketuban yang menghantarkan kita lahir ke alam dunia ini dari rahim ibu. Seperti kita ketahui, sebelum bayi lahir, air ketuban akan keluar terlebih dahulu guna membuka jalan untuk lahirnya si jabang bayi ke dunia ini. Lantaran air ketuban (kawah) keluar terlebih dulu, maka masyarakat Kejawen menyebutnya Kakak/Kakang (saudara lebih tua) yang hingga kini dikenal dengan istilah Kakang Kawah.
Adhi Ari-Ari
Sedangkan yang disebut dengan adhi ari-ari adalah ari-ari jabang bayi itu sendiri. Urutan kelahiran jabang bayi adalah, air ketuban terlebih dulu, setelah itu jabang bayi yang keluar dan dilanjutkan dengan ari-ari. Karena ari-ari tersebut muncul setelah jabang bayi lahir, maka masyarakat Kejawen biasanya mengenal dengan sebutan Adhi/adik Ari-ari.
Sedangkan yang disebut dengan adhi ari-ari adalah ari-ari jabang bayi itu sendiri. Urutan kelahiran jabang bayi adalah, air ketuban terlebih dulu, setelah itu jabang bayi yang keluar dan dilanjutkan dengan ari-ari. Karena ari-ari tersebut muncul setelah jabang bayi lahir, maka masyarakat Kejawen biasanya mengenal dengan sebutan Adhi/adik Ari-ari.
Getih
Getih memiliki arti darah. Dalam rahim ibu selain si jabang bayi dilindungi oleh air ketuban, ia juga dilindungi oleh darah. Dan darah tersebut juga mengalir dalam sekujur tubuh si jabang bayi yang akhirnya besar dan berwujud seperti kita ini.
Getih memiliki arti darah. Dalam rahim ibu selain si jabang bayi dilindungi oleh air ketuban, ia juga dilindungi oleh darah. Dan darah tersebut juga mengalir dalam sekujur tubuh si jabang bayi yang akhirnya besar dan berwujud seperti kita ini.
Puser
Istilah Puser adalah sebutan untuk tali pusar yang menghubungkan antara seorang ibu dengan anak yang ada dalam rahimnya. Dengan adanya tali pusar tersebut, apa yang dimakan oleh sang ibu, maka anaknya pun juga ikut menikmati makanan tersebut dan disimpan di Ari-Ari. Disamping itu, pusar juga digunakan oleh si jabang bayi untuk bernapas. Oleh karena itu, hubungan antara ibu dengan anaknya pasti lebih erat lantaran terjadinya kerjasama yang rapi untuk meneruskan keturunan. Semuanya itu atas kehendak dari Gusti Allah Yang Maha Kuasa.
Istilah Puser adalah sebutan untuk tali pusar yang menghubungkan antara seorang ibu dengan anak yang ada dalam rahimnya. Dengan adanya tali pusar tersebut, apa yang dimakan oleh sang ibu, maka anaknya pun juga ikut menikmati makanan tersebut dan disimpan di Ari-Ari. Disamping itu, pusar juga digunakan oleh si jabang bayi untuk bernapas. Oleh karena itu, hubungan antara ibu dengan anaknya pasti lebih erat lantaran terjadinya kerjasama yang rapi untuk meneruskan keturunan. Semuanya itu atas kehendak dari Gusti Allah Yang Maha Kuasa.
Ketika seorang jabang
bayi lahir ke dunia dari rahim ibu, maka semua unsur-unsur itu keluar dari
tubuh si ibu. Unsur-unsur itulah yang oleh Gusti Allah ditakdirkan untuk
menjaga setiap manusia yang ada di muka bumi ini. Maka bila masyarakat Kejawen
hingga kini mengenal adanya doa yang menyebut saudara yang tak tampak mata itu
secara lengkap yaitu;
“KAKANG KAWAH, ADHI ARI-ARI, GETIH, PUSER, KALIMO PANCER”.
“KAKANG KAWAH, ADHI ARI-ARI, GETIH, PUSER, KALIMO PANCER”.
Pancer
Lalu siapakah yang disebut dengan istilah Pancer? Yang disebut dengan istilah Pancer itu adalah si jabang bayi itu sendiri. Artinya, sebagai jabang bayi yang berwujud manusia, maka dialah pancer dari semua ‘saudara-saudara’nya yang tak tampak itu.
Kesamaan Dengan Islam
Antara ajaran Kejawen dengan Islam ada kesamaannya. Dalam Islam disebutkan bahwa setiap manusia dijaga oleh malaikat-malaikat yang ditugaskan oleh Tuhan. Siapa saja malaikat-malaikat itu? Malaikat-malaikat yang ditugaskan oleh Gusti Allah untuk setiap manusia itu antara lain, Jibril, Mikail, Izroil dan Isrofil.
Antara ajaran Kejawen dengan Islam ada kesamaannya. Dalam Islam disebutkan bahwa setiap manusia dijaga oleh malaikat-malaikat yang ditugaskan oleh Tuhan. Siapa saja malaikat-malaikat itu? Malaikat-malaikat yang ditugaskan oleh Gusti Allah untuk setiap manusia itu antara lain, Jibril, Mikail, Izroil dan Isrofil.
Nah, kesamaan antara
ajaran Kejawen dan Islam tersebut yakni Kakang Kawah yang disebutkan sebagai
pembuka jalan si jabang bayi, itu di Islam dianggap sama dengan Jibril
(Penyampai Wahyu). Malaikat Jibril lah yang membuka jalan bagi keselamatan sang
bayi hingga lahir ke dunia.
Sedangkan Adhi
Ari-ari yang disebut-sebut di dalam ajaran Kejawen, di dalam Islam dianggap
sama dengan Mikail (Pembagi Rezeki). Karena lewat Ari-Ari itulah si jabang bayi
dapat hidup dengan sari-sari makanan yang didapatkan dari seorang ibu.
Sementara Getih
(darah) , bagi orang Kejawen, pada pemahaman orang Islam dianggap sama dengan
keberadaan malaikat Izroil (pencabut nyawa). Buktinya, jika tidak ada darahnya,
apakah manusia bisa hidup?
Yang terakhir adalah
Puser. Dalam pemahaman masyarakat Kejawen, Puser adalah sambungan tali udara
(napas) antara sang ibu dengan anaknya. Nah, pada pemahaman Islam, Puser ini
dianggap sama dengan Isrofil (Peniup Sangkakala). Meniup sangkakala menjelang
kiamat Qubro (kiamat Besar) adalah dengan napas.
Oleh karena itu, kita
wajib mengenali siapa penjaga-penjaga tak nampak yang sudah diperintahkan Gusti
Allah untuk senantiasa mendampingi kita. Dengan kita mengenali keberadaan
mereka, akhirnya mereka nantinya bisa mawujud (berwujud). Dan yang perlu
diingat lagi, jika kita sudah melihat wujud mereka, maka hendaknya kita
senantiasa memuji atas kebesaran Gusti Allah yang Maha Agung. Karena atas titah
Gusti Allah-lah kita semua bisa hidup berdampingan dengan penjaga-penjaga yang
disebut dengan Sedulur Papat, Kalimo Pancer.
Manusia hidup di dunia
ini sebenarnya memiliki dua hakekat. Dua hakekat hidup tersebut sebenarnya juga
merupakan janji seorang manusia kepada sang Khalik sebelum manusia dilahirkan
ke dunia ini. Dua hakekat hidup itu sendiri juga merupakan perintah Tuhan yang
harus dijalankan selama hidup di dunia. Apakah dua hakekat hidup itu?
Masyarakat Jawa
mengenal dua hakekat hidup tersebut yaitu tansah eling manembah marang Gusti
Allah lan apik marang sak padan-padaning urip. Hakekat hidup yang dikenal oleh
masyarakat Jawa tersebut juga dikenal dalam ajaran Islam dengan istilah Hablum
Minnallah (selalu menyembah Allah) dan Hablum Minna Nass (berbuat baik pada
sesama umat).
Dua hakekat kehidupan tersebut harus senantiasa kita ingat. Pasalnya, jika kita tidak ingat terhadap dua hakekat hidup tersebut, maka kita akan terkena bencana karena ulah kita sendiri. Misalkan, kita tidak berbuat baik terhadap sesama manusia, maka secara langsung maupun tidak langsung, kita tidak akan disenangi manusia lainnya yang ada di sekitar kita. Itu masih masalah hubungan dengan manusia. Nah, kalau hubungan dengan TUhan malah harus lebih baik lagi. Kalau dimusuhi manusia, kita masih bisa berlagak sombong dengan mengatakan tak butuh bantuan dari si fulan yang memusuhi kita, tetapi kalau dimusuhi oleh Gusti Allah, kepada siapa kita berlindung dan meminta pengayoman hidup?
Dua hakekat kehidupan itulah yang harus kita pegang dalam hidup ini. Kalau Anda tidak percaya, silakan Anda mengingkari dua hakekat kehidupan itu dan lihatlah apa yang akan terjadi pada Anda. Oleh karena itu, hayatilah dua hakekat hidup itu sebelum melangkah pada penyembahan Gusti Allah yang maha sempurna. Itu sebagai bukti bahwa kita telah menjalankan apa yang diperintahkan Gusti Allah kang Maha Adil untuk merengkuh CintaNYA.
-ooo-
10.
BAB ; Mepes Hawa Napsu di bulan Suro.
Salah satu bulan yang
sangat disakralkan bagi orang yang berpaham Kejawen adalah bulan SURO. Di bulan
tersebut, masyarakat Kejawen diwajibkan kembali menelaah perjalanan hidupnya
dan memulai ritual sucinya dengan berbagai cara.
Ada yang melakukan
sarasehan, melekan (tidak tidur hingga pagi hari), larung sesaji, grebeg
Suro dan lainnya. Namun semuanya memiliki tujuan yang sama yakni hanya memuji
kebesaran GUSTI ALLAH. Antara ajaran Kejawen dan Islam sebenarnya ada kesamaannya.
Orang berpaham Kejawen menyebut bulan dengan sebutan SURO. Sedangkan Islam
menyebutnya dengan bulan MUHARAM. Bulan SURO atau MUHARAM itu merupakan tahun
baru Jawa dan Islam. Sedangkan tahun baru yang banyak dirayakan oleh masyarakat
seluruh dunia adalah tahun baru Masehi.
Pertanyaan yang
muncul, Mengapa berbagai ritual itu mesti dilakukan pada bulan SURO? Apakah
bulan-bulan lain tidak disakralkan dan tidak boleh melakukan ritual?
Boleh-boleh saja. Pada prinsipnya manembah pada GUSTI ALLAH itu tidak terikat
oleh ruang dan waktu. Bukankah kita hidup hakekatnya ada 2 yaitu
1. tansah eling lan manembah marang GUSTI ALLAH tan kendat rino kelawan wengi (selalu ingat dan menyembah GUSTI ALLAH baik siang maupun malam)
2. Apik marang sakpodo-padaning urip (berkelakuan baik terhadap setiap makhluk ciptaan TUHAN). Bulan SURO dikatakan merupakan salah satu bulan istimewa karena di tahun yang baru ini kita wajib untuk menelaah kehidupan yang telah kita lalui untuk menapaki kehidupan yang akan datang.
1. tansah eling lan manembah marang GUSTI ALLAH tan kendat rino kelawan wengi (selalu ingat dan menyembah GUSTI ALLAH baik siang maupun malam)
2. Apik marang sakpodo-padaning urip (berkelakuan baik terhadap setiap makhluk ciptaan TUHAN). Bulan SURO dikatakan merupakan salah satu bulan istimewa karena di tahun yang baru ini kita wajib untuk menelaah kehidupan yang telah kita lalui untuk menapaki kehidupan yang akan datang.
Ada kepercayaan pada
masyarakat Jawa yang berpaham Kejawen bahwa saking sakralnya bulan SURO ini,
maka tidak boleh ada kegiatan yang tergolong untuk bersenang-senang seperti
pesta pernikahan, mendirikan rumah dan lainnya. Semua itu ada benarnya.
Pasalnya, pada bulan SURO ini setiap masyarakat Jawa wajib untuk mepes
hawa nafsu. Artinya kita wajib introspeksi dengan cara melakukan perjalanan
masuk ke dalam diri. Sebuah perjalanan ritual yang sulit untuk dilalui.
Buktinya, ketika kita nyata-nyata memang bersalah, toh kita masih menuding
orang lain yang salah. Ini sebuah contoh bentuk pengingkaran yang ada dalam
diri masing-masing manusia. Dan sifat itu perlu ditelaah agar tidak terulang
kembali di masa yang akan datang.
Bahkan bulan SURO
yang diawali dengan tanggal 1 SURO senantiasa dirayakan masyarakat Jawa dengan
beraneka ritual dan tidak bersifat hura-hura. Itulah sebabnya bulan SURO
menjadi sakral di mata masyarakat Kejawen. SELAMAT TAHUN BARU, Mugi GUSTI ALLAH
tansah maringi eling lan waspodo dhumateng kito sami. RAHAYU.
1.Belajar
Mati sebelum Kematian Datang.
“Belajarlah Mati sebelum kematian itu datang”.
Kata-kata itu sepertinya hanya sebuah kata iseng yang diucapkan. Tetapi jika
kita telaah dan pahami secara rinci, kata-kata itu mengandung makna yang sangat
dalam dan sarat ilmu.
Belajar mati disini bukanlah dalam artian kita harus bunuh diri untuk bisa mengecap sebuah kematian. Tetapi arti kata belajar mati di sini adalah mematikan segala bentuk hawa nafsu untuk bisa bertemu dengan Sang Khaliq.
Orang yang beragama Islam juga memiliki kata-kata seperti itu yakni “Sholatlah kamu sebelum kamu disholati orang lain”. Artinya, bagi orang yang beragama Islam harus menjalankan sholat yang sejati. Bukan sholat yang hanya sekedar “gugur kewajiban” saja. Tetapi sholat disini adalah mengenal, menghadap, menyembah Allah. Dengan sholat, kita bisa mengenali Allah. Dengan Sholat kita bisa berbicara dan berkomunikasi dengan Allah. Seusai sholat, kita akan bisa merasakan kenikmatan dalam berkomunikasi dengan Allah.
Kembali pada pokok bahasan belajar mati. Dalam hal ini, belajar mati adalah berdiam diri (meditasi/samadhi) dengan mematikan hawa nafsu, pancaindera dan hal-hal lain yang berhubungan dengan nafsu. Semata-mata yang bergerak adalah hati dan rasa. Rasa sejati dengan bimbingan dari Gusti ALLAH lewat Guru Sejati. Dengan samadhi/meditasi, maka seseorang bisa mematikan diri sendiri dan berkontemplasi, konsentrasi menghadap khusuk pada Gusti ALLAH.
Dengan samadhi/meditasi, kita meninggalkan dunia ini untuk sementara waktu dan memasuki alam lain yakni alam jabarut, malakut hingga alam ilahiah. Dengan memasuki berbagai alam ini kita akan bisa melihat kebesaran dari Gusti ALLAH akan semua makhluk ciptaannya. Jika hal itu sering kita lakukan, maka sewaktu-waktu jika kita dipanggil oleh Gusti ALLAH (meninggal dunia), kita sudah siap.
2.Mengetuk Pintu
Gusti ALLAH
Tidak ada bedanya tatakrama ketika kita bertamu dengan ketika kita menghadap pada Gusti ALLAH. Kalau kita bertamu ke rumah rekan atau sahabat, tentunya harus mengetuk pintu terlebih dulu sebelum siempunya rumah keluar. Demikian pula ketika hendak menghadap pada Gusti ALLAH. Kita harus mengetuk pintuNYA.
Mengetuk pintuNYA itu tidak dalam artian yang sebenarnya. Tetapi dalam artian meminta ijinNYA untuk bisa masuk ke alamnya. Manusia tidak akan bisa masuk dengan sendirinya tanpa mengetuk pintu Gusti ALLAH itu. Cara mengetuk pintu tersebut adalah dengan doa yang disebut dengan doa kunci.
Doa tersebut hendaknya dibaca tujuh kali dengan menahan napas setiap kali membacanya. Doa tersebut berbunyi:
Gusti Ingkang Moho
Suci
Kulo Nyuwun Pangapuro Dhumateng Gusti Ingkang Moho Suci
Sirrullah, Dzatullah, Sifatullah
Kulo Sejatining Satrio Nyuwun Panguoso
Kulo Nyuwun Kanggo Tumindhake Satrio Sejati
Kulo Nyuwun Kanggo Anyirnakake Tumindak Ingkang Luput.
Kulo Nyuwun Pangapuro Dhumateng Gusti Ingkang Moho Suci
Sirrullah, Dzatullah, Sifatullah
Kulo Sejatining Satrio Nyuwun Panguoso
Kulo Nyuwun Kanggo Tumindhake Satrio Sejati
Kulo Nyuwun Kanggo Anyirnakake Tumindak Ingkang Luput.
Dengan mengetuk pintu
Gusti ALLAH tersebut, maka kita sudah bisa melanglang buana milik ALLAH yang
tidak semua orang bisa memasukinya. Tentu saja, semua itu atas izin dari Gusti
ALLAH sendiri sebagai pemilik alam semesta. Mudah-mudahan artikel tersebut dapat
berguna. Rahayu…Rahayu….Rahayu
3.Belajar
pada guru Sejati.
Mau tidak mau, makhluk hidup harus mempercayai pada sesuatu yang ghaib. Apabila tidak mempercayai hal yang ghaib, berarti kita sudah tidak percaya pada GUSTI ALLAH. Lho kok bisa? Jelas bisa. Alasannya, bukankah GUSTI ALLAH itu ghaib? Antara manusia dan GUSTI ALLAH terdapat ribuan hijab yang menutupi sehingga kita tidak bisa melihatNYA secara langsung.
Bahkan kita tidak
bisa merabaNYA karena GUSTI ALLAH itu sifatnya tidak wujud.Kalau wujud, berarti
bukanlah GUSTI ALLAH.
Itulah yang harus kita jadikan sebagai pegangan agar kita tidak terperdaya dalam memahami dan menyembah pada yang bukan GUSTI ALLAH.
Itulah yang harus kita jadikan sebagai pegangan agar kita tidak terperdaya dalam memahami dan menyembah pada yang bukan GUSTI ALLAH.
Nah, seperti
dijelaskan GUSTI ALLAH lewat Al’Quran, ALLAH sendiri sangat dekat. GUSTI ALLAH
dalam Al’Quran menjelaskan yang kurang lebih artinya, “Kalau engkau bertanya
tentang AKU, AKU ini sangat dekat. Bahkan lebih dekat dari urat lehermu
sendiri.” Dari situlah kita bisa melihat bahwa GUSTI ALLAH itu dekat.
Pada tubuh seluruh
manusia terdapat GUSTI ALLAH. Dimanakah posisiNYA? GUSTI ALLAH itu berada pada
hati nurani yang paling dalam. Hati manusia dibagi menjadi 2 bagian yakni hati
besar dan hati kecil. Perlu diketahui bahwa hati besar selalu berkata bohong,
menghasut, iri, dengki dan lainnya. Sedangkan hati kecil selalu mengatakan
hal-hal yang bersifat kebaikan, sabar, lembut dll.
Pada hati kecil
itulah GUSTI ALLAH bersemayam. Namun kita tidak bisa memburu keberadaan GUSTI
ALLAH dikarenakan adanya ribuan hijab yang menghalangi itu sendiri. GUSTI ALLAH
akan menyatu dan menguasai tubuh kita, jika GUSTI ALLAH sendiri yang
berkehendak.
Dalam pikiran manusia
juga dibagi menjadi 2 yaitu pikiran materiil dan spirituil. Kalau pikiran
materiil yang lebih menonjol, tentu manusia itu akan memburu hal-hal yang bersifat
materiil seperti kekayaan, kemakmuran, pangkat, jabatan, lawan jenis dan
lainnya. Namun kalau pikiran spirituil yang menonjol, maka seorang manusia
boleh dikatakan hampir mirip dengan malaikat. Oleh karena itu, antara sisi
materiil dan spirituil haruslah seimbang. Di satu sisi kita wajib bekerja untuk
mencari materi, di sisi lain kita juga wajib untuk manembah dan memuji
kebesaran GUSTI.
Untuk mendalami sisi
spirituil, GUSTI ALLAH menciptakan piranti yang disebut dengan GURU SEJATI.
Sebetulnya antara GUSTI ALLAH dan GURU SEJATI itu pada prinsipnya sama. Jika
seseorang mulai memiliki keinginan dan kerinduan terhadap TUHAN, maka GURU
SEJATI itulah yang akan memandu untuk lebih bisa mendekatkan diri pada GUSTI
ALLAH.
Bahkan banyak orang
yang berpendapat bahwa GURU SEJATI yang ada pada manusia itu adalah NUR
MUHAMMAD. Pendapat itupun ada benarnya. Pasalnya, manusia yang hidup di dunia
ini selalu memiliki NUR MUHAMMAD. NUR MUHAMMAD itulah yang menjadi penghubung
antara seorang manusia dengan GUSTI ALLAH.
Nah, biasanya GURU
SEJATI itu senantiasa mengajarkan lewat kata hati kita. Ia senantiasa
menggerakkan rasa dan hati kita untuk selalu mendekat kepada GUSTI. Bahkan
tidak jarang GURU SEJATI juga mengajarkan apa yang harus dilakukan dalam sebuah
ritual. GURU SEJATI bersemayam dalam rasa.
Contohnya, pernahkah
Anda merasa kesepian walaupun berada di tengah keramaian? Nah, kalau Anda
sedang dalam posisi seperti itu, cobalah untuk mendengarkan hati kecil Anda dan
mengikuti rasa yang muncul. Sebab kata hati kecil dan rasa itu adalah GURU
SEJATI Anda sendiri. Setiap manusia memiliki GURU SEJATI. Tergantung manusia
itu sendiri apakah GURU SEJATI tersebut lebih banyak didengarkan ataupun lebih
memilih untuk mendengarkan hati besar yang dipenuhi oleh setan.
Untuk itu, kenalilah
GURU SEJATI Anda. Dengan mengenali GURU SEJATI Anda, maka Anda akan bisa selalu
‘bermesraan’ dengan GUSTI ALLAH. Paling tidak, rasa yang akan muncul adalah
kedamaian dan ketentraman yang ada dalam diri Anda, meskipun Anda tidak
memiliki uang. Penasaran? Coba Anda praktekkan sendiri
4.Titipan
Gusti ALLAH.
Dalam hidup ini,
setiap manusia selalu mendapatkan pengayoman dari GUSTI ALLAH. Pengayoman
tersebut tidak pernah putus walau sedetik pun. Berbagai kenikmatan di dunia ini
senantiasa kita terima secara gratis. Contohnya, napas kita. GUSTI ALLAH
senantiasa memberikan udara pada kita untuk bernapas dan tidak membayar sepeser
pun alias gratis. Namun kadangkala manusia selalu menganggap kenikmatan itu
sebagai hal-hal yang berbau materi.
Umumnya manusia merasa
baru mendapatkan kenikmatan setelah menerima duit dari orang lain. Mereka
mengatakan itu merupakan rejeki. Rejeki dan kenikmatan itu semata-mata bukanlah
materi. Apa yang kita terima dari GUSTI ALLAH berupa kesegaran, kesehatan dan
lainnya, itupun merupakan rejeki dan kenikmatan dari ALLAH. Itu merupakan tanda
bahwa GUSTI ALLAH senantiasa mengayomi setiap diri umatnya. Tidak peduli apakah
umatnya itu memiliki cacat fisik maupun rohani, semuanya selalu mendapatkan
pengayoman dari GUSTI.
GUSTI ALLAH itu juga
Maha Adil. DIA menjaga setiap sendi-sendi kehidupan umatnya. Namun berbeda
dengan manusia, rata-rata makhluk yang disebut manusia ini dalam praktek
kehidupan sehari-hari ternyata tidak adil. Ada tiga hal yang patut dijaga oleh
manusia agar seorang manusia itu dikatakan adil dan menjadi “Manungso sejati”.
Apa saja itu?
Tiga hal tersebut
adalah:
1. Raga
2. Pikiran
3. Jiwa
1. Raga
2. Pikiran
3. Jiwa
Ketiga hal tersebut
ada dalam setiap tubuh manusia. Raga dalam bahasa Jawa disebut “Wadag”. Pikiran
dalam bahasa Jawa disebut “nalar”. Sedangkan Jiwa disebut orang Jawa dengan
“suksma”. Ketiga hal tersebut antara satu dengan lainnya memiliki makanan
sendiri-sendiri.
Makanan untuk ketiga
hal tersebut:
1. Raga (makanannya adalah nasi, roti dsb)
2. Pikiran (makanannya adalah membaca koran, melihat TV, mendengarkan radio dan tukar pikiran dengan orang lain agar tumbuh pemahaman)
3. Jiwa (makanan dari jiwa adalah “panembah”, “Memuji GUSTI ALLAH”, Sembahyang, Sholat dan lainnya, agar muncul rasa tentram dalam hidup ini).
1. Raga (makanannya adalah nasi, roti dsb)
2. Pikiran (makanannya adalah membaca koran, melihat TV, mendengarkan radio dan tukar pikiran dengan orang lain agar tumbuh pemahaman)
3. Jiwa (makanan dari jiwa adalah “panembah”, “Memuji GUSTI ALLAH”, Sembahyang, Sholat dan lainnya, agar muncul rasa tentram dalam hidup ini).
Nah, rata-rata
manusia dikatakan tidak bisa adil karena untuk menjaga makanan dari ketiga hal
tersebut saja merasa kesulitan. Padahal, GUSTI ALLAH sudah menitipkan tiga hal
tersebut pada setiap diri dan titipan itu harus dirawat dengan baik oleh
manusia. Kenyataannya malah berkata lain. Manusia umumnya menelantarkan satu
dari ketiga hal tersebut.
Setiap titipan GUSTI
ALLAH pada manusia jika kita sebagai manusia menelantarkannya, maka akan
terjadi ketidakseimbangan dalam hidup ini. Contohnya, jika kita lebih
mementingkan raga saja dengan makan semua makanan yang ada tanpa diimbangi
dengan kebutuhan Jiwa dan pikiran, maka yang muncul adalah penyakit akibat
makanan itu.
Demikian juga ketika
kita lebih mementingkan pikiran dimana kita selalu mencari pemahaman dengan
membaca koran dan ilmu pengetahuan lainnya tanpa mempedulikan raga dan jiwa,
maka kita juga akan sakit. Umumnya sakit maag, lever dan lainnya.
Oleh karena itu,
ketiga hal tersebut harus dijaga keseimbangannya karena ketiganya merupakan
titipan yang sangat berharga dari GUSTI ALLAH. Kalau ketiga hal tersebut sudah
bisa dijaga dengan seadil-adilnya, maka kita bisa disebut manusia yang
senantiasa menjaga amanah dari GUSTI ALLAH dan digelari sebagai “Manungso
Sejati”.
5.Empat
tingkat Mendekatkan diri.
Banyak cara untuk
menggali potensi diri untuk bisa mendekat pada GUSTI ALLAH. Salah satunya
adalah dengan cara berdiam diri dan senantiasa mengingat keberadaan TUHAN.
Orang yang beragama Islam menyebut cara berdiam diri mengingat ALLAH itu dengan
sebutan Tafakur.
Tapi pada kebudayaan
Jawa, orang menyebut cara itu dengan kata “Semedi”. Menilik dari kata tersebut,
Semedi berasal dari kata Samadhi yang juga berasal dari India. Agama Hindu dan
Buddha yang berasal dari India lebih dulu merambah pulau Jawa daripada Islam.
Mereka memperkenalkan cara untuk lebih khusuk menghadap ALLAH dengan jalan
Samadhi.
Namun, orang Jawa
lebih suka untuk mempermudah pengucapan sehingga tidak sulit untuk diungkapkan.
Akhirnya orang Jawa pun sepakat dengan kata “SEMEDI”. Meski berbeda
ucapan, tetapi artinya sama antara Semedi, Tafakur dan Samadhi yang sama-sama berupaya untuk mendekatkan diri pada GUSTI ALLAH.
ucapan, tetapi artinya sama antara Semedi, Tafakur dan Samadhi yang sama-sama berupaya untuk mendekatkan diri pada GUSTI ALLAH.
Dan kata Semedi,
Tafakur maupun Samadhi tersebut akhirnya disesuaikan dengan bahasa Indonesia
yang akhirnya disebut Meditasi. Jadi, kita memiliki empat kata yakni Meditasi,
Semedi, Samadhi dan Tafakur yang semuanya memiliki arti yang sama.
Sebenarnya, antara
kata Semedi atau Samadhi dengan meditasi memiliki tingkat kata yang berbeda.
Artinya, Semedi atau Samadhi memiliki tingkat arti yang lebih tinggi dibandingkan
meditasi. Ada empat tahap tingkat untuk mendekatkan diri pada GUSTI ALLAH dari
dasar ke yang paling tinggi yakni perenungan, kontemplasi, meditasi dan
samadhi/semedi.
samadhi/semedi.
Perenungan
Untuk tingkat awal yakni Perenungan. Namanya saja, perenungan, maka yang dilakukan adalah berdiam diri dengan merenungkan penciptaan ALLAH. Dengan melakukan perenungan
itu, maka akan mampu memiliki wawasan bahwa GUSTI ALLAH itu Maha Besar karena telah menjaga keseimbangan alam semesta ini.
Untuk tingkat awal yakni Perenungan. Namanya saja, perenungan, maka yang dilakukan adalah berdiam diri dengan merenungkan penciptaan ALLAH. Dengan melakukan perenungan
itu, maka akan mampu memiliki wawasan bahwa GUSTI ALLAH itu Maha Besar karena telah menjaga keseimbangan alam semesta ini.
Kontemplasi
Kontemplasi merupakan upaya berdiam diri, tetapi lebih dalam dibandingkan perenungan. Artinya, upaya kontemplasi dilakukan sembari dibarengi dengan konsentrasi terhadap
ALLAH.
Kontemplasi merupakan upaya berdiam diri, tetapi lebih dalam dibandingkan perenungan. Artinya, upaya kontemplasi dilakukan sembari dibarengi dengan konsentrasi terhadap
ALLAH.
Meditasi
Sedangkan Meditasi juga berdiam diri, tetapi lebih terfokus pada relaksasi dan mencari ketentraman diri. Dengan hati yang tentram, maka akan mampu menggapai GUSTI
ALLAH.
Sedangkan Meditasi juga berdiam diri, tetapi lebih terfokus pada relaksasi dan mencari ketentraman diri. Dengan hati yang tentram, maka akan mampu menggapai GUSTI
ALLAH.
Samadhi/Semedi
Samadhi atau Semedi merupakan langkah berdiam diri dengan khusuk berkonsentrasi penuh untuk menghadap GUSTI ALLAH. Kadang-kadang saking asyiknya melakukan Samadhi/Semedi, si pelaku akan lepas dari raganya. Hal ini di kepercayaan Jawa disebut “NGROGO SUKMO”.
Samadhi atau Semedi merupakan langkah berdiam diri dengan khusuk berkonsentrasi penuh untuk menghadap GUSTI ALLAH. Kadang-kadang saking asyiknya melakukan Samadhi/Semedi, si pelaku akan lepas dari raganya. Hal ini di kepercayaan Jawa disebut “NGROGO SUKMO”.
Kalau Anda masih
dalam tahap perenungan, maka tidak usah berkecil hati. Teruskan usaha Anda dan
yakinlah bahwa Anda akan bisa melakukannya. Yang lebih istimewa lagi,
tahap-tahap dalam berdiam diri untuk mendekatkan diri pada ALLAH itu apabila dilakukan setiap hari, maka Anda akan berhasil mendapatkan apa yang Anda cari.
tahap-tahap dalam berdiam diri untuk mendekatkan diri pada ALLAH itu apabila dilakukan setiap hari, maka Anda akan berhasil mendapatkan apa yang Anda cari.
GUSTI ALLAH sangat
suka terhadap orang-orang yang berniat untuk mendekatkan diri padaNYA. Kalau
tidak sekarang, kapan lagi Anda akan mendekatkan diri padaNYA? Ingat, umur kita
hanya ALLAH sendiri yang tahu, kita manusia hanya menjalani saja.
Banyak cara untuk
menggali potensi diri untuk bisa mendekat pada GUSTI ALLAH. Salah satunya
adalah dengan cara berdiam diri dan senantiasa mengingat keberadaan TUHAN.
Orang yang beragama Islam menyebut cara berdiam diri mengingat ALLAH itu dengan
sebutan tafakur.
Tapi pada kebudayaan
Jawa, orang menyebut cara itu dengan kata “Semedi”. Menilik dari kata tersebut,
Semedi berasal dari kata Samadhi yang juga berasal dari India. Agama
Hindu dan Buddha yang berasal dari India lebih dulu merambah pulau Jawa daripada Islam. Mereka memperkenalkan cara untuk bisa lebih khusuk menghadap ALLAH dengan jalan Samadhi.
Hindu dan Buddha yang berasal dari India lebih dulu merambah pulau Jawa daripada Islam. Mereka memperkenalkan cara untuk bisa lebih khusuk menghadap ALLAH dengan jalan Samadhi.
Namun, orang Jawa
lebih suka untuk mempermudah pengucapan sehingga tidak sulit untuk diungkapkan.
Akhirnya orang Jawa pun sepakat dengan kata “SEMEDI”. Meski berbeda
ucapan, tetapi artinya sama antara Semedi, Tafakur dan Samadhi yang sama-sama berupaya untuk mendekatkan diri pada GUSTI ALLAH.
ucapan, tetapi artinya sama antara Semedi, Tafakur dan Samadhi yang sama-sama berupaya untuk mendekatkan diri pada GUSTI ALLAH.
Dan kata Semedi,
Tafakur maupun Samadhi tersebut akhirnya disesuaikan dengan bahasa Indonesia
yang akhirnya disebut Meditasi. Jadi, kita memiliki empat kata yakni Meditasi,
Semedi, Samadhi dan Tafakur yang semuanya memiliki arti yang sama.
Sebenarnya, antara
kata Semedi atau Samadhi dengan meditasi memiliki tingkat kata yang berbeda.
Artinya, Semedi atau Samadhi memiliki tingkat arti yang lebih tinggi
dibandingkan meditasi. Ada empat tahap tingkat untuk mendekatkan diri pada GUSTI
ALLAH dari dasar ke yang paling tinggi yakni perenungan, kontemplasi, meditasi
dan
samadhi/semedi.
samadhi/semedi.
Perenungan
Untuk tingkat awal yakni Perenungan. Namanya saja, perenungan, maka yang dilakukan adalah berdiam diri dengan merenungkan penciptaan ALLAH. Dengan melakukan perenungan itu, maka akan mampu memiliki wawasan bahwa GUSTI ALLAH itu Maha Besar karena telah menjaga keseimbangan alam semesta ini.
Untuk tingkat awal yakni Perenungan. Namanya saja, perenungan, maka yang dilakukan adalah berdiam diri dengan merenungkan penciptaan ALLAH. Dengan melakukan perenungan itu, maka akan mampu memiliki wawasan bahwa GUSTI ALLAH itu Maha Besar karena telah menjaga keseimbangan alam semesta ini.
Kontemplasi
Kontemplasi merupakan upaya berdiam diri, tetapi lebih dalam dibandingkan perenungan. Artinya, upaya kontemplasi dilakukan sembari dibarengi dengan konsentrasi terhadap ALLAH.
Kontemplasi merupakan upaya berdiam diri, tetapi lebih dalam dibandingkan perenungan. Artinya, upaya kontemplasi dilakukan sembari dibarengi dengan konsentrasi terhadap ALLAH.
Meditasi
Sedangkan Meditasi juga berdiam diri, tetapi lebih terfokus pada relaksasi dan mencari ketentraman diri. Dengan hati yang tentram, maka akan mampu menggapai GUSTI ALLAH.
Sedangkan Meditasi juga berdiam diri, tetapi lebih terfokus pada relaksasi dan mencari ketentraman diri. Dengan hati yang tentram, maka akan mampu menggapai GUSTI ALLAH.
Samadhi/Semedi
Samadhi atau Semedi merupakan langkah berdiam diri dengan khusuk berkonsentrasi penuh untuk menghadap GUSTI ALLAH. Kadang-kadang saking asyiknya melakukan Samadhi/Semedi, si pelaku akan lepas dari raganya. Hal ini di kepercayaan Jawa disebut “NGROGO SUKMO”.
Samadhi atau Semedi merupakan langkah berdiam diri dengan khusuk berkonsentrasi penuh untuk menghadap GUSTI ALLAH. Kadang-kadang saking asyiknya melakukan Samadhi/Semedi, si pelaku akan lepas dari raganya. Hal ini di kepercayaan Jawa disebut “NGROGO SUKMO”.
Kalau Anda masih
dalam tahap perenungan, maka tidak usah berkecil hati. Teruskan usaha Anda dan
yakinlah bahwa Anda akan bisa melakukannya. Yang lebih istimewa lagi,
tahap-tahap dalam berdiam diri untuk mendekatkan diri pada ALLAH itu apabila
dilakukan setiap hari, maka Anda akan berhasil mendapatkan apa yang Anda cari.
GUSTI ALLAH sangat
suka terhadap orang-orang yang berniat untuk mendekatkan diri padaNYA. Kalau
tidak sekarang, kapan lagi Anda akan mendekatkan diri padaNYA? Ingat, umur kita
hanya ALLAH sendiri yang tahu, kita manusia hanya menjalani saja
6.Memahami
Nyawa Shalat.
Setiap yang hidup pasti mempunyai nyawa. Sesuatu tidak bisa dikatakan hidup jika tidak memiliki nyawa. Dalam Islam Kejawen juga diajarkan tentang nyawa, khususnya tentang doa. Pada sebuah doa, atau ketika melakukan shalat secara syariat, maka kita harus mengetahui nyawa sebuah shalat. Kalau kita tidak mengetahui nyawa sebuah shalat, maka tidak akan bisa mengetahui “ruh” dari shalat itu. Intinya, jika kita tidak mengetahui nyawa dan “ruh” shalat yang kita lakukan, maka shalat kita hanya sekedar gugur kewajiban semata.
Setiap yang hidup pasti mempunyai nyawa. Sesuatu tidak bisa dikatakan hidup jika tidak memiliki nyawa. Dalam Islam Kejawen juga diajarkan tentang nyawa, khususnya tentang doa. Pada sebuah doa, atau ketika melakukan shalat secara syariat, maka kita harus mengetahui nyawa sebuah shalat. Kalau kita tidak mengetahui nyawa sebuah shalat, maka tidak akan bisa mengetahui “ruh” dari shalat itu. Intinya, jika kita tidak mengetahui nyawa dan “ruh” shalat yang kita lakukan, maka shalat kita hanya sekedar gugur kewajiban semata.
“Tangeh lamun sira
bisa ketemu GUSTI ALLAH, yen sira ora bisa mangerteni hakekate shalat,”
begitu pesan dari sesepuh kita dulu. Shalat itu menurut Islam Kejawen adalah
senantiasa eling dan menyembah pada GUSTI ALLAH. Seperti sudah dijelaskan pada
tulisan terdahulu bahwa ada 2 hakekat hidup di dunia yaitu
- Tansah eling lan manembah marang GUSTI ALLAH (shalat)
- Apik marang sak pada-padaning ngaurip (berbuat baik pada sesama makhluk)
- Tansah eling lan manembah marang GUSTI ALLAH (shalat)
- Apik marang sak pada-padaning ngaurip (berbuat baik pada sesama makhluk)
Salah satu cara eling lan manembah marang GUSTI ALLAH itu jika dilakukan menurut syariat adalah dengan jalan melakukan shalat.
Banyak dari kita yang
tidak tahu, dimanakah nyawa dalam sebuah shalat yang kita lakukan. Rata-rata
orang yang beragama Islam hanya menjalankan shalat sebagai syarat saja.
Artinya, sekedar gugur kewajiban. Padahal, jika mengetahui nyawa shalat itu
sendiri, kita akan bisa berdialog dengan GUSTI ALLAH. Dimanakah nyawa syariat
shalat yang dilakukan itu?
Jawabannya: nyawa
shalat itu ada pada surat Al-Fatihah. Lho kok bisa? Ya sangat jelas sekali.
Karena sebuah shalat yang kita lakukan tidak akan sah jika tidak membaca surat
Al-Fatihah. Jadi, jika seseorang hanya mampu membaca surat Al-Fatihah saja,
maka shalatnya sudah sah, tapi masih belum bisa berdialog dengan GUSTI ALLAH.
Jadi, ketika shalat dan membaca surat Al-Fatihah, konsentrasi kita haruslah
penuh untuk bisa berdialog dengan GUSTI ALLAH. Lain halnya dengan shalat dimana
seseorang membaca surat Al-Fatihah dengan cepat, tentu saja tidak akan mampu
untuk berdialog dengan GUSTI ALLAH.
Apa sih ayat-ayat
dalam surat Al-Fatihah itu? Tentu banyak dari kita yang sudah mengetahuinya.
Surat Al-Fatihah tersebut antara lain berbunyi
Bismillahirrahmaanirrahiim
Alhamdulillaahi Rabbil ‘aalamiin
Ar Rahmaani rrahiim
Maaliki yaumid diin
Iyyaaka na’budu wa iyyaaka nasta’iin
Ihdinas shiraatal mustaqiim
Siraathal ladzii na’an ‘amta ‘alaihim,
ghairil maghduu bi’alaihim, walad dhaalliin
Alhamdulillaahi Rabbil ‘aalamiin
Ar Rahmaani rrahiim
Maaliki yaumid diin
Iyyaaka na’budu wa iyyaaka nasta’iin
Ihdinas shiraatal mustaqiim
Siraathal ladzii na’an ‘amta ‘alaihim,
ghairil maghduu bi’alaihim, walad dhaalliin
Terjemahannya
Dengan menyebut nama Allah yang Maha Pengasih dan Penyayang
Segala puji bagi Allah, Tuhan alam semesta
Yang Maha Pengasih dan Maha Penyayang
Yang menguasai hari pembalasan/kiamat
Hanya padamu kami menyembah, dan hanya padamu kami memohon pertolongan
Dengan menyebut nama Allah yang Maha Pengasih dan Penyayang
Segala puji bagi Allah, Tuhan alam semesta
Yang Maha Pengasih dan Maha Penyayang
Yang menguasai hari pembalasan/kiamat
Hanya padamu kami menyembah, dan hanya padamu kami memohon pertolongan
Tunjukkanlah kami Jalan yang Lurus
Jalan yang penuh nikmat, bukan jalan orang-orang yang Engkau murkai dan bukan jalan yang sesat.
Perhatikan dengan
seksama, betapa hebat dan berbobotnya surat Al-Fatihah itu. Surat Al-Fatihah
tersebut jika dibaca dengan konsentrasi pada GUSTI ALLAH akan sangat bermanfaat
bagi yang membacanya, terserah apapun tujuannya. Tidak salah jika surat
Al-Fatihah tersebut menjadi Ummul Kitab (surat pembuka Al’Quran).
7. Nyawa Surat
Al-Fatihah
Seperti sudah
disebutkan diatas bahwa tidak banyak orang yang tahu bahwa Al-Fatihah sebagai
nyawa sebuah shalat, demikian juga tidak banyak orang yang tahu bahwa surat
Al-Fatihah itu sendiri juga mempunyai nyawa di dalamnya. Jadi, bisa dikatakan
nyawa sebuah shalat adalah Al-Fatihah, dan surat Al-Fatihah itu sendiri juga
mempunyai nyawa ataupun “ruh”.
Apa nyawa dari surat
Al-Fatihah? Nyawa ataupun “ruh” dari surat Al-Fatihah itu adalah pada ayat yang
berbunyi “Iyyaaka na’budu, wa iyyaaka nasta’iin”. Mengapa ayat tersebut menjadi
nyawa dari surat Al-Fatihah? Karena ayat tersebut merupakan perpisahan antara
doa yang dipanjatkan pada GUSTI ALLAH dan doa untuk diri manusia itu sendiri
yang menunjukkan kepasrahan kita sebagai makhluk.
Coba perhatikan surat
Al-Fatihah beserta terjemahannya sekali lagi.
Bismillahirrahmaanirrahiim
(Dengan menyebut nama Allah yang maha pengasih & Penyayang) (Doa untuk ALLAH)
Alhamdulillaahi Rabbil ‘aalamiin
(Segala puji bagi Allah, Tuhan alam semesta) (Doa untuk ALLAH)
Ar Rahmaani rrahiim
(Yang Maha Pengasih dan Maha Penyayang) (Doa Untuk ALLah)
Maaliki yaumid diin
(Yang Menguasai hari pembalasan/kiamat) (Doa untuk ALLAH)
Iyyaaka na’budu wa iyyaaka nasta’iin
(Hanya padaMU Kami Menyembah,dan hanya padaMU kami memohon pertolongan)(Doa Kepasrahan kita)
Ihdinas shiraatal mustaqiim
(Tunjukkanlah kami jalan yang lurus)(Doa untuk si manusia)
Siraathal ladzii na’an ‘amta ‘alaihim,
(Jalan yang penuh nikmat)(Doa untuk si manusia)
ghairil maghduu bi’alaihim, walad dhaalliin
(Bukan jalan orang yang Engkau Murkai dan bukan jalan yang sesat)(Doa untuk si manusia)
(Dengan menyebut nama Allah yang maha pengasih & Penyayang) (Doa untuk ALLAH)
Alhamdulillaahi Rabbil ‘aalamiin
(Segala puji bagi Allah, Tuhan alam semesta) (Doa untuk ALLAH)
Ar Rahmaani rrahiim
(Yang Maha Pengasih dan Maha Penyayang) (Doa Untuk ALLah)
Maaliki yaumid diin
(Yang Menguasai hari pembalasan/kiamat) (Doa untuk ALLAH)
Iyyaaka na’budu wa iyyaaka nasta’iin
(Hanya padaMU Kami Menyembah,dan hanya padaMU kami memohon pertolongan)(Doa Kepasrahan kita)
Ihdinas shiraatal mustaqiim
(Tunjukkanlah kami jalan yang lurus)(Doa untuk si manusia)
Siraathal ladzii na’an ‘amta ‘alaihim,
(Jalan yang penuh nikmat)(Doa untuk si manusia)
ghairil maghduu bi’alaihim, walad dhaalliin
(Bukan jalan orang yang Engkau Murkai dan bukan jalan yang sesat)(Doa untuk si manusia)
Nah, perhatikan doa
tersebut. Dimanakah perpisahan antara doa untuk Allah dan doa untuk kepentingan
si manusia itu sendiri? Perpisahan tersebut adalah pada “Iyyaaka na’budu, wa
iyyaaka nasta’iin” yang menunjukkan bahwa manusia itu tidak mempunyai kekuatan
apapun dan pasrah pada kuasa dari GUSTI ALLAH. Jadi, berkonsentrasilah ketika
membaca perpisahan antara doa untuk ALLAH dan doa untuk kepentingan si manusia
karena hal itu menunjukkan kepasrahan kita pada GUSTI KANG MURBEHING DUMADI.
8.Mencari
sang Maha Gha’ib.
- “GUSTI ALLAH,
Panjenengan panggenanipun dhateng pundi?
+ “AKU ono ning teleging ati”
- “GUSTI ALLAH. Kulo sampun nyusul Panjenengan dumugi dhateng teleging ati. Panjenengan
kok mboten wonten. Panjenengan dhateng pundi?
+ “Kowe ora bakal biso nggoleki AKU. AKU ono ning teleging urip. Kowe bisa ketemu kelawan
AKU yen wis titi mongsone”
+ “AKU ono ning teleging ati”
- “GUSTI ALLAH. Kulo sampun nyusul Panjenengan dumugi dhateng teleging ati. Panjenengan
kok mboten wonten. Panjenengan dhateng pundi?
+ “Kowe ora bakal biso nggoleki AKU. AKU ono ning teleging urip. Kowe bisa ketemu kelawan
AKU yen wis titi mongsone”
Terjemahan:
- “GUSTI ALLAH, dimanakah ENGKAU?
+ “AKU ada di dasar hati (hati sanubari)”
- “GUSTI ALLAH. Saya sudah menyusul ENGKAU di dasar hati. ENGKAU kok tidak ada. Dimanakah
ENGKAU?
+ “Kamu tidak bakal bisa mencari AKU. AKU ada di dasar hidup. Kamu bisa ketemu AKU jika
sudah saatnya”
- “GUSTI ALLAH, dimanakah ENGKAU?
+ “AKU ada di dasar hati (hati sanubari)”
- “GUSTI ALLAH. Saya sudah menyusul ENGKAU di dasar hati. ENGKAU kok tidak ada. Dimanakah
ENGKAU?
+ “Kamu tidak bakal bisa mencari AKU. AKU ada di dasar hidup. Kamu bisa ketemu AKU jika
sudah saatnya”
Gambaran dialog di
atas menggambarkan betapa sulit dan berlikunya untuk bisa bertemu dengan Sang
Hyang Urip atau GUSTI ALLAH. Kita tidak akan bisa bertemu, apalagi bersatu
dengan GUSTI ALLAH jika belum saatnya. Namun, dari dialog itu kita bisa tahu
bahwa ALLAH itu dekat. Seperti yang dijelaskan GUSTI ALLAH sendiri dalam
Al’Quran “AKU tidak jauh dari urat lehermu sendiri.”
Namun orang Jawa
memiliki falsafah tersendiri agar tidak putus asa untuk bisa bertemu Sang
Khalik. Falsafah tersebut berbunyi,”Sopo sing temen bakal tinemu.” Yang
artinya, “Siapa yang benar-benar mencari, bakal menemukannya”. Falsafah
tersebut sangat besar artinya bagi para pendaki spiritual. Setidaknya, kita
pasti bisa bertemu dengan GUSTI ALLAH di alam kematian saat kita hidup di dunia
ini.
Lho hidup di dunia
ini kok disebut alam kematian? Karena orang hidup di dunia itu hakekatnya
adalah mati, dan orang yang sudah mati itu hakekatnya hidup. Alasannya, kita
hidup di dunia ini selalu diperalat oleh kulit, daging, perut, otak dan
lain-lainnya. Oleh karena itu, saat kita hidup di dunia ini pasti membutuhkan
makanan untuk kita makan. Sarana untuk bisa mendapatkan makanan adalah dengan
bekerja mencari duit.
Nah, kita makan itu
sebetulnya hanyalah untuk menunda kematian. Lantaran diperalat oleh indera,
kulit, daging, perut, otak dan lainnya, maka kita ini disebut mati. Tetapi
ketika seseorang itu mati, badan yang bersifat jasad ini ditinggalkan. Yang
hidup hanyalah ruh. Ruh tidak pernah butuh makan, tidur, apalagi butuh duit.
Ruh itu hanya butuh bertemu dengan si Pemilik Ruh.
Di bagian lain pada
blog ini pernah dijelaskan perihal “belajarlah mati sebelum kematian itu
datang”. Artinya, ketika kita hidup di dunia ini hendaklah kita belajar
mematikan hawa nafsu dan membersihkan segala hal yang bersifat mengotori hati.
Tujuannya semata-mata hanya untuk bertemu dengan GUSTI ALLAH.
Mengapa kita mesti
belajar mati? Belajar mati sangatlah penting. Agar nanti ketika kita mati tidak
salah arah dan salah langkah. Lho…bukankah orang mati itu ibarat tidur menunggu
pengadilan dari Hyang Maha Agung? Oh…tidak. Orang mati itu justru memulai
kembali perjalanan menuju ke Hyang Maha Kuasa. Orang Jawa mengatakan dalam
kata-kata bijaksananya,”Urip iku ibarat wong mampir ngombe (Hidup itu seperti
orang yang mampir minum)”. Kalau diibaratkan secara detil, orang hidup di dunia
ini sebenarnya mirip seorang musafir yang berjalan, lalu kelelahan, istirahat
dan minum di bawah pohon. Ketika rasa letih dan lelah itu sudah sirna, si
musafir itupun harus kembali melanjutkan perjalanannya. Kemana? Tentu saja ke
tempat tujuannya.
GUSTI ALLAH itu
dekat, jika sang musafir senantiasa mengingat-ingat tentang GUSTI ALLAH. Tetapi
sebaliknya, GUSTI ALLAH itu jauh ketika sang musafir tersebut lebih banyak
berpikir tentang hal-hal lain yang bersifat duniawi selain GUSTI ALLAH.
Pertanyaannya,
Bagaimana untuk bisa bertemu dengan ALLAH? Ibarat kita hendak bertemu sang
kekasih hati, gambaran wajah sang kekasih hati sudah terlukis dalam benak kita
meski lama tak bertemu dan di lokasi yang jauh. “Jauh di mata, dekat di hati”.
Oleh karena itu, pertama, GUSTI ALLAH harus selalu terlukis dalam benak kita.
Artinya, kita harus senantiasa eling.
Kedua, GUSTI ALLAH
itu bersifat Ghaib. “Mustahil bagi kita yang nyata ini bertemu dengan yang
Ghaib,” begitu kata orang rasional. Tapi pendapat itu tidak berlaku bagi para
pendaki spiritual. Seseorang bisa bertemu dengan Sang GHAIB dengan menggunakan
satu piranti khusus. Apakah itu? Piranti itu adalah mata batin. Sebab GUSTI
ALLAH tidak bisa dipandang dengan mata telanjang.
Dari kedua cara
tersebut, maka kita bisa mengambil kesimpulan bahwa kedua cara tersebut lebih
mengandalkan pada piranti yang lebih halus lagi untuk bisa bertemu dengan GUSTI
ALLAH yaitu dengan RASA. Jika RASA itu sudah terbiasa diasah, maka akan menjadi
tajam seperti mata pedang. Cobalah untuk berlatih mengasah RASA dengan cara
belajar mati.
9.Sampurnaning
Urip – Sampurnaning Pati.
Sajatine ora ana
apa-apa, awit duk maksih awang-uwung durung ana sawiji-wiji, kang ana dhihin
iku Ingsun, ora ana Pangeran anging Ingsun sajatining kang urip luwih suci,
anartani warna, aran, lan pakartining-Sun (dzat, sipat, asma, afngal).
Bahasa Jawa di atas memiliki arti sebagai berikut: Sesungguhnya tidak ada apa-apa, sejak masih awang-uwung (suwung, alam hampa) belum ada suatu apapun, yang ada pertama kali adalah Ingsun, tidak ada Tuhan kecuali Aku (Ingsun) sejatinya hidup yang lebih suci, mewakili pancaran dzat, sifat, asma dan afngal-Ku (Ingsun).
Kalau menilik dari
kata-kata tersebut, maka kita akan bisa mawas diri tentang keberadaan kita
sebagai manusia. Kita ini siapa, darimana dan nantinya bakal ke mana. Ketika
terlahir ke alam dunia, manusia masih berbentuk bayi dan tidak membawa satu
lembar kain pun. Saat menjadi bayi itu, kita yang semula tidak perlu disuapi
ketika masih berada di dalam perut ibu, sudah mulai diperkenalkan dengan
kejamnya dunia. Dimana kita harus menangis meronta-ronta untuk bisa mendapatkan
makanan dengan cara disuapi ibu.
Namun ketika kita
menginjak pada masa kanak-kanak, tidak ada hal-hal terindah yang menghiasi
kehidupan ini selain bermain dan bermain bersama teman-teman sebaya. Bahkan
ketika melihat sungai, kali ataupun empang yang ada di sekitar rumah kita, maka
kita yang masih kanak-kanak ketika itu melihat keindahan yang luar biasa. Kita
melihat anugerah GUSTI ALLAH yang Maha Besar lewat alam semesta yang
diciptakan. Maka, jangan heran ketika kita melihat gunung, pantai dan lainnya,
pandangan kanak-kanak kita akan mengagumi keindahan alam Sang Pencipta itu.
Waktu pun beranjak
dan terus berlalu. Akhirnya masa kanak-kanak kita berganti dengan masa remaja.
Di masa remaja inilah kita sudah mulai menerima unsur-unsur positif dan negatif
dari lingkungan. Tragisnya, di masa ini kita masih belum bisa memilah-milah
mana yang benar dan mana yang salah. Semuanya ditelan mentah-mentah.
Di masa inilah
pembentukkan jiwa terjadi. Kalau yang dominan unsur negatif, maka seseorang di
masa depannya akan diwarnai dengan perilaku yang negatif. Tetapi kalau unsur
positif yang banyak masuk, maka kehidupan orang tersebut di masa depan akan
menjadi lebih terang dan terarah.
Ketika kita mulai
menginjak masa dewasa dan sudah memutuskan untuk menikah, maka keindahan alam
semesta ciptaan GUSTI ALLAH yang ketika masa kanak-kanak kita saksikan,
akhirnya musnah. Yang ada adalah berganti dengan pandangan duit, duit dan duit.
Kita disibukkan untuk mencari harta dunia. Semua yang kita lakukan semata-mata
adalah untuk memenuhi kebutuhan keluarga. Harta dunia itulah yang mulai
menghalang-halangi pandangan kita terhadap keberadaan GUSTI ALLAH.
Buktinya, walaupun
kita shalat, meditasi, tafakur ataupun semedi, kadangkala yang tampak di depan
kita hanyalah persoalan-persoalan yang berkutat pada duit. Pertanyaan besar
yang muncul, DULU KITA INI SIAPA, PUNYA APA DAN SEKARANG KITA PUNYA APA?
Jawabannya mudah,
dulu kita ini bayi, kanak-kanak, remaja tidak punya apa-apa. Tetapi ketika
dewasa dan berumahtangga, kita “DITITIPI” oleh GUSTI ALLAH dengan anak, istri
dan harta benda. Tragisnya, kita malah bangga dengan harta benda yang kita
peroleh. “Kekayaan ini adalah hasil kerja kerasku selama ini,” ujar kita meski
dalam hati.
Tidak, sekali-kali
tidak. Harta benda, anak, istri dan apapun yang kita miliki di dunia ini
bukanlah milik kita. Itu sekedar “TITIPAN” Sang Kuasa. Kalau Anda merasa
memiliki semuanya, mampukah Anda menghalang-halangi bahaya kebakaran yang akan
melumat habis harta benda Anda? Mampukah kita menghalang-halangi nyawa anak
kita yang akan dipanggil oleh GUSTI ALLAH? Bahkan kita sendiri tidak mampu
menolak ketika nyawa kita hendak dicabut dari jasmani ini oleh Tuhan.
SEMUA
MILIK GUSTI ALLAH.
Pada bait di atas
disebutkan kata-kata dzat, sipat, asma, afngal.
ZAT: Semua di dunia
ini yang memiliki zat, itu milik GUSTI ALLAH. Coba Anda cari adakah di dunia
ini yang sifatnya bukan zat?
SIFAT: Semua makhluk
ataupun benda yang memiliki sifat-sifat adalah milik GUSTI ALLAH.
ASMA: Asma adalah
berarti nama. Semua benda yang ada di dunia ini yang memiliki nama, adalah
milik GUSTI ALLAH. Coba Anda cari makhluk ataupun benda di dunia ini yang tidak
memiliki nama. Selama memiliki nama, itu kepunyaan GUSTI ALLAH.
AFNGAL: Rasa. Semua
makhluk ataupun benda di dunia ini yang memiliki rasa, maka adalah milik GUSTI
ALLAH.
Kembali ke pertanyaan
dasar: Lalu kita ini punya apa? Jelas, tidak punya apa-apa. Ketika mati pun
kita tidak akan membawa sepeser pun uang. Masihkah kita merasa sebagai makhluk
yang adigang-adigung-adiguno? Jelas tidak. Kita harus pandai-pandai mepes hawa
nafsu agar kita bisa kembali sebagai satria sejati. Satria sejati adalah
manusia yang bisa menemukan sampurnaning urip lan sampurnaning pati
(sempurnanya hidup, dan sempurnanya mati)
10.
Nyalakan “Lampu” Hati.
Hidup ini diciptakan oleh GUSTI ALLAH berpasang-pasangan. Ada siang-malam, lelaki-perempuan, orangtua-anak-anak, besar-kecil, tua-muda, baik-buruk, bahagia-sedih dan lain-lain. Semuanya itu merupakan pasang-pasangan yang sudah ditetapkan oleh GUSTI ALLAH. Jikalau hidup kita sedang mengalami kebahagiaan, janganlah lantas kita
bangga. Pasalnya, dibalik kebahagiaan itu pasti ada kesedihan. Tidak mungkin hidup seseorang di dunia ini bahagia selamanya karena kita semua hidup di alam fana (tidak abadi).
Hidup ini diciptakan oleh GUSTI ALLAH berpasang-pasangan. Ada siang-malam, lelaki-perempuan, orangtua-anak-anak, besar-kecil, tua-muda, baik-buruk, bahagia-sedih dan lain-lain. Semuanya itu merupakan pasang-pasangan yang sudah ditetapkan oleh GUSTI ALLAH. Jikalau hidup kita sedang mengalami kebahagiaan, janganlah lantas kita
bangga. Pasalnya, dibalik kebahagiaan itu pasti ada kesedihan. Tidak mungkin hidup seseorang di dunia ini bahagia selamanya karena kita semua hidup di alam fana (tidak abadi).
Demikian juga ketika kita sedang dilanda kesulitan hidup, janganlah berputus-asa. Karena dibalik kesulitan hidup itu pasti ada kemudahan. Sering kita mendengar orang bijak yang mengatakan,”Setiap peristiwa pasti ada hikmahnya”. Bahkan Kanjeng Nabi Muhammad SAW sendiri lewat hadistnya pernah mengungkapkan beberapa hal penting. Apa itu?
1. Ingatlah sehat-mu
sebelum sakit
2. Ingatlah muda sebelum tua
2. Ingatlah muda sebelum tua
3. Ingatlah kaya
sebelum miskin
4. Ingatlah lapang
sebelum sempit
5. Ingatlah hidup sebelum mati
5. Ingatlah hidup sebelum mati
Hidup bahagia itu bisa dicapai jika hati kita terlepas dari gundah gulana, tidak ada kecemasan, kekhawatiran dan ketakutan untuk menghadapi hidup ini. Dengan hati yang tenang, maka segala persoalan hidup akan bisa diatasi karena hati yang tenang akan membuat pikiran kita lebih jernih dalam memandang segala persoalan yang ada dalam hidup ini.
Bagi
masyarakat Kejawen, untuk membuat hati menjadi tenang, maka langkah utama yang
harus dilakukan adalah menyalakan “lampu” dalam hati kita yang gelap. Dengan
begitu, maka hati kita menjadi terang benderang. Bagaimana untuk mendapatkan
hati yang terang benderang? Orang Jawa yang berpaham Kejawen memiliki kiat tersendiri. Kiat itu
adalah dengan jalan bertapa.
Kata-kata bertapa
yang dikenal oleh masyarakat Kejawen bukan berarti menyendiri di hutan ataupun di
gunung, tetapi bisa saja bertapa itu dilakukan di perkotaan ataupun tempat
ramai. Contohnya, ada tapa ngrame, dimana si pelaku tapa tidak boleh masuk ke
dalam rumah atau tempat-tempat yang dinaungi atap untuk beberapa hari dan harus
selalu mencari keramaian. Tentu saja hal itu dilakukan semata-mata untuk
mendekatkan diri pada GUSTI ALLAH.
Tapa Lelono
Salah satu cara
bertapa yang dilakukan oleh masyarakat Kejawen adalah tapa lelono. Apa itu tapa
lelono? Tapa lelono adalah bertapa dengan cara berjalan kaki. Lelaku jalan kaki
tersebut lebih afdhal-nya dilakukan dari jam 12 malam sampai jam 3/subuh.
Hakekat dari cara lelaku ini adalah untuk mendekatkan diri pada GUSTI ALLAH.
Lho kok bisa mendekatkan diri dengan jalan kaki? Jika cara berjalan kaki itu
hendaknya diniatkan untuk mencari “lampu” hati sehingga bisa dengan mudah
mendekatkan diri pada GUSTI ALLAH
Pada saat berjalan
kaki itu, kita berbicara sendiri dengan diri kita. Dan pada saat berjalan
tersebut dipergunakan sebagai waktu untuk introspeksi diri. Jadi berjalan kaki
yang kita lakukan tidak sia-sia. Insyaallah dengan cara itu, kita akan
menemukan siapa jati diri kita.
11.Belajar
Ilmu dari Alam.
Disadari ataupun tidak, GUSTI ALLAH senantiasa memberikan banyak gambaran pada manusia lewat ciptaanNYA. Tetapi kebanyakan manusia ‘tidak berpikir’ sehingga keberadaan alam ciptaanNYA ini kelihatan biasa-biasa saja.
GUSTI ALLAH menjelaskan lewat kitab suci Al Qur’an yang intinya: “Berjalan-jalanlah kamu dimuka bumi. Maka kamu akan melihat kekuasaanKU”. Artinya, kita harus cerdas dan cermat dalam mengamati keberadaan alam semesta itu. Dengan begitu, kita akan bisa merasa dekat dengan GUSTI ALLAH.
Sebenarnya, sangat
mudah untuk menikmati keindahan alam. Orang bisa meluangkan waktu dengan
bertamasya, wisata ke pegunungan, pantai dan lain-lain. Dalam hal menikmati
alam, pandangan antara anak kecil dan orangtua (sudah berumur) akan berbeda.
Coba sesekali perhatikan anak kecil yang tengah berjalan-jalan dan tiba-tiba
mereka melihat sungai yang airnya mengalir deras. Pasti, tanpa pikir panjang ia
akan kepingin untuk mandi di kali itu.
Tapi berbeda dengan
orangtua dalam menikmati alam. Para orangtua itu cenderung tidak melihat
keindahan dari sungai itu. Yang indah bagi orangtua ataupun orang yang sudah
dewasa adalah duit. Kemanapun mata memandang, yang dipikirkan hanyalah duit dan
dunia. Padahal yang dilihat indah itu adalah fana dan bakal berubah. Itulah
perbedaan antara anak kecil dan orang tua/dewasa dalam memandang keindahan
alam.
Banyak sekali yang
bisa kita pelajari dari alam. Kita bisa belajar tentang ilmu kesabaran, ilmu
kesetiaan, ilmu kepasrahan, ilmu diam dan banyak ilmu lainnya. Lho kok bisa?
Jelas sekali. Lihatlah buktinya.
Belajar Kesabaran
Kalau hendak belajar ilmu kesabaran, maka kita hendaknya belajar pada Bumi yang kita injak setiap harinya ini. Bayangkan, bumi ini tidak pernah mengeluh meskipun diinjak-injak ratusan juta manusia. Bumi juga tidak pernah tersinggung meskipun diludahi, dikencingi bahkan menjadi tempat buangan kotoran manusia. Ia akan dengan sabar menerima semuanya. Kesabaran apalagi yang bisa mengalahkan bumi ciptaan GUSTI ALLAH itu? Tapi kalau manusia berbuat semena-mena terhadap bumi, maka Sang PENCIPTA akan marah dan bumi bakal menggulung dan menimbulkan malapetaka bagi manusia itu sendiri. Contohnya, tanah longsor dan lainnya.
Kalau hendak belajar ilmu kesabaran, maka kita hendaknya belajar pada Bumi yang kita injak setiap harinya ini. Bayangkan, bumi ini tidak pernah mengeluh meskipun diinjak-injak ratusan juta manusia. Bumi juga tidak pernah tersinggung meskipun diludahi, dikencingi bahkan menjadi tempat buangan kotoran manusia. Ia akan dengan sabar menerima semuanya. Kesabaran apalagi yang bisa mengalahkan bumi ciptaan GUSTI ALLAH itu? Tapi kalau manusia berbuat semena-mena terhadap bumi, maka Sang PENCIPTA akan marah dan bumi bakal menggulung dan menimbulkan malapetaka bagi manusia itu sendiri. Contohnya, tanah longsor dan lainnya.
Belajar Kesetiaan
Jika hendak belajar ilmu kesetiaan, tidak ada salahnya kita belajar pada matahari. Belajar dalam hal ini bukan berarti menyembah matahari. Tidak! Tetapi kita cukup melihat, merasakan dan mencontoh kesetiaan matahari yang juga ciptaan GUSTI ALLAH. Matahari adalah tempat belajar ilmu kesetiaan karena ia dengan setia senantiasa hadir dari Timur dan terbenam di Barat setiap hari.
Jika hendak belajar ilmu kesetiaan, tidak ada salahnya kita belajar pada matahari. Belajar dalam hal ini bukan berarti menyembah matahari. Tidak! Tetapi kita cukup melihat, merasakan dan mencontoh kesetiaan matahari yang juga ciptaan GUSTI ALLAH. Matahari adalah tempat belajar ilmu kesetiaan karena ia dengan setia senantiasa hadir dari Timur dan terbenam di Barat setiap hari.
Matahari tidak pernah ingkar janji untuk tidak terbit. Ada orang yang guyon dengan mengatakan, lha kalau mendung bagaimana? Meski mendung, matahari tetap bersinar meski tertutup mendung. Bukankah ia terus setia?
Belajar Kepasrahan
dan Nerimo (Ikhlas)
Jika Anda ingin belajar ilmu kepasrahan dan nerimo (ikhlas), maka tidak ada salahnya belajar pada laut. Laut yang diciptakan GUSTI ALLAH adalah tempat mengalirnya beribu-ribu sungai di dunia ini. Kotoran apapun yang dilemparkan manusia lewat sungai, pasti akan mengalir ke laut. Dan laut akan pasrah menerima barang-barang buangan itu. Ia tidak pernah mengeluh sedikitpun.
Jika Anda ingin belajar ilmu kepasrahan dan nerimo (ikhlas), maka tidak ada salahnya belajar pada laut. Laut yang diciptakan GUSTI ALLAH adalah tempat mengalirnya beribu-ribu sungai di dunia ini. Kotoran apapun yang dilemparkan manusia lewat sungai, pasti akan mengalir ke laut. Dan laut akan pasrah menerima barang-barang buangan itu. Ia tidak pernah mengeluh sedikitpun.
Laut juga akan ikhlas menerima semua air, kotoran atau benda-benda apapun yang mengalir lewat sungai. Keikhlasan yang ditunjukkan oleh laut adalah keikhlasan “Lillahi Ta’ala” (semuanya karena ALLAH).
Belajar Ilmu dari
Tumbuhan
Kita juga harus belajar dari tumbuhan. Apa alasannya? Alasannya jelas, karena tumbuhan sejak dari bibit ia hidup, ia cenderung diam. Tapi tahu-tahu lama kelamaan tumbuhan itu menjadi besar dan memberi manfaat bagi si penanamnya. Bayangkan, sebuah tumbuhan saja tahu cara menghargai dan berterimakasih pada orang yang merawatnya. Sedangkan kita manusia ini yang disebut makhluk mulia oleh GUSTI ALLAH, malah tidak bisa menghargai dan berterimakasih pada GUSTI ALLAH yang telah merawat kita. Apa layak kita disebut sebagai manusia Rahmatan Lil-alamin (manusia yang menjadi rahmat bagi alam semesta)?
Kita juga harus belajar dari tumbuhan. Apa alasannya? Alasannya jelas, karena tumbuhan sejak dari bibit ia hidup, ia cenderung diam. Tapi tahu-tahu lama kelamaan tumbuhan itu menjadi besar dan memberi manfaat bagi si penanamnya. Bayangkan, sebuah tumbuhan saja tahu cara menghargai dan berterimakasih pada orang yang merawatnya. Sedangkan kita manusia ini yang disebut makhluk mulia oleh GUSTI ALLAH, malah tidak bisa menghargai dan berterimakasih pada GUSTI ALLAH yang telah merawat kita. Apa layak kita disebut sebagai manusia Rahmatan Lil-alamin (manusia yang menjadi rahmat bagi alam semesta)?
Kalau kita
menghormati alam, berarti kita juga mensyukuri apa yang telah dianugerahkan
GUSTI ALLAH. Bukan malah kita memperTUHAN alam
12.Membedakan
Suara Hati.
Manusia terlahir ke
alam dunia ini dibekali dengan ‘hati’. Hati yang dimaksud disini bukanlah hati
yang sesungguhnya, melainkan abstrak. Di hati inilah kita sering merasakan
sakit, sedih, gembira maupun senang. Semuanya bisa dirasakan dalam hati. Tapi
hati yang ada di setiap umat manusia itu bisa berbicara dan bercakap-cakap
dengan diri kita sendiri. Untuk bisa memahami suara hati tersebut perlu kiranya
kita mengetahui ciri-ciri suara hati (hati nurani) yang merupakan suara GUSTI
ALLAH lewat GURU Sejati.
Hati manusia itu
terbagi menjadi dua yaitu:
- hati besar
- hati kecil
- hati besar
- hati kecil
HATI
BESAR
bisa bersuara dan mengatakan sesuatu kepada kita, tetapi suara-suara itu selalu berkata bohong. Contohnya, ketika kita sering semedi ataupun shalat, hati besar kadang-kala mengatakan,”Ibadahmu luar biasa! Tidak ada orang yang semedi-nya ataupun shalatnya seperti kamu”. Bahkan kadangkala hati besar juga menyuruh untuk menipu, mencuri, emosi dan memaki-maki orang, membunuh dan lain-lain.
bisa bersuara dan mengatakan sesuatu kepada kita, tetapi suara-suara itu selalu berkata bohong. Contohnya, ketika kita sering semedi ataupun shalat, hati besar kadang-kala mengatakan,”Ibadahmu luar biasa! Tidak ada orang yang semedi-nya ataupun shalatnya seperti kamu”. Bahkan kadangkala hati besar juga menyuruh untuk menipu, mencuri, emosi dan memaki-maki orang, membunuh dan lain-lain.
Sering kita mendengar
berita ada seseorang yang mendengar suara untuk membunuh anak maupun istrinya
agar kesulitan ekonomi yang melilit segera dapat teratasi. Tragisnya, suara itu
malah dianggap sebagai wangsit atau suara ghaib dari GUSTI ALLAH. Hal itu jelas
keliru. Karena hati besar senantiasa berkata bohong dan menghasut. Siapa
penguasa hati besar? Setan dan Iblis, itulah yang menguasai hati besar kita.
Di Al Qur’an
disebutkan bahwa Iblis dan setan itu diberi kesempatan oleh GUSTI ALLAH untuk
menggoda iman manusia hingga terjerumus ke tempat yang nista. Di tempat itulah
kita tinggal menyesali diri. Contohnya, ketika kita sudah melakukan pembunuhan
gara-gara mengikuti perkataan hati besar, maka setan dan iblis pun akan tertawa
terbahak-bahak penuh sukacita. Sementara kita, tinggal menyesali diri di balik
terali besi.
HATI
KECIL
Sementara hati kecil juga bisa bersuara dan mengatakan sesuatu kepada kita. Dan suara-suara yang muncul selalu berkata jujur dan tidak pernah bohong. Hati kecil juga biasa disebut-sebut sebagai hati nurani. Di hati nurani tiap manusia inilah GUSTI ALLAH lewat GURU Sejati bersemayam. Ketika berbuat salah, hati kecil senantiasa menegur apa yang telah kita lakukan.
Sementara hati kecil juga bisa bersuara dan mengatakan sesuatu kepada kita. Dan suara-suara yang muncul selalu berkata jujur dan tidak pernah bohong. Hati kecil juga biasa disebut-sebut sebagai hati nurani. Di hati nurani tiap manusia inilah GUSTI ALLAH lewat GURU Sejati bersemayam. Ketika berbuat salah, hati kecil senantiasa menegur apa yang telah kita lakukan.
Lewat hati kecil
inilah, manusia tahu apa yang bakal terjadi pada dirinya. Lho, darimana kok
bisa tahu apa yang bakal terjadi? Ya tentu saja dari GUSTI ALLAH yang
menginformasikan pada GURU Sejati dan meneruskan pada kita. Ambil contoh,
pernahkah Anda naik motor? Ketika menaiki motor tersebut Anda merasakan bahwa
motor yang Anda tumpangi akan bocor. Suara di hati Anda begitu kuatnya
mengatakan bahwa ban motor akan bocor, sehingga ban motor tersebut akhirnya
bocor sungguhan.
Suara hati kecil
inilah yang seharusnya kita dengar. Tetapi kadangkala hati besar senantiasa
mengganggu kita untuk berbincang-bincang dengan hati kecil. Bahkan sering hati
besar menyaru-nyaru dengan berkata lebih bijaksana sehingga kita pun percaya
bahwa suara yang kita dengar itu adalah dari hati kecil.
Untuk bisa melatih
agar lebih mendengar suara hati kecil tersebut, hendaknya kita sering berdiam
diri dulu, merenung, sebelum mengambil keputusan tentang apa yang akan kita
lakukan. Ketika berdiam diri dan merenung itulah akan muncul suara baik dari
hati besar maupun hati kecil yang sangat bertolak belakang. Nah, dari suara dan
tutur katanya itulah kita bisa mengetahui cara suara itu diucapkan maupun
bahasanya untuk membedakan antara hati kecil maupun hati besar.
Oleh karena itu,
sangatlah hebat sabda dari Kanjeng Nabi Muhammad SAW yang menyatakan bahwa
Jihad (perang) yang besar adalah jihad melawan hawa nafsu. Sedangkan hawa nafsu
itu tempatnya ada di hati besar yang juga tempatnya iblis dan setan bersemayam.
Jika sudah bisa mengalahkan hati besar tersebut, maka kita akan lebih mudah
untuk mendengarkan hati kecil dan selalu dapat berkomunikasi dengan GUSTI ALLAH.
13.Sumbangan
Tulisan.
Dalam tubuh setiap manusia itu terdapat istana-istana GUSTI ALLAH. Kita harus memahami keberadaan istana-istana tersebut agar kita menjadi manungso sejati (manusia yang sejati). Dimana sajakah istana-istana dari GUSTI ALLAH yang terdapat dalam tubuh kita?
Dalam tubuh setiap manusia itu terdapat istana-istana GUSTI ALLAH. Kita harus memahami keberadaan istana-istana tersebut agar kita menjadi manungso sejati (manusia yang sejati). Dimana sajakah istana-istana dari GUSTI ALLAH yang terdapat dalam tubuh kita?
Istana dari GUSTI
ALLAH itu ada di tiga lokasi dalam tubuh kita. Ketiga lokasi tersebut adalah:
1. Lokasi Pertama di Baitul Makmur
Penjelasannya adalah sebagai berikut: AKU mengatur singgasana dalam Baitul Makmur. Itulah tempat kesenangan-KU. Tempatnya ada di kepala anak Adam. Dalam kepala anak Adam terdapat dimak yaitu otak. Diantara dimak/otak itu terdapat manik. Di dalam manik itu terdapat premana atau pranawa. Di dalam pranawa terdapat sukma. Dalam sukma ada rahsa. Dalam rahsa ada AKU. Tidak ada GUSTI ALLAH, selain AKU.
2. Lokasi Kedua di Baitul Muharram
Penjelasannya adalah sebagai berikut: AKU menata singgasana dalam Baitul Muharram. Itulah tempat Kesukaan-KU. Tempatnya ada di dada anak Adam. Dalam dada itu ada hati, yang berada diantara hati itu ada jantung. Dalam jantung ada budi. Dalam Budi ada jinem. Dalam Jinem ada sukma. Dalam sukma ada Rahsa. Dalam Rahsa ada AKU. Tidak ada GUSTI ALLAH, selain AKU.
3. Lokasi Ketiga di Baitul
Mukadas
Penjelasannya adalah sebagai berikut: AKU mengatur singgasana dalam Baitul Mukadas. Itulah tempat yang AKU sucikan dan berada pada kemaluan Anak Adam. Dalam kemaluan laki-laki itu ada pelir. Dalam pelir ada nutfah yakni mani, dalam mani ada madi. Dalam madi ada manikem. Dalam manikem terdapat rahsa. Dalam rahsa itu ada AKU. Tidak ada GUSTI ALLAH, selain AKU.
Penjelasannya adalah sebagai berikut: AKU mengatur singgasana dalam Baitul Mukadas. Itulah tempat yang AKU sucikan dan berada pada kemaluan Anak Adam. Dalam kemaluan laki-laki itu ada pelir. Dalam pelir ada nutfah yakni mani, dalam mani ada madi. Dalam madi ada manikem. Dalam manikem terdapat rahsa. Dalam rahsa itu ada AKU. Tidak ada GUSTI ALLAH, selain AKU.
Dengan memahami
keberadaan istana-istana itu, setidaknya kita bisa lebih meningkatkan tapa
brata dan lelaku guna bisa lebih mendekatkan diri pada GUSTI ALLAH.
Kasampurnan
Ala Serat Pangracutan.
Serat Kekiyasanning
Pangracutan adalah salah satu buah karya sastra Sultan Agung Raja Mataram
antara (1613-1645). Serat Kekiyasaning Pangracutan ini juga menjadi sumber
penulisan Serat Wirid Hidayat Jati yang dikarang oleh R.Ng Ronggowarsito karena
ada beberapa bab yang terdapat pada Serat kekiyasanning Pangrautan terdapat
pula pada Serat Wirid Hidayat Jati. Pada manuskrip huruf Jawa Serat
kekiyasanning Pangracutan tersebut telah ditulis kembali pada tahun shaka 1857
/ 1935 masehi.
14.ILMU KESAMPURNAAN.
Ini adalah keterangan
Serat tentang Pangracutan yang telah disusun Baginda Sultan Agung Prabu
Hanyakrakusuma Panatagama di Mataram atas perkenan beliau membicarakan dan temu
nalar dalam hal ilmu yang sangat rahasia, untuk mendapatkan kepastian dan kejelasan
dengan harapan dengan para ahli ilmu kasampurnaan.
Adapun mereka yang
diundang dalam temu nalar itu oleh Sultan Agung Hanyakrakusuma Panatagama
adalah:
1. Panembahan Purbaya
2. Panembahan Juminah
3. Panembahan Ratu Pekik di Surabaya
4. Panembahan Juru Kithing
5. Pangeran Kadilangu
6. Pangeran Kudus
7. Pangeran Tembayat
8. Pangeran Kajuran
9. Pangeran Wangga
10. Kyai Pengulu Ahmad Kategan
1. Panembahan Purbaya
2. Panembahan Juminah
3. Panembahan Ratu Pekik di Surabaya
4. Panembahan Juru Kithing
5. Pangeran Kadilangu
6. Pangeran Kudus
7. Pangeran Tembayat
8. Pangeran Kajuran
9. Pangeran Wangga
10. Kyai Pengulu Ahmad Kategan
1. Berbagai Kejadian
Pada Jenazah
Adapun yang menjadi pembicaraan, beliau menanyakan apa yang telah terjadi setelah manusia itu meninggal dunia, ternyata mengalami bermacam-macam kejadian pada jenazahnya.
Adapun yang menjadi pembicaraan, beliau menanyakan apa yang telah terjadi setelah manusia itu meninggal dunia, ternyata mengalami bermacam-macam kejadian pada jenazahnya.
1) Ada yang langsung
membusuk
2) Ada pula yang jenazahnya utuh
3) Ada yang tidak berbentuk lagi, hilang bentuk jenazah
4) Ada pula yang meleleh menjadi cair
5) Ada yang menjadi mustika (permata)
6) Istimewanya ada yang menjadi hantu
7) Bahkan ada yang menjelma menjadi hewan
2) Ada pula yang jenazahnya utuh
3) Ada yang tidak berbentuk lagi, hilang bentuk jenazah
4) Ada pula yang meleleh menjadi cair
5) Ada yang menjadi mustika (permata)
6) Istimewanya ada yang menjadi hantu
7) Bahkan ada yang menjelma menjadi hewan
Masih banyak pula
kejadiannya. Lalu bagaimana hal itu dapat terjadi dan apa yang menjadi
penyebabnya? Adapun menurut para pakar setelah mereka bersepakat disimpulkan
suatu pendapat sebagai berikut : Sepakat dengan pendapat Sultan Agung bahwa
manusia itu setelah meninggal keadaan jenazahnya berbeda-beda itu adalah
merupakan suatu tanda karena ada kelainan atau salah kejadian
(ketidak-wajaran). Pada waktu masih hidup berbuat dosa, setelah menjadi mayat
pun akan mengalami sesuatu masuk ke dalam alam penasaran. Karena pada waktu
pada saat memasuki proses sakaratul maut, hatinya menjadi ragu, takut, kurang
kuat tekadnya, tidak dapat memusatkan pikiran untuk menghadapi maut. Maka ada
berbagai bab dalam mempelajari ilmu ma’rifat, seperti berikut ini:
1. Pada waktu masih
hidupnya, siapapun yang senang tenggelam dalam hal kekayaan dan kemewahan,
tidak mengenal tapa brata, setelah mencapai akhir hayatnya jenazahnya akan
menjadi busuk dan kemudian menjadi tanah liat. Sukmanya melayang gentayangan
dan dapat diumpamakan bagaikan rama-rama tanpa mata sebaliknya. Namun bila pada
saat hidupnya gemar mensucikan diri lahir maupun batin, hal tersebut tidak akan
terjadi.
2. Pada waktu masih
hidup bagi mereka yang kuat pusaka (gemar mengkoleksi pusaka) tanpa mengenal
batas waktunya, bila tiba saat kematiannya maka mayatnya akan teronggok menjadi
batu dan membuat tanah perkuburannya itu menjadi sanggar. Adapun rohnya akan menjadi
danyang semoro bumi. Walaupun begitu, bila semasa hidupnya mempunyai sifat
nrima atau sabar artinya makan tidur tidak bermewah-mewah cukup seadanya dengan
perasaan tulus lahir batin kemungkinan tidaklah mengalami kejadian seperti di
atas.
3. Pada masa hidupnya
seseorang yang menjalani lampah (lelaku) tidak tidur tanpa ada batas waktu
tertentu (begadang), pada umumnya disaat kematiannya kelak maka jenazahnya akan
keluar dari liang lahatnya karena terkena pengaruh dari berbagai hantu yang
menakutkan. Adapun sukmanya menitis pada hewan. Namun bila pada masa hidupnya
disertai sifat rela, bila meninggal tidak akan keliru jalannya.
4. Siapapun yang
tidak bisa mencegah nafsu syahwat atau hubungan seks tanpa mengenal waktu, pada
saat kematiannya kelak jenazahnya akan lenyap melayang masuk ke dalam alamnya
jin, setan, dan roh halus lainnya. Sukmanya sering menjelma menjadi semacam
benalu atau menempel pada orang seperti menjadi gondoruwo dan sebagainya yang
masih senang mengganggu wanita. walaupun begitu bila mada masa hidupnya
disertakan sifat jujur tidak berbuat mesum, tidak berzinah, bermain seks dengan
wanita yang bukan haknya, semuanya itu tidak akan terjadi.
5. Pada waktu masih
hidup selalu sabar dan tawakal dapat menahan hawa nafsu berani dalam lampah
(lelaku) dan menjalani mati dalamnya hidup (sering bertafakur/semedi), misalnya
mengharapkan janganlah sampai berbudi rendah, dengan tutur kata sopan, sabar
dan sederhana, semuanya tidak belebihan dan haruslah tahu tempat situasi dan
kondisinya, yang demikian itu pada umumnya bila tiba akhir hayatnya maka
keadaan jenazahnya akan mendapatkan kemuliaan sempurna dalam keadaannya yang
hakiki. Kembali menyatu dengan zat yang Maha Agung, yang dapat menghukum dapat
menciptakan apa saja ada bila menghendaki datang menurut kemauannya. Apalagi
bila disertakan sifat welas asih, akan abadilah menyatunya Kawulo Gusti. Oleh
karenanya bagi orang yang ingin mempelajari ilmu ma’arifat haruslah dapat
menjalani: Iman, Tauhid dan Ma’rifat.
2. Berbagai Jenis
Kematian
Ketika itu Baginda
Sultan Agung Prabu Hanyakrakusuma merasa senang atas segala pembicaraan dan
pendapat yang telah disampaikan tadi. Kemudian beliau melanjutkan pembicaraan
lagi tentang berbagai jenis kematian yakni
- Mati Kisas
- Mati kias
- Mati sahid
- Mati salih
- Mati tewas
- Mati apes
- Mati kias
- Mati sahid
- Mati salih
- Mati tewas
- Mati apes
- Mati Kisas, adalah
jenis kematian karena hukuman mati. Akibat dari perbuatan
orang itu karena membunuh, kemudian dijatuhi hukuman karena keputusan
pengadilan atas wewenang raja atau pemerintah.
- Mati Kias, adalah jenis kematian yang diakibatkan suatu perbuatan misalnya:
nafas atau mati melahirkan.
- Mati Syahid, adalah suatu jenis kematian karena gugur dalam perang, dibajak,
dirampok, disamun.
- Mati Salih, adalah suatu jenis kematian karena kelaparan, bunuh diri karena
mendapat aib atau sangat bersedih.
- Mati Tiwas, adalah suatu jenis kematian karena tenggelam, disambar petir, tertimpa
pohon, jatuh memanjat pohon, dan sebagainya.
- Mati Apes, adalah suatu kematian karena ambah-ambahan, epidemi karena santet atau
tenung dari orang lain. Yang demikian itu benar-benar tidak dapat sampai pada
kematian yang sempurna atau kesedan jati bahkan dekat sekali pada
alam penasaran.
orang itu karena membunuh, kemudian dijatuhi hukuman karena keputusan
pengadilan atas wewenang raja atau pemerintah.
- Mati Kias, adalah jenis kematian yang diakibatkan suatu perbuatan misalnya:
nafas atau mati melahirkan.
- Mati Syahid, adalah suatu jenis kematian karena gugur dalam perang, dibajak,
dirampok, disamun.
- Mati Salih, adalah suatu jenis kematian karena kelaparan, bunuh diri karena
mendapat aib atau sangat bersedih.
- Mati Tiwas, adalah suatu jenis kematian karena tenggelam, disambar petir, tertimpa
pohon, jatuh memanjat pohon, dan sebagainya.
- Mati Apes, adalah suatu kematian karena ambah-ambahan, epidemi karena santet atau
tenung dari orang lain. Yang demikian itu benar-benar tidak dapat sampai pada
kematian yang sempurna atau kesedan jati bahkan dekat sekali pada
alam penasaran.
Bertanya Sultan
Agung: “Sebab-sebab kematian yang mengakibatkan kejadiannya itu apakah tidak
ada perbedaannya antara yang berilmu dengan yang bodoh? Andaikan yang menerima
akibat dari kematian seorang pakar ilmu mistik, mengapa tidak dapat mencabut
seketika itu juga?”
Dijawab oleh yang
menghadap : “Yang begitu itu mungkin disebabkan karena terkejut menghadapi
hal-hal yang tiba-tiba. Maka tidak teringat lagi dengan ilmu yang diyakininya
dalam batin yang dirasakan hanyalah penderitaan dan rasa sakit saja. Andaikan
dia mengingat keyakinan ilmunya, mungkin akan kacau dalam melaksanakannya
tetapi kalau selalu ingat petunjuk-petunjuk dari gurunya maka kemungkinan besar
dapat mencabut seketika itu juga.
Setelah mendengar
jawaban itu Sultan Agung merasa masih kurang puas dan bertanya, sebelum
seseorang terkena bencana apakah tidak ada suatu firasat dalam batin dan
pikiran, kok tidak terasa kalau hanya begitu saja beliau kurang sependapat oleh
karenanya beliau mengharapkan untuk dimusyawarahkan sampai tuntas dan
mendapatkan suatu pendapat yang lebih masuk akal.
Kyai Ahmad Katengan
menghaturkan sembah: “Sabda paduka adalah benar, karena sebenarnya semua itu
masih belum tentu, hanyalah Kangjeng Susuhunan Kalijogo sendiri yang dapat
melaksanakan ngracut jasad seketika, tidak ada yang dapat menyamainya.”
3. Wedaran Angracut
Jasad
Adapun Pangracutan
Jasad yang dipergunakan Kangjeng Susuhunan Kalijogo, penjelasannya telah
diwasiatkan pada anak cucu seperti ini caranya:
“Badan jasmaniku telah suci, kubawa dalam keadaan nyata, tidak diakibatkan kematian, dapat mulai sempurna hidup abadi selamanya, di dunia aku hidup, sampai di alam nyata (akherat) aku juga hidup, dari kodrat iradatku, jadi apa yang kuciptakan, yang kuinginkan ada, dan datang yang kukehendaki”.
“Badan jasmaniku telah suci, kubawa dalam keadaan nyata, tidak diakibatkan kematian, dapat mulai sempurna hidup abadi selamanya, di dunia aku hidup, sampai di alam nyata (akherat) aku juga hidup, dari kodrat iradatku, jadi apa yang kuciptakan, yang kuinginkan ada, dan datang yang kukehendaki”.
4. Wedaran
Menghancurkan Jasad
Adapun pesan beliau
Kangjeng Susuhunan di Kalijogo sebagai berikut : “Siapapun yang menginginkan
dapat menghancurkan tubuh seketika atau terjadinya mukjizat seperti para Nabi,
mendatangkan keramat seperti para Wali, mendatangkan ma’unah seperti para
Mukmin Khas, dengan cara menjalani tapa brata seperti pesan dari Kangjeng
Susuhunan di Ampel Denta adalah
- Menahan Hawa Nafsu, selama seribu hari siang dan malamnya sekalian.
- Menahan syahwat (seks), selama seratus hari siang dan malam
- Tidak berbicara, artinya membisu, dalam empat puluh hari siang dan malam
- Puasa padam api (patigeni), tujuh hari tujuh malam
- Jaga, (tidak tidur) lamanya tiga hari tiga malam
- Mati raga, tidak bergerak lamanya sehari semalam.
- Menahan Hawa Nafsu, selama seribu hari siang dan malamnya sekalian.
- Menahan syahwat (seks), selama seratus hari siang dan malam
- Tidak berbicara, artinya membisu, dalam empat puluh hari siang dan malam
- Puasa padam api (patigeni), tujuh hari tujuh malam
- Jaga, (tidak tidur) lamanya tiga hari tiga malam
- Mati raga, tidak bergerak lamanya sehari semalam.
Adapun pembagian
waktunya dalam lampah seribu hari seribu malam caranya :
1. Manahan hawa
nafsu, bila telah mendapat 900 hari lalu teruskan dengan
2. Menahan syahwat, bila telah mencapai 60 hari, lalu dirangkap juga dengan
3. Membisu tanpa berpuasa selama 40 hari, lalu lanjutkan dengan
4. Puasa pati selama 7 hari tujuh malam, lalu dilanjutkan dengan
5. Jaga, selama tiga hari tiga malam, lanjutkan dengan
6. Pati raga selama sehari semalam.
2. Menahan syahwat, bila telah mencapai 60 hari, lalu dirangkap juga dengan
3. Membisu tanpa berpuasa selama 40 hari, lalu lanjutkan dengan
4. Puasa pati selama 7 hari tujuh malam, lalu dilanjutkan dengan
5. Jaga, selama tiga hari tiga malam, lanjutkan dengan
6. Pati raga selama sehari semalam.
Adapun caranya Pati
Raga tangan bersidakep kaki membujur dan menutup sembilan lobang tubuh (babagan
howo songo), tidak bergerak-gerak, menahan tidak berdehem, batuk, tidak
meludah, tidak berak, tidak kencing selama sehari semalam tersebut. Yang
bergerak tinggallah kedipnya mata, tarikan nafas, anapas, tanapas, nupus,
artinya tinggal keluar masuknya nafas, yang tenang jangan sampai
bersengal-sengal campur baur.
Perlunya Pati Raga
Baginda Sultan Agung
bertanya : “Apakah manfaatnya Pati Raga itu ?”
Kyai Penghulu Ahmad Kategan menjawab : “Adapun perlunya pati raga itu, sebagai sarana melatih kenyataan, supaya dapat mengetahui pisah dan kumpulnya Kawula Gusti, bagi para pakar ilmu kebatinan pada jaman kuno dulu dinamakan Meraga Sukma, artinya berbadan sukma, oleh karenanya dapat mendakatkan yang jauh, apa yang dicipta jadi, mengadakan apapun yang dikehendaki, mendatangkan sekehendaknya, semuanya itu dapat dijadikan suatu sarana pada awal akhir. Bila dipergunakan ketika masih hidup di Dunia ada manfaatnya, begitu juga dipergunakan kelak bila telah sampai pada sakaratul maut.
Kyai Penghulu Ahmad Kategan menjawab : “Adapun perlunya pati raga itu, sebagai sarana melatih kenyataan, supaya dapat mengetahui pisah dan kumpulnya Kawula Gusti, bagi para pakar ilmu kebatinan pada jaman kuno dulu dinamakan Meraga Sukma, artinya berbadan sukma, oleh karenanya dapat mendakatkan yang jauh, apa yang dicipta jadi, mengadakan apapun yang dikehendaki, mendatangkan sekehendaknya, semuanya itu dapat dijadikan suatu sarana pada awal akhir. Bila dipergunakan ketika masih hidup di Dunia ada manfaatnya, begitu juga dipergunakan kelak bila telah sampai pada sakaratul maut.
15.SANGKAN
PARANING DUMADI.
Dalam hidup ini, manusia senantiasa diingatkan untuk memahami filosofi Kejawen yang
berbunyi “Sangkan Paraning Dumadi”. Apa sebenarnya Sangkan Paraning Dumadi? Tidak banyak orang yang mengetahuinya. Padahal, jika kita belajar tentang Sangkan Paraning Dumadi, maka kita akan mengetahuikemana tujuan kita setelah hidup kita berada di akhir hayat.
Manusia sering diajari filosofi Sangkan Paraning Dumadi itu ketika merayakan Hari Raya Idul Fitri. Biasanya masyarakat Indonesia lebih suka menghabiskan waktu hari raya Idul Fitri dengan mudik. Nah, mudik itulah yang menjadi pemahaman filosofi Sangkan Paraning Dumadi. Ketika mudik, kita dituntut untuk memahami dari mana dulu kita berasal, dan akan kemanakah hidup kita ini nantinya.
Untuk lebih jelasnya,
marilah kita simak tembang dhandanggula warisan para leluhur yang sampai detik
ini masih terus dikumandangkan.
Kawruhana sejatining
urip/
(ketahuilah sejatinya hidup)
urip ana jroning alam donya/
(hidup di dalam alam dunia)
bebasane mampir ngombe/
(ibarat perumpamaan mampir minum)
umpama manuk mabur/
(ibarat burung terbang)
lunga saka kurungan neki/
(pergi dari kurungannya)
pundi pencokan benjang/
(dimana hinggapnya besok)
awja kongsi kaleru/
(jangan sampai keliru)
umpama lunga sesanja/
(umpama orang pergi bertandang)
njan-sinanjan ora wurung bakal mulih/
(saling bertandang, yang pasti bakal pulang)
mulih mula mulanya
(pulang ke asal mulanya)
(ketahuilah sejatinya hidup)
urip ana jroning alam donya/
(hidup di dalam alam dunia)
bebasane mampir ngombe/
(ibarat perumpamaan mampir minum)
umpama manuk mabur/
(ibarat burung terbang)
lunga saka kurungan neki/
(pergi dari kurungannya)
pundi pencokan benjang/
(dimana hinggapnya besok)
awja kongsi kaleru/
(jangan sampai keliru)
umpama lunga sesanja/
(umpama orang pergi bertandang)
njan-sinanjan ora wurung bakal mulih/
(saling bertandang, yang pasti bakal pulang)
mulih mula mulanya
(pulang ke asal mulanya)
Kemanakah kita bakal
‘pulang’?
Kemanakah setelah kita ‘mampir ngombe’ di dunia ini?
Dimana tempat hinggap kita andai melesat terbang dari ‘kurungan’ (badan jasmani) dunia ini?
Kemanakah aku hendak pulang setelah aku pergi bertandang ke dunia ini?
Itu adalah suatu pertanyaan besar yang sering hinggap di benak orang-orang yang mencari ilmu sejati.
Kemanakah setelah kita ‘mampir ngombe’ di dunia ini?
Dimana tempat hinggap kita andai melesat terbang dari ‘kurungan’ (badan jasmani) dunia ini?
Kemanakah aku hendak pulang setelah aku pergi bertandang ke dunia ini?
Itu adalah suatu pertanyaan besar yang sering hinggap di benak orang-orang yang mencari ilmu sejati.
Yang jelas, beberapa
pertanyaan itu menunjukkan bahwa dunia ini bukanlah tempat yang
langgeng. Hidup di dunia ini hanya sementara saja. Oleh karena itu, tidak ada salahnya jika kita menyimak tembang dari Syech Siti Jenar yang digubah oleh Raden Panji Natara dan digubah lagi oleh Bratakesawa yang bunyinya seperti ini:
langgeng. Hidup di dunia ini hanya sementara saja. Oleh karena itu, tidak ada salahnya jika kita menyimak tembang dari Syech Siti Jenar yang digubah oleh Raden Panji Natara dan digubah lagi oleh Bratakesawa yang bunyinya seperti ini:
“Kowe padha kuwalik
panemumu, angira donya iki ngalame wong urip,
akerat kuwi ngalame wong mati; mulane kowe pada kanthil-kumanthil marang
kahanan ing donya, sarta suthik aninggal donya.” (“Terbalik pendapatmu, mengira dunia ini alamnya orang hidup, akherat itu alamnya orang mati. Makanya kamu sangat lekat dengan kehidupan dunia, dan tidak mau meninggalkan alam dunia”)
akerat kuwi ngalame wong mati; mulane kowe pada kanthil-kumanthil marang
kahanan ing donya, sarta suthik aninggal donya.” (“Terbalik pendapatmu, mengira dunia ini alamnya orang hidup, akherat itu alamnya orang mati. Makanya kamu sangat lekat dengan kehidupan dunia, dan tidak mau meninggalkan alam dunia”)
Pertanyaan yang
muncul dari tembang Syech Siti Jenar adalah:
Kalau dunia ini bukan alamnya orang hidup, lalu alamnya siapa?
Kalau dunia ini bukan alamnya orang hidup, lalu alamnya siapa?
Syech
Siti Jenar menambahkan penjelasannya:
“Sanyatane, donya iki ngalame wong mati, iya ing kene iki anane swarga lan naraka, tegese, bungah lan susah. Sawise kita ninggal donya iki, kita bali urip langgeng, ora ana bedane antarane ratu karo kere, wali karo bajingan.” (Kenyataannya, dunia ini alamnya orang mati, iya di dunia ini adanya surga dan neraka, artinya senang dan susah. Setelah kita meninggalkan alam dunia ini, kita kembali hidup langgeng, tidak ada bedanya antara yang berpangkat ratu dan orang miskin, wali ataupun bajingan”)
“Sanyatane, donya iki ngalame wong mati, iya ing kene iki anane swarga lan naraka, tegese, bungah lan susah. Sawise kita ninggal donya iki, kita bali urip langgeng, ora ana bedane antarane ratu karo kere, wali karo bajingan.” (Kenyataannya, dunia ini alamnya orang mati, iya di dunia ini adanya surga dan neraka, artinya senang dan susah. Setelah kita meninggalkan alam dunia ini, kita kembali hidup langgeng, tidak ada bedanya antara yang berpangkat ratu dan orang miskin, wali ataupun bajingan”)
Dari pendapat Syech
Siti Jenar itu kita bisa belajar, bahwa hidup di dunia ini yang serba berubah
seperti roda (kadang berada di bawah, kadang berada di atas), besok mendapat
kesenangan, lusa memperoleh kesusahan, dan itu bukanlah merupakan hidup yang
sejati ataupun langgeng.
Wejangan beberapa
leluhur mengatakan:
“Urip sing sejati yaiku urip sing tan keno pati”. (hidup yang sejati itu adalah hidup yang tidak bisa terkena kematian). Ya, kita semua bakal hidup sejati. Tetapi permasalahan yang muncul adalah, siapkah kita menghadapi hidup yang
sejati jika kita senantiasa berpegang teguh pada kehidupan di dunia yang serba fana?
“Urip sing sejati yaiku urip sing tan keno pati”. (hidup yang sejati itu adalah hidup yang tidak bisa terkena kematian). Ya, kita semua bakal hidup sejati. Tetapi permasalahan yang muncul adalah, siapkah kita menghadapi hidup yang
sejati jika kita senantiasa berpegang teguh pada kehidupan di dunia yang serba fana?
Ajaran para leluhur
juga menjelaskan:
“Tangeh lamun siro bisa ngerti sampurnaning pati,
yen siro ora ngerti sampurnaning urip.”
(mustahil kamu bisa mengerti kematian yang sempurna,
jika kamu tidak mengerti hidup yang sempurna).
“Tangeh lamun siro bisa ngerti sampurnaning pati,
yen siro ora ngerti sampurnaning urip.”
(mustahil kamu bisa mengerti kematian yang sempurna,
jika kamu tidak mengerti hidup yang sempurna).
Oleh karena itu, kita
wajib untuk menimba ilmu agar hidup kita menjadi sempurna dan mampu
meninggalkan alam dunia ini menuju ke kematian yang sempurna pula.
16.Puasa
Ala Kejawen.
Puasa dan tapa adalah dua hal yang sangat penting bagi peningkatan spiritual seseorang. Disemua ajaran agama biasanya disebutkan tentang puasa ini dengan berbagai versi yang berbeda. Menurut sudut pandang spiritual metafisik, puasa mempunyai efek yang sangat baik dan besar terhadap tubuh dan fikiran. Puasa dengan cara supranatural mengubah sistem molekul tubuh fisik dan eterik dan menaikkan vibrasi/getarannya sehingga membuat tubuh lebih sensitif terhadap energi/kekuatan supranatural sekaligus mencoba membangkitkan kemampuan indera keenam seseorang.
Puasa dan tapa adalah dua hal yang sangat penting bagi peningkatan spiritual seseorang. Disemua ajaran agama biasanya disebutkan tentang puasa ini dengan berbagai versi yang berbeda. Menurut sudut pandang spiritual metafisik, puasa mempunyai efek yang sangat baik dan besar terhadap tubuh dan fikiran. Puasa dengan cara supranatural mengubah sistem molekul tubuh fisik dan eterik dan menaikkan vibrasi/getarannya sehingga membuat tubuh lebih sensitif terhadap energi/kekuatan supranatural sekaligus mencoba membangkitkan kemampuan indera keenam seseorang.
Apabila seseorang telah terbiasa melakukan puasa, getaran tubuh fisik dan eteriknya akan meningkat sehingga seluruh racun,energi negatif dan makhluk eterik negatif yang ada didalam tubuhnya akan keluar dan tubuhnya akan menjadi bersih. Setelah tubuhnya bersih maka roh-roh suci pun akan datang padanya dan menyatu dengan dirinya membantu kehidupan nya dalam segala hal.
Didalam
peradaban/tradisi pendalaman spiritual ala kejawen, seorang penghayat kejawen
biasa melakukan puasa dengan hitungan hari tertentu (biasanya berkaitan dengan
kalender jawa). Hal tersebut dilakukan untuk menaikkan kekuatan dan kemampuan
spiritual metafisik mereka dan untuk memperkuat hubungan mereka dengan saudara
kembar gaib mereka yang biasa disebut SADULUR PAPAT KALIMA PANCER.
Apapun nama dan
pelaksanaan puasa, bila puasa dilakukan dengan niat yang tulus, maka tak
mungkin akan membuat manusia yang melakoninya celaka. Bahkan medis mampu
membuktikan betapa puasa memberikan efek yang baik bagi tubuh, terutama untuk
mengistirahatkan oragan-oragan pencernaan.
Intinya adalah ketika
seseorang berpuasa dengan ikhlas, maka orang tersebut akan terbersihkan tubuh
fisik dan eteriknya dari segala macam kotoran. Ada suatu konsep spiritual yang
berbunyi “matikanlah dirimu sebelum engkau mati”, arti dari konsep tersebut
kurang lebih kalau kita sering ‘menyiksa’ tubuh maka jiwa kita akan menjadi
kuat. Karena yang hidup adalah jiwa, raga akan musnah suatu saat nanti. Itulah
sedikit konsep spiritual jawa yang banyak dikenal.
Para penghayat
kejawen telah ‘menemukan’ metode-metode untuk membangkitkan spirit kita agar
kita menjadi manusia yang kuat jiwanya dan luas alam pemikirannya, salah
satunya yaitu dengan menemukan puasa-puasa dengan tradisi kejawen. Atas dasar
konsep ‘antal maut qoblal maut’ diatas puasa-puasa ini ditemukan dan tidak lupa
peran serta para ghaib, arwah leluhur serta roh-roh suci yang membantu
membimbing mereka dalam peningkatan spiritualnya.
Macam-macam
puasa ala Kejawen :
1. Mutih
Dalam puasa mutih ini seseorang tdk boleh makan apa-apa kecuali hanya nasi putih dan air putih saja. Nasi putihnya pun tdk boleh ditambah apa-apa lagi (seperti gula, garam dll.) jadi betul-betul hanya nasi putih dan air puih saja. Sebelum melakukan puasa mutih ini, biasanya seorang pelaku puasa harus mandi keramas dulu sebelumnya dan membaca mantra ini : “niat ingsun mutih, mutihaken awak kang reged, putih kaya bocah mentas lahirdipun ijabahi gusti allah.”
2. Ngeruh
Dalam melakoni puasa ini seseorang hanya boleh memakan sayuran / buah-buahan saja. Tidak diperbolehkan makan daging, ikan, telur dsb.
3. Ngebleng
Puasa Ngebleng adalah menghentikan segala aktifitas normal sehari-hari. Seseorang yang melakoni puasa Ngebleng tidak boleh makan, minum, keluar dari rumah/kamar, atau melakukan aktifitas seksual. Waktu tidur-pun harus dikurangi. Biasanya seseorang yang melakukan puasa Ngebleng tidak boleh keluar dari kamarnya selama sehari semalam (24 jam). Pada saat menjelang malam hari tidak boleh ada satu lampu atau cahaya-pun yang menerangi kamar tersebut. Kamarnya harus gelap gulita tanpa ada cahaya sedikitpun. Dalam melakoni puasa ini diperbolehkan keluar kamar hanya untuk buang air saja.
4. Pati geni
Puasa Patigeni hampir sama dengan puasa Ngebleng. Perbedaanya ialah tidak boleh keluar kamar dengan alasan apapun, tidak boleh tidur sama sekali. Biasanya puasa ini dilakukan sehari semalam, ada juga yang melakukannya 3 hari, 7 hari dst. Jika seseorang yang melakukan puasa Patigeni ingin buang air maka, harus dilakukan didalam kamar (dengan memakai pispot atau yang lainnya). Ini adalah mantra puasa patigeni : “niat ingsun patigeni, amateni hawa panas ing badan ingsun, amateni genine napsu angkara murka krana Allah taala”.
5. Ngelowong
Puasa ini lebih mudah dibanding puasa-puasa diatas Seseorang yang melakoni puasa Ngelowong dilarang makan dan minum dalam kurun waktu tertentu. Hanya diperbolehkan tidur 3 jam saja (dalam 24 jam). Diperbolehkan keluar rumah.
Dalam puasa mutih ini seseorang tdk boleh makan apa-apa kecuali hanya nasi putih dan air putih saja. Nasi putihnya pun tdk boleh ditambah apa-apa lagi (seperti gula, garam dll.) jadi betul-betul hanya nasi putih dan air puih saja. Sebelum melakukan puasa mutih ini, biasanya seorang pelaku puasa harus mandi keramas dulu sebelumnya dan membaca mantra ini : “niat ingsun mutih, mutihaken awak kang reged, putih kaya bocah mentas lahirdipun ijabahi gusti allah.”
2. Ngeruh
Dalam melakoni puasa ini seseorang hanya boleh memakan sayuran / buah-buahan saja. Tidak diperbolehkan makan daging, ikan, telur dsb.
3. Ngebleng
Puasa Ngebleng adalah menghentikan segala aktifitas normal sehari-hari. Seseorang yang melakoni puasa Ngebleng tidak boleh makan, minum, keluar dari rumah/kamar, atau melakukan aktifitas seksual. Waktu tidur-pun harus dikurangi. Biasanya seseorang yang melakukan puasa Ngebleng tidak boleh keluar dari kamarnya selama sehari semalam (24 jam). Pada saat menjelang malam hari tidak boleh ada satu lampu atau cahaya-pun yang menerangi kamar tersebut. Kamarnya harus gelap gulita tanpa ada cahaya sedikitpun. Dalam melakoni puasa ini diperbolehkan keluar kamar hanya untuk buang air saja.
4. Pati geni
Puasa Patigeni hampir sama dengan puasa Ngebleng. Perbedaanya ialah tidak boleh keluar kamar dengan alasan apapun, tidak boleh tidur sama sekali. Biasanya puasa ini dilakukan sehari semalam, ada juga yang melakukannya 3 hari, 7 hari dst. Jika seseorang yang melakukan puasa Patigeni ingin buang air maka, harus dilakukan didalam kamar (dengan memakai pispot atau yang lainnya). Ini adalah mantra puasa patigeni : “niat ingsun patigeni, amateni hawa panas ing badan ingsun, amateni genine napsu angkara murka krana Allah taala”.
5. Ngelowong
Puasa ini lebih mudah dibanding puasa-puasa diatas Seseorang yang melakoni puasa Ngelowong dilarang makan dan minum dalam kurun waktu tertentu. Hanya diperbolehkan tidur 3 jam saja (dalam 24 jam). Diperbolehkan keluar rumah.
6. Ngrowot
Puasa ini adalah puasa yang lengkap dilakukan dari subuh sampai maghrib. Saat sahur seseorang yang melakukan puasa Ngrowot ini hanya boleh makan buah-buahan itu saja! Diperbolehkan untuk memakan buah lebih dari satu tetapi hanya boleh satu jenis yang sama, misalnya pisang 3 buah saja. Dalam puasa ini diperbolehkan untuk tidur.
Puasa ini adalah puasa yang lengkap dilakukan dari subuh sampai maghrib. Saat sahur seseorang yang melakukan puasa Ngrowot ini hanya boleh makan buah-buahan itu saja! Diperbolehkan untuk memakan buah lebih dari satu tetapi hanya boleh satu jenis yang sama, misalnya pisang 3 buah saja. Dalam puasa ini diperbolehkan untuk tidur.
7. Nganyep
Puasa ini adalah puasa yang hanya memperbolehkan memakan yang tidak ada rasanya. Hampir sama dengan Mutih , perbedaanya makanannya lebih beragam asal dengan ketentuan tidak mempunyai rasa.
8. Ngidang
Hanya diperbolehkan memakan dedaunan saja, dan air putih saja. Selain daripada itu tidak diperbolehkan.
Puasa ini adalah puasa yang hanya memperbolehkan memakan yang tidak ada rasanya. Hampir sama dengan Mutih , perbedaanya makanannya lebih beragam asal dengan ketentuan tidak mempunyai rasa.
8. Ngidang
Hanya diperbolehkan memakan dedaunan saja, dan air putih saja. Selain daripada itu tidak diperbolehkan.
9. Ngepel
Ngepel berarti satu kepal penuh. Puasa ini mengharuskan seseorang untuk memakan dalam sehari satu kepal nasi saja. Terkadang diperbolehkan sampai dua atau tiga kepal nasi sehari.
Ngepel berarti satu kepal penuh. Puasa ini mengharuskan seseorang untuk memakan dalam sehari satu kepal nasi saja. Terkadang diperbolehkan sampai dua atau tiga kepal nasi sehari.
10. Ngasrep
Hanya diperbolehkan makan dan minum yang tidak ada rasanya, minumnya hanya diperbolehkan 3 kali saja sehari.
Hanya diperbolehkan makan dan minum yang tidak ada rasanya, minumnya hanya diperbolehkan 3 kali saja sehari.
11. Senin-kamis
Puasa ini dilakukan hanya pada hari senin dan kamis saja seperti namanya. Puasa ini identik dengan agama islam. Karena memang Rasulullah SAW menganjurkannya.
12. Wungon
Puasa ini adalah puasa pamungkas, tidak boleh makan, minum dan tidur selama 24 jam.
13. Tapa Jejeg
Tidak duduk selama 12 jam
14. Lelono
Melakukan perjalanan (jalan kaki) dari jam 12 malam sampai jam 3 subuh (waktu ini dipergunakan sebagai waktu instropeksi diri).
15. Kungkum
Kungkum merupakan tapa yang sangat unik. Banyak para pelaku spiritual merasakan sensasi yang dahsyat dalam melakukan tapa ini. Tatacara tapa Kungkum adalah sebagai berikut :
a) Masuk kedalam air dengan tanpa pakaian selembar-pun dengan posisi bersila (duduk)
didalam air dengan kedalaman air se tinggi leher.
b) Biasanya dilakukan dipertemuan dua buah sungai
c) Menghadap melawan arus air
d) Memilih tempat yang baik, arus tidak terlalu deras dan tidak terlalu banyak
lumpur didasar sungai
e) Lingkungan harus sepi, usahakan tidak ada seorang manusiapun disana
f) Dilaksanakan mulai jam 12 malam (terkadang boleh dari jam 10 keatas) dan
dilakukan lebih dari tiga jam (walau ada juga yang memperbolehkan pengikutnya
Puasa ini dilakukan hanya pada hari senin dan kamis saja seperti namanya. Puasa ini identik dengan agama islam. Karena memang Rasulullah SAW menganjurkannya.
12. Wungon
Puasa ini adalah puasa pamungkas, tidak boleh makan, minum dan tidur selama 24 jam.
13. Tapa Jejeg
Tidak duduk selama 12 jam
14. Lelono
Melakukan perjalanan (jalan kaki) dari jam 12 malam sampai jam 3 subuh (waktu ini dipergunakan sebagai waktu instropeksi diri).
15. Kungkum
Kungkum merupakan tapa yang sangat unik. Banyak para pelaku spiritual merasakan sensasi yang dahsyat dalam melakukan tapa ini. Tatacara tapa Kungkum adalah sebagai berikut :
a) Masuk kedalam air dengan tanpa pakaian selembar-pun dengan posisi bersila (duduk)
didalam air dengan kedalaman air se tinggi leher.
b) Biasanya dilakukan dipertemuan dua buah sungai
c) Menghadap melawan arus air
d) Memilih tempat yang baik, arus tidak terlalu deras dan tidak terlalu banyak
lumpur didasar sungai
e) Lingkungan harus sepi, usahakan tidak ada seorang manusiapun disana
f) Dilaksanakan mulai jam 12 malam (terkadang boleh dari jam 10 keatas) dan
dilakukan lebih dari tiga jam (walau ada juga yang memperbolehkan pengikutnya
kungkum hanya 15 menit).
g) Tidak boleh tertidur selama Kungkum
h) Tidak boleh banyak bergerak
i) Sebelum masuk ke sungai disarankan untuk melakukan ritual pembersihan (mandi dulu)
j) Pada saat akan masuk air baca mantra ini :
“Putih-putih mripatku Sayidina Kilir, Ireng-ireng mripatku Sunan Kali Jaga, Telenging mripatku Kanjeng Nabi Muhammad.”
k) Pada saat masuk air, mata harus tertutup dan tangan disilangkan di dada
l) Nafas teratur
m) Kungkum dilakukan selama 7 malam biasanya
16. Ngalong
Tapa ini juga begitu unik. Tapa ini dilakuakn dengan posisi tubuh kepala dibawah dan kaki diatas (sungsang). Pada tahap tertentu tapa ini dilakukan dengan kaki yang menggantung di dahan pohon dan posisi kepala di bawah (seperti kalong/kelelawar). Pada saat menggantung dilarang banyak bergerak. Secara fisik bagi yang melakoni tapa ini melatih keteraturan nafas. Biasanya puasa ini dibarengi dengan puasa Ngrowot.
Tapa ini juga begitu unik. Tapa ini dilakuakn dengan posisi tubuh kepala dibawah dan kaki diatas (sungsang). Pada tahap tertentu tapa ini dilakukan dengan kaki yang menggantung di dahan pohon dan posisi kepala di bawah (seperti kalong/kelelawar). Pada saat menggantung dilarang banyak bergerak. Secara fisik bagi yang melakoni tapa ini melatih keteraturan nafas. Biasanya puasa ini dibarengi dengan puasa Ngrowot.
17. Ngeluwang
Tapa Ngeluwang adalah tapa paling menakutkan bagi orang-orang awam dan membutuhkan keberanian yang sangat besar. Tapa Ngeluwang disebut-sebut sebagai cara untuk mendapatkan daya penglihatan gaib dan menghilangkan sesuatu. Tapa Ngeluwang adalah tapa dengan dikubur di suatu pekuburan atau tempat yang sangat sepi. Setelah seseorang selesai dari tapa ini, biasanya keluar dari kubur maka akan melihat hal-hal yang mengerikan (seperti arwah gentayangan, jin dlsb). Sebelum masuk kekubur, disarankan baca mantra ini :
Tapa Ngeluwang adalah tapa paling menakutkan bagi orang-orang awam dan membutuhkan keberanian yang sangat besar. Tapa Ngeluwang disebut-sebut sebagai cara untuk mendapatkan daya penglihatan gaib dan menghilangkan sesuatu. Tapa Ngeluwang adalah tapa dengan dikubur di suatu pekuburan atau tempat yang sangat sepi. Setelah seseorang selesai dari tapa ini, biasanya keluar dari kubur maka akan melihat hal-hal yang mengerikan (seperti arwah gentayangan, jin dlsb). Sebelum masuk kekubur, disarankan baca mantra ini :
“ Niat ingsun Ngelowong, anutupi badan kang bolong siro mara siro mati, kang ganggu maang jiwa insun, lebur kaya dene banyu krana Allah Ta’ala.”
Dalam melakoni
puasa-puasa diatas, bagi pemula sangatlah berat jika belum terbiasa. Oleh
karena itu disini akan dibekali dengan ilmu lambung karang. Ilmu ini berfungsi
untuk menahan lapar dan dahaga. Dengan kata lain ilmu ini dapat sangat membantu
bagi oarang-orang yang masih ragu-ragu dalam melakoni puasa-puasa diatas.
Selain praktis dan mudah dipelajari, sebenarnya ilmu lambung karang ini berbeda
dengan ilmu-ilmu lain yang kebanykan harus ditebus/dimahari dengan puasa.
Selain itu syarat atau cara mengamalkannyapun sangat mudah, yaitu :
1. Mandi keramas/jinabat untuk membersihkan diri dari segala macam kekotor
2. Menjaga hawa nafsu.
3. Baca mantra lambung karang ini sebanyak 7 kali setelah shalat wajib 5 waktu, yaitu :
Bismillahirrahamanirrahim
Cempla cempli gedhene
Wetengku saciplukan bajang
Gorokanku sak dami aking
Kapan ingsun nuruti budine
Aluamah kudu amangan wareg
Ngungakna mekkah madinah
Wareg tanpa mangan
Kapan ingsun nuruti budine
Aluamah kudu angombe
Ngungakna segara kidul
Wareg tanpa angombe
Laailahaillallah Muhammad Rasulullah
Selain melakoni
puasa-puasa diatas masyarakat kejawen juga melakukan puasa-puasa yang diajarkan
oleh agama islam, seperti puasa ramadhan, senin kamis, puasa 3 hari pada saat
bulan purnama, puasa Nabi Daud AS dll. Inti dari semua lakon mereka tujuannya
hanya satu yaitu mendekatkan diri dengan Allah SWT agar diterima iman serta
islam mereka.
17.Melihat
Aura Diri.
Ini ada sedikit
“cara” agar kita bisa melihat aura diri atau orang lain dan juga berfungsi
untuk menajamkan mata bathin serta kekuatan pikiran. ( Lintas Agama )
Caranya :
Siapkan sebatang lilin, lalu nyalakan diruangan gelap ( dalam kamar asal jgn dikamar mandi bro :p )
Posisi lilin sejajar dgn mata. ( Duduk bersila ).
Awal “latihan”…tarik nafas sambil baca doa memohon kpd Yang Kuasa 3X…kemudian tahan nafas lalu keluarkan perlahan. ( Metode pernafasan piramida ).
Konsentrasi penuh dan slalu memohon pada Yang KUasa. Tataplah nyala lilin tsb yang berwarna biru (ditengah / ujung sumbu lilin ). Tatap terus dan jangan berkedip semaksimalnya. Untuk Tahap Awal lakukanlah selama 30 menit. Diusahakan mata jangan sampai berkedip. Perlahan dan pasti anda akan melihat perubahan warna dililin tsb. Lakukan terus menerus. Dan diakhiri dgn doa memohon kepda Yang Kuasa sambil tangan dibasuh kewajah sebanyak 3 kali.
Ingat konsentrasi dan keyakinan penuh. Bila anda sudah berhasil melihat minimal 5 warna dari 7 warna yang ada, mudah2an anda sudah bisa melihat aura sendiri atau orang laen
18.Tebarkan
senyum Dan carilah Teman.
Sore hari tepatnya
tanggal 28 Desember 2008, merupakan acara pergantian tahun Jawa sekaligus tahun
Hijriah. Seperti tahun-tahun sebelumnya, pergantian tahun Jawa yang diawali
dengan bulan Suro atau tahun Hijriah yang juga disebut sebagai bulan Muharram
tidak ada hiruk pikuk apapun. Berbeda dengan perayaan tahun baru Masehi yang
selalu dirayakan oleh manusia seluruh dunia.
Memasuki bulan Suro ataupun Muharram, maka kita kembali harus melakukan ibadah. Ibadah apa itu? Ibadah itu terdiri dari 2 jenis yakni ibadah raga dan ibadah bathin. Dalam satu tahun yang berisi 12 bulan, terbagi menjadi 2 bulan dimana kita harus melaksanakan ibadah. 2 bulan tersebut adalah bulan poso/Ramadhan dan Suro/Muharram. Di ke 2 bulan tersebut, ibadah yang dilakukan pun berbeda.
Pada bulan
poso/ramadhan, ibadah yang dilakukan adalah ibadah ragawi. Artinya, kita
berpuasa dengan menggunakan raga kita dengan tidak makan dan minum dan
dipadukan dengan ibadah bathin seperti menahan hawa nafsu. Tetapi ketika
menginjak ke bulan Suro/Muharram, maka ibadah yang dilakukan cenderung mengarah
ke ibadah bathin.
Dari pemahaman
Kejawen, ritual di bulan Suro diawali pada malam 1 Suro hingga berakhirnya
bulan. Artinya, laku dan olah bathin yang merupakan ibadah bathin tersebut
lebih sering dilakukan dibandingkan bulan-bulan lainnya. Semuanya itu
semata-mata hanya untuk berupaya mendekatkan diri dengan GUSTI ALLAH.
Lho, apakah
bulan-bulan lain tidak boleh sering melakukan laku dan olah bathin? Boleh saja,
siapa yang bilang tidak boleh. Malah jika sesering mungkin kita berhubungan
dengan GUSTI ALLAH, akan semakin mendekatkan diri kita denganNYA.
Ada 2 hal utama yang
patut untuk kita lakukan di tahun Je 1942 ini seperti pada tahun-tahun
sebelumnya yakni “tansah manembah marang GUSTI ALLAH” (Selalu menyembah GUSTI
ALLAH) dan apik marang sak-padan-padane urip” (berbuat baik pada sesama makhluk
hidup). Kenapa disebut utama, karena itulah hakekat dari hidup kita di dunia
ini. Beberapa hal cara yang bisa dilakukan antara lain tebarkan senyum di
manapun Anda berada, carilah teman sebanyak-banyaknya, janganlah mencari musuh.
Itu merupakan beberapa cara berbuat baik pada sesama makhluk hidup. Selamat
tahun baru tahun Je 1942.
19.Bonus;
Halangi Kedekatan Dengan Gusti ALLAH.
Setiap manusia selalu memiliki keinginan untuk mendekatkan diri pada GUSTI ALLAH sebagai Sang Khalik. Tetapi niat untuk mendekatkan diri tersebut tidak semudah membalikkan telapak tangan. Banyak sekali godaan yang membuat upaya dan niat manusia untuk mendekatkan diri pada GUSTI ALLAH terhalang. Mengapa?
Penghalang terbesar
dari diri manusia untuk mendekatkan diri pada GUSTI ALLAH itu adalah berasal
dari dalam diri manusia itu sendiri. Salah satu yang penghalang terbesar adalah
nafsunya yang memang sudah disetir oleh syetan. Maka tidak heran, jika kita
senantiasa meminta perlindungan dan pengayoman dari GUSTI ALLAH untuk menapaki
jalan yang lurus, jalan orang-orang yang dirihai dan bukannya jalan orang-orang
yang sesat, seperti ayat-ayat dalam surat Al Fatihah dalam Al Qur’an.
Syetan yang menguasai nafsu manusia akan berupaya untuk senantiasa menyesatkan jalan kita sehingga kita tidak bisa mendekatkan diri pada GUSTI ALLAH. Apalagi bagi para pelaku spiritual, godaan tersebut akan semakin besar. Bagi para pelaku spiritual yang ingin mendekatkan diri pada GUSTI ALLAH akan digoda dengan beraneka bonus-bonus dan aneka kemampuan ghaib yang muncul dalam diri mereka.
Contohnya, seperti terlihat pada gambar di atas. Upaya untuk mendekatkan diri pada GUSTI ALLAH bagi para pelaku spiritual umumnya akan terhalang dengan adanya bonus seperti mampu menyembuhkan orang sakit/mengatasi beraneka macam masalah orang lain. Kalau si pelaku spiritual sudah merasa terpikat dengan bonus tersebut dan menjadikan kemampuannya itu untuk mencari nafkah, maka ia hanya akan mendapatkan hal itu saja dan tidak akan pernah dekat pada GUSTI ALLAH.
Contoh bonus yang kedua adalah kebal dari senjata tajam/api. Tentu saja, para pendaki spiritual jika terpikat dengan bonus tersebut, ya itu saja yang akan diterimanya. Ia juga tidak akan bisa mendekatkan diri pada GUSTI ALLAH. Pasalnya, ia sudah merasa puas mendapatkan kemampuan kebal dari senjata tajam/api.
Contoh bonus yang
ketiga adalah mampu untuk ngrogo sukmo (melepaskan sukma dari jasadnya). Inipun
merupakan godaan. Jika para pendaki spiritual tidak pandai-pandai menghindari
ketertarikan pada bonus tersebut, maka ia pun juga tidak akan pernah bisa dekat
dengan GUSTI ALLAH. Dan ia akan menguasai kemampuan untuk menyembuhkan orang
sakit, kebal senjata dan ngrogo sukmo saja.
Contoh bonus yang
keempat adalah Waskito (tahu yang bakal terjadi). Inipun bonus yang merupakan
godaan bagi para pendaki spiritual untuk mendekatkan diri pada GUSTI ALLAH.
Hendaknya para pendaki spiritual tidak merasa bangga dan puas dengan hal itu.
Langkah yang baik
bagi para pendaki spiritual adalah mengabaikan berbagai macam bonus tersebut.
Artinya, setelah menerima bonus tersebut, hendaknya para pendaki spiritual
tetap ingat pada tujuan awal yakni mendekatkan diri pada GUSTI ALLAH. Kenapa
begitu?
Karena jika kita
terus berupaya untuk tetap ingat tujuan kita untuk mendekatkan diri pada GUSTI
ALLAH, maka beraneka macam bonus tersebut akan dengan mudahnya kita dapatkan.
Apa dalilnya? Dalilnya adalah dari Al Qur’an yang berbunyi “…Barang siapa yang
dekat kepadaKU, maka akan AKU cukupi semua kebutuhannya. MATAKU menjadi
matanya, TANGANKU menjadi tangannya….” Oleh karena itu, selalu dekat dengan
GUSTI ALLAH adalah merupakan keberadaan yang terindah bagi manusia.
20.Belajar
Dari Sastra Jendra Hayuningrat.
Bagi orang yang belajar kawruh Kejawen, tentu sudah tidak asing lagi dengan kata-kata Sastra Jendra Hayuningrat. Meskipun banyak yang sudah mendengar kata-kata tersebut, tetapi jarang ada yang mengetahui apa makna sebenarnya. Menurut Ronggo Warsito, sastra jendra hayuningrat adalah jalan atau cara untuk mencapai kesempurnaan hidup. Apabila semua orang di dunia ini melakukannya, maka bumi akan sejahtera.
Bagi orang yang belajar kawruh Kejawen, tentu sudah tidak asing lagi dengan kata-kata Sastra Jendra Hayuningrat. Meskipun banyak yang sudah mendengar kata-kata tersebut, tetapi jarang ada yang mengetahui apa makna sebenarnya. Menurut Ronggo Warsito, sastra jendra hayuningrat adalah jalan atau cara untuk mencapai kesempurnaan hidup. Apabila semua orang di dunia ini melakukannya, maka bumi akan sejahtera.
Nama lain dari sastra
jendra hayuningrat adalah sastra cetha yang berarti sastra tanpa papan dan
tanpa tulis. Walaupun tanpa papan dan tulis, tetapi maknanya sangat terang dan
bisa digunakan sebagai serat paugeraning gesang.
Ada 7 macam tahapan
bertapa yang harus dilalui untuk mencapai hal itu.
1. Tapa Jasad:
Tapa jasad adalah mengendalikan atau menghentikan gerak tubuh dan gerak fisik.
Lakunya tidak dendam dan sakit hati. Semua yang terjadi pada diri kita diterima
dengan legowo dan tabah.
2. Tapa Budhi:
Tapa Budhi memiliki arti menghilangkan segala perbuatan diri yang hina, seperti
halnya tidak jujur kepada orang lain.
3. Tapa Hawa Nafsu:
Tapa Hawa Nafsu adalah mengendalikan nafsu atau sifat angkara murka yang muncul
dari diri pribadi kita. Lakunya adalah senantiasa sabar dan berusaha mensucikan
diri,mudah memberi maaf dan taat pada GUSTI ALLAH kang moho suci.
4. Tapa Cipta:
Tapa Cipta berarti Cipta/otak kita diam dan memperhatikan perasaan secara
sungguh-sungguh atau dalam bahasa Jawanya ngesti surasaning raos ati. Berusaha
untuk menuju heneng-meneng-khusyuk-tumakninah, sehingga tidak mudah
diombang-ambingkan siapapun dan selalu heningatau waspada agar senantiasa mampu
memusatkan pikiran pada GUSTI ALLAH semata.
5. Tapa Sukma:
Dalam tahapan ini kita terfokus pada ketenangan jiwa. Lakunya adalah ikhlas dan
memperluas rasa kedermawanan dengan senantiasa eling pada fakir miskin dan
memberikan sedekah secara ikhlas tanpa pamrih.
6. Tapa Cahya:
Ini merupakan tahapan tapa yang lebih dalam lagi. Prinsipnya tapa pada tataran
ini adalah senantiasa eling, awas dan waspada sehingga kita akan menjadi orang
yang waskitha (tahu apa yang bakal terjadi).
Tentu saja semua ilmu
yang kita dapatkan itu bukan dari diri kita pribadi, melainkan dari GUSTI
ALLAH. Semua ilmu tersebut merupakan ‘titipan’, sama dengan nyawa kita yang
sewaktu-waktu bisa diambil GUSTI ALLAH sebagai si EMPUNYA dari segalanya. Jadi
tidak seharusnya kita merasa sombong dengan ilmu yang sudah dititipkan GUSTI
ALLAH kepada kita.
21.
Ngaji Dari Kitab ‘kering’ dan ‘basah’.
Seperti telah banyak disinggung-singgung sebelumnya, bahwa di dunia ini GUSTI ALLAH menciptakannya secara berpasang-pasangan. Ada siang-ada malam, Ada baik-ada buruk, Ada besar-ada kecil. Demikian pula Gusti Allah menciptakan Kitab ajaran bagi manusia itu berpasangan. Ada Kitab secara agama, seperti Al Qur’an, Injil, Taurat, Zabur dan lain-lain yang disebut ‘kitab kering’. Selain itu, GUSTI ALLAH juga menciptakan kitab yang disebut ‘kitab teles (kitab basah)’. Apakah kitab basah itu? Kitab ‘basah’ itu adalah semua ciptaan GUSTI ALLAH di muka bumi ini.
Kitab ‘kering’ dan
‘basah’ itu sama-sama merupakan petunjuk dari GUSTI ALLAH pada semua umat
manusia yang ada di dunia ini. Jadi, selain mengaji pada ‘kitab kering’, kita
juga harus mengaji pada ‘kitab basah’. GUSTI ALLAH dalam sebuah surat di Al
Qur’an berfirman yang kurang lebihnya berbunyi “Berjalan-jalanlah kamu dimuka
bumi, maka kamu akan mengetahui kekuasaanKU bagi orang-orang yang berpikir”.
Dari arti ayat Al
Qur’an tersebut yang perlu diperhatikan adalah kata-kata ‘berjalan-jalan di
muka bumi’ dan ‘bagi orang-orang yang berpikir’. Apakah maksud kata-kata itu?
Ternyata kata-kata itu bermaksud bahwa semua yang ada di muka bumi ini, apakah
itu hewan, tumbuhan, gunung, sungai, awan, langit, dan masih banyak lagi adalah
merupakan kekuasaan GUSTI ALLAH. Demikian pula dengan manusia. GUSTI ALLAH
menyempurnakan kehidupan manusia sebagai makhluk paling mulia di muka bumi.
Sedangkan kata-kata
‘bagi orang-orang yang berpikir’, merupakan sindiran dari GUSTI ALLAH kepada
kita manusia. Artinya, apakah kita termasuk orang-orang yang berpikir dan
menggunakan otak kita untuk memahami kekuasaan GUSTI ALLAH atau tidak. Atau
malah pikiran kita yang buta dan termasuk orang yang tidak berpikir tentang
kekuasaan GUSTI ALLAH.
Sebagai makhluk
mulia, seharusnya kita yang dibekali dengan pikiran dan akal sehat harusnya
menggunakan pikiran dan akal sehat itu untuk meneliti, mempelajari, setelah
itu, memuji kehebatan ciptaan GUSTI ALLAH, selanjutnya adalah Manembah
(menyembah) GUSTI ALLAH dengan penuh keyakinan.
Coba Anda perhatikan,
Dalam surat Al Qur’an juga disebutkan bahwa dalam penciptaan Siti Hawa, GUSTI
ALLAH mengambil salah satu tulang rusuk Nabi Adam. Apa buktinya? Ternyata kita
bisa membuktikannya lewat hasil rongent antara seorang laki-laki dan perempuan.
Tulang rusuk laki-laki jumlahnya 9, sedangkan tulang rusuk perempuan berjumlah
10. Bukankah itu tanda-tanda yang cukup jelas bagi orang-orang yang berpikir?
Coba Anda pelajari
tumbuh-tumbuhan. Tumbuh-tumbuhan itu daunnya berwarna hijau ketika masih muda,
lalu mulai berubah hijau kekuningan, dan berlanjut menjadi kuning kemudian
rontok. Apa yang bisa kita pelajari dari situ? Ternyata kita manusia ini juga
mengalami proses hidup layaknya tumbuh-tumbuhan, dari muda (hijau), remaja dan
dewasa (hijau kekuningan) dan masa tua (kuning), kemudian mati (rontok).
Dari berbagai contoh
di atas, setidaknya menjadi pertimbangan bagi Anda semua. Bahkan yang
dipikirkan di dunia ini tidak melulu hanya harta dunia yang tidak kekal saja.
Tetapi juga memikirkan ciptaan GUSTI ALLAH.
Coba Anda lebih
banyak memikirkan makhluk-makhluk ciptaan GUSTI ALLAH yang ada di muka bumi.
Pasti! Anda akan menjadi lebih dekat dengan sang Pencipta. Tidak ada Tuhan
selain GUSTI ALLAH semata.
22.Mengenal
Diri dari serat asmaralaya.
Dalam budaya Jawa banyak serat yang diciptakan oleh nenek moyang kita. Salah satunya adalah Serat Asmaralaya. Jika kita mempelajari serat Asmaralaya tersebut, maka kita akan mengetahui dunung kita pribadi.
Dalam sebuah hadist
di ajaran Islam disebutkan “Barangsiapa yang mengetahui dirinya sendiri, maka
ia akan tahu Tuhannya”. Nah, kalau Anda ingin mengetahui diri Anda pribadi, tidak
ada salahnya belajar pada Serat Asmaralaya. Serat Asmaralaya tersebut antara
lain berbunyi:
Ana wiku medhar
ananing hyang agung
kang nglimputi dhiri
wayangan nya dumumung neng netranira
bunder nguwung lir sunaring surya nrawung
aran nur muhammad
weneh muwus jatining kang murbeng idhup
yaiku pramana
kang misesa ing sakalir
dumuning neng utyaka guruloka
iya iku tembung arab baitul makmur
kang nglimputi dhiri
wayangan nya dumumung neng netranira
bunder nguwung lir sunaring surya nrawung
aran nur muhammad
weneh muwus jatining kang murbeng idhup
yaiku pramana
kang misesa ing sakalir
dumuning neng utyaka guruloka
iya iku tembung arab baitul makmur
Ada Orang Bijak
menjelaskan adanya Hyang Agung
Yang menyelimuti diri
Gambarannya ada pada Matamu sendiri
Bentuknya bundar memancarkan sinar surya yang menerawang
Yang dijuluki Nur Muhammad
Memberikan kesejatian dalam hidup
Yaitu pramana
Yang menguasai segalanya
Letaknya ada di guruloka
Yaitu bahasa Arabnya baitul makmur
Yang menyelimuti diri
Gambarannya ada pada Matamu sendiri
Bentuknya bundar memancarkan sinar surya yang menerawang
Yang dijuluki Nur Muhammad
Memberikan kesejatian dalam hidup
Yaitu pramana
Yang menguasai segalanya
Letaknya ada di guruloka
Yaitu bahasa Arabnya baitul makmur
Tandane kang nyata
aneng gebyaring pangeksi
lwih waspada wruh gumlaring alam donya
mung pramana kang bisa nuntun marang swarga
ana rupa kadya rupanta priyangga
kang akonus saking kamungsangta wus
saplak nora siwah
amung mawa caya putih
yaiku aran mayangga seta
aneng gebyaring pangeksi
lwih waspada wruh gumlaring alam donya
mung pramana kang bisa nuntun marang swarga
ana rupa kadya rupanta priyangga
kang akonus saking kamungsangta wus
saplak nora siwah
amung mawa caya putih
yaiku aran mayangga seta
Tandanya yang nyata
Ada dalam gebyar angan-angan
Lebih waspada tahu gumelarnya alam dunia
Hanya pramana yang bisa menuntun ke Surga
Ada bentuk rupa seperti rupa orang
Yang mengaku dari prasangka
Yang tidak berbeda satu dengan lainnya
Hanya lewat cahaya putih
Yang disebut Mayangga Seta
Ada dalam gebyar angan-angan
Lebih waspada tahu gumelarnya alam dunia
Hanya pramana yang bisa menuntun ke Surga
Ada bentuk rupa seperti rupa orang
Yang mengaku dari prasangka
Yang tidak berbeda satu dengan lainnya
Hanya lewat cahaya putih
Yang disebut Mayangga Seta
ana cahya seta prapta
geng sabda
iya iku nur muhammad kang satuhu
cahya maya maya
jumeneng munggwing unggyaning
tuntung driya anartani triloka
baitul makmur baitul mukharam tetelu
ing baitul muqadas
iya iku nur muhammad kang satuhu
cahya maya maya
jumeneng munggwing unggyaning
tuntung driya anartani triloka
baitul makmur baitul mukharam tetelu
ing baitul muqadas
Ada cahaya putih
seperti SabdaNya
Iya itu Nur Muhammad yang sejati
Cahaya maya-maya (samar-samar)
Terletak umpama tingkatan
Dalam indera yang disebut triloka (tiga tempat)
Baitul makmur baitul mukharam ketiga
Di baitul muqadas
Iya itu Nur Muhammad yang sejati
Cahaya maya-maya (samar-samar)
Terletak umpama tingkatan
Dalam indera yang disebut triloka (tiga tempat)
Baitul makmur baitul mukharam ketiga
Di baitul muqadas
sumanar prapteng
pangeksi
liyepena katon ponang cahya maya
anarawung warna warna wor dumunung
nuksmeng cahya kang sajati
ingkang padhang gumilang tanpa wayangan
langgeng nguwung angebeki buwana gung
mulih purwanira
liyepena katon ponang cahya maya
anarawung warna warna wor dumunung
nuksmeng cahya kang sajati
ingkang padhang gumilang tanpa wayangan
langgeng nguwung angebeki buwana gung
mulih purwanira
Bersinar tanpa henti
Gambarannya tampak mirip cahaya maya
Berbaur warna-warna yang ada
Dengan cahaya yang sejati
Yang terang benderan tanpa halangan
Langgeng memenuhi buwana yang agung
Terhadap dirimu
Gambarannya tampak mirip cahaya maya
Berbaur warna-warna yang ada
Dengan cahaya yang sejati
Yang terang benderan tanpa halangan
Langgeng memenuhi buwana yang agung
Terhadap dirimu
duk durung tumurun
maring
ngarcapada awarna warana raga
cahyanipun gumilang gilang nelawung
tanpa wewayangan
nelahi sesining bumi
gya tumurun dadya manungsa
ngarcapada awarna warana raga
cahyanipun gumilang gilang nelawung
tanpa wewayangan
nelahi sesining bumi
gya tumurun dadya manungsa
Ketika belum turun
Ke alam dunia berbentuk raga
Cahayanya penuh gebyar
Tanpa halangan
Memenuhi seisi bumi
Akhirnya segera turun menjadi manusia
marma temtu yen prapta antareng layu
ana cahya prapta
gumilang pindhah angganing
tirta munggwing ron lumbu amaya maya
dyan puniku ciptanen dadya sawujud
lawan sabdanira
kang sinedyan samadyaning
ngen ngenta yekti waluya sampurna
mulya wangsul mring salira numuhun
Ke alam dunia berbentuk raga
Cahayanya penuh gebyar
Tanpa halangan
Memenuhi seisi bumi
Akhirnya segera turun menjadi manusia
marma temtu yen prapta antareng layu
ana cahya prapta
gumilang pindhah angganing
tirta munggwing ron lumbu amaya maya
dyan puniku ciptanen dadya sawujud
lawan sabdanira
kang sinedyan samadyaning
ngen ngenta yekti waluya sampurna
mulya wangsul mring salira numuhun
Tentu saja ketika
sudah waktunya
Ada cahaya
Bersinar berpindah warna
Air seperti berbentuk samar-samar
Yaitu cipta yang menjadi satu wujud
Dengan sabda mu sendiri
Yang langsung terjadi
Yang diangan-angankan pasti terjadi sempurna
Mulia kembali pada dirimu sendiri
Ada cahaya
Bersinar berpindah warna
Air seperti berbentuk samar-samar
Yaitu cipta yang menjadi satu wujud
Dengan sabda mu sendiri
Yang langsung terjadi
Yang diangan-angankan pasti terjadi sempurna
Mulia kembali pada dirimu sendiri
sabda gaib babar
bali angebaki bumi
tribuwana kebak bangkit megat nyawa
bali angebaki bumi
tribuwana kebak bangkit megat nyawa
Sabda gaib kembali
digelar
Kembali memenuhi bumi
Tribuwana penuh bangkit memisahkan nyawa
Kembali memenuhi bumi
Tribuwana penuh bangkit memisahkan nyawa
Serat asmalaya adalah
salah satu serat Jawa yang berbentuk suluk atau piwulang, berisikan ajaran suci
berdasarkan ajaran Islam yang dipadukan dengan ajaran kejawen. Lebih dari itu,
serat ini adalah hasil pemikiran dan perenungan nenek moyang kita. Serat ini
penuh dengan pesan moral yang bernafaskan Islam. Ajaran yang terkandung dalam
serat ini erat kaitannya dengan perbuatan dan kelakuan yang merupakan cerminan
budi pekerti manusia.
Sepi…sepi…dan sepi menggelitik jiwa
Kucari di keramaian, sepi tetap menggoda
Kususuri jalanan, entah tak kutemukan yang kucari
Kudaki gunung nan tinggi, juga tak kujumpa obat sepiku.
Kuhabiskan masa untuk mencari…dan masih tak kujumpa.
Oh….aku terjatuh dalam putus asa….
Sesorot sinar
tiba-tiba menghampiriku
Ku tak tahu darimana asalnya
Ku tak mengerti apa maknanya
Yang jelas, damai terasa di jiwaku
Rasa sepi itupun setapak demi setapak menghilang dari kalbuku.
Berganti dengan ketenangan
Ku tak tahu darimana asalnya
Ku tak mengerti apa maknanya
Yang jelas, damai terasa di jiwaku
Rasa sepi itupun setapak demi setapak menghilang dari kalbuku.
Berganti dengan ketenangan
Oh…sinar apakah itu
Jelas batinku seperti diayomi
Kalau itu Anugerah Tuhan,
Maka aku ingin berjumpa si pemilik sinar itu
Ku tak mau yang lain
Karna yang lain tak mampu beri sinar di jiwaku
Jelas batinku seperti diayomi
Kalau itu Anugerah Tuhan,
Maka aku ingin berjumpa si pemilik sinar itu
Ku tak mau yang lain
Karna yang lain tak mampu beri sinar di jiwaku
Aku ingin berbincang-bincang
dengan sang pemilik sinar
Kan ku tempuh walau jutaan kilometer
Kan ku susuri meski ribuan tahun
Walau pun ku tahu, sulit tuk bertemu siempunya cahaya.
Namun Aku tak peduli
Kan ku tempuh walau jutaan kilometer
Kan ku susuri meski ribuan tahun
Walau pun ku tahu, sulit tuk bertemu siempunya cahaya.
Namun Aku tak peduli
Kerinduanku pada
siempunya sinar makin berbinar
Makin dekat aku pada sang pemilik, rasa tentram kian jelas terasa
Oh…apakah ini yang disebut sorga dunia
Oh…inikah yang dikata kemabukan cinta
Ku tak peduli, sekali lagi ku tak peduli
Yang jelas, aku harus menempuh suluk si empunya sinar
Dengan begitu kini aku menjadi seorang salik
Ya….seorang salik yang tengah mencari suluk sejati.
Makin dekat aku pada sang pemilik, rasa tentram kian jelas terasa
Oh…apakah ini yang disebut sorga dunia
Oh…inikah yang dikata kemabukan cinta
Ku tak peduli, sekali lagi ku tak peduli
Yang jelas, aku harus menempuh suluk si empunya sinar
Dengan begitu kini aku menjadi seorang salik
Ya….seorang salik yang tengah mencari suluk sejati.
Leluhur masyarakat Jawa memiliki beraneka filosofi yang jika dicermati memiliki makna yang begitu dalam. Tetapi, anehnya filosofi yang diberikan oleh para leluhur itu saat ini dinilai sebagai hal yang kuno dan ketinggalan jaman. Padahal, filosofi leluhur tersebut berlaku terus sepanjang hidup. Dibawah ini ada beberapa contoh filosofi dari para leluhur/nenek moyang masyarakat Jawa.
“Dadio banyu, ojo dadi watu” (Jadilah air, jangan jadi batu).
Kata-kata singkat yang penuh makna. Kelihatannya jika ditelaah memang manungso kang nduweni manunggaling roso itu harus tahu bagaimana caranya untuk dadi banyu.
Mengapa kita manusia
ini harus bisa menjadi banyu (air)? Karena air itu bersifat menyejukkan. Ia
menjadi kebutuhan orang banyak. Makhluk hidup yang diciptakan GUSTI ALLAH pasti
membutuhkan air. Nah, air ini memiliki zat yang tidak keras. Artinya, dengan
bentuknya yang cair, maka ia terasa lembut jika sampai di kulit kita.
Berbeda dengan watu
(batu). Batu memiliki zat yang keras. Batu pun juga dibutuhkan manusia untuk
membangun rumah maupun apapun. Pertanyaannya, lebih utama manakah menjadi air
atau menjadi batu? Kuat manakah air atau batu?
Orang yang berpikir
awam akan menyatakan bahwa batu lebih kuat. Tetapi bagi orang yang memahami
keberadaan kedua zat tersebut, maka ia akan menyatakan lebih kuat air. Mengapa
lebih kuat air daripada batu? Jawabannya sederhana saja, Anda tidak bisa
menusuk air dengan belati. Tetapi anda bisa memecah batu dengan palu.
Artinya, meski
terlihat lemah, namun air memiliki kekuatan yang dahsyat. Tetes demi tetes air,
akan mampu menghancurkan batu. Dari filosofi tersebut, kita bisa belajar bahwa
hidup di dunia ini kita seharusnya lebih mengedepankan sifat lemah lembut bak
air. Dunia ini penuh dengan permasalahan. Selesaikanlah segala permasalahan itu
dengan meniru kelembutan dari air. Janganlah meniru kekerasan dari batu. Kalau
Anda meniru kerasnya batu dalam menyelesaikan setiap permasalahan di dunia ini,
maka masalah tersebut tentu akan menimbulkan permasalahan baru.
“Sopo Sing Temen
Bakal Tinemu”
Filosofi lainnya adalah kata-kata “Sopo sing temen, bakal tinemu” (Siapa yang sungguh-sungguh mencari, bakal menemukan yang dicari). Tampaknya filosofi tersebut sangat jelas. Kalau Anda berniat untuk mencari ilmu nyata ataupun ilmu sejati, maka carilah dengan sungguh-sungguh, maka Anda akan menemukannya.
Filosofi lainnya adalah kata-kata “Sopo sing temen, bakal tinemu” (Siapa yang sungguh-sungguh mencari, bakal menemukan yang dicari). Tampaknya filosofi tersebut sangat jelas. Kalau Anda berniat untuk mencari ilmu nyata ataupun ilmu sejati, maka carilah dengan sungguh-sungguh, maka Anda akan menemukannya.
Namun jika Anda
berusaha hanya setengah-setengah, maka jangan kecewa jika nanti Anda tidak akan
mendapatkan yang anda cari. Filosofi di atas tentu saja masih berlaku hingga
saat ini.
“Sopo sing kelangan
bakal diparingi, sopo sing nyolong bakal kelangan”
(Siapa yang kehilangan bakal diberi, siapa yang mencuri bakal kehilangan).
(Siapa yang kehilangan bakal diberi, siapa yang mencuri bakal kehilangan).
Filosofi itupun juga
memiliki kesan yang sangat dalam pada kehidupan. Artinya, nenek moyang kita
dulu sudah menekankan agar kita tidak nyolong (mencuri) karena siapapun yang
mencuri ia bakal kehilangan sesuatu (bukannya malah untung).
Contohnya, ada orang
yang dicopet. Ia akan kehilangan uang yang dimilikinya di dalam dompetnya.
Tetapi GUSTI ALLAH akan menggantinya dengan memberikan gantinya pada orang yang
kehilangan tersebut. Tetapi bagi orang yang mencopet dompet tersebut,
sebenarnya ia untung karena mendapat dompet itu. Namun,ia bakal dibuat
kehilangan oleh GUSTI ALLAH, entah dalam bentuk apapun.
Dari filosofi
tersebut, Nenek moyang kita sudah memberikan nasehat pada kita generasi penerus
tentang keadilan GUSTI ALLAH itu. GUSTI ALLAH itu adalah hakim yang adil.
25.Anugerah GUSTI ALLAH Pada Manusia
Dalam tubuh manusia itu terdapat piranti atau unsur lengkap yang dianugerahkan oleh GUSTI ALLAH. Setiap unsur tersebut memiliki kegunaan sendiri-sendiri. Semuanya tergantung pada manusia untuk memanfaatkan pemberian GUSTI ALLAH tersebut.
Dalam tubuh manusia itu terdapat piranti atau unsur lengkap yang dianugerahkan oleh GUSTI ALLAH. Setiap unsur tersebut memiliki kegunaan sendiri-sendiri. Semuanya tergantung pada manusia untuk memanfaatkan pemberian GUSTI ALLAH tersebut.
Piranti atau unsur
yang dibekali GUSTI ALLAH pada manusia itu bersifat mulai ‘kasar’ sampai
‘halus’. Apa saja piranti-piranti itu? Piranti tersebut ada lima hal yaitu:
1. Raga
2. Budi
3. Hati Nurani
4. Rasa
5. Sukma
Dari kelima hal tersebut semuanya diwajibkan untuk tansah manembah GUSTI ALLAH. Namun ketika dipanggil oleh Hyang Maha Suci, yang akan berangkat menemui GUSTI ALLAH hanyalah sukma. Raga tidak akan berangkat karena bersifat jisim atau bangkai.
1. Raga
2. Budi
3. Hati Nurani
4. Rasa
5. Sukma
Dari kelima hal tersebut semuanya diwajibkan untuk tansah manembah GUSTI ALLAH. Namun ketika dipanggil oleh Hyang Maha Suci, yang akan berangkat menemui GUSTI ALLAH hanyalah sukma. Raga tidak akan berangkat karena bersifat jisim atau bangkai.
Pernahkah Anda
melihat pesawat ulang-alik luar angkasa seperti Columbia. Nah, ketika berangkat
ke luar angkasa, maka selongsongan luar yang berupa pesawat jet-nya akan
melepaskan diri setelah tergesek oleh atmosfir bumi dan terbakar. Sedangkan
pesawat inti Columbia itu sendiri akan terus bergerak ke luar angkasa.
Selongsong luar
pesawat jet yang terbakar itulah ibarat raga manusia yang tidak akan ikut
berangkat menemui Hyang Suksma. Ada bait tembang yang berbunyi:
Kawruhana…
(Ketahuilah)
Dununge wong uripun niki, (Arti Orang Hidup Ini)
Lamun mbenjang yen wus palastra (Ketika Esok Sudah Dipanggil)
Wong Mati Nyang Endi Parane? (Orang Mati, Kemana Perginya?)
Dununge wong uripun niki, (Arti Orang Hidup Ini)
Lamun mbenjang yen wus palastra (Ketika Esok Sudah Dipanggil)
Wong Mati Nyang Endi Parane? (Orang Mati, Kemana Perginya?)
Umpamakno Peksi mabur
(Ibarat Burung Terbang)
Mesak saking kurunganipun (Melesat dari Sangkarnya)
Umpamakno wong lungo sonjo (Ibarat Orang yang Bepergian)
Njang sinanjang, wong lungo sonjo wajibe mulih (Orang Bepergian Wajib untuk Pulang)
Mulih ning ngisor kamboja. (Pulang di Bawah Pohon Kamboja)
Mesak saking kurunganipun (Melesat dari Sangkarnya)
Umpamakno wong lungo sonjo (Ibarat Orang yang Bepergian)
Njang sinanjang, wong lungo sonjo wajibe mulih (Orang Bepergian Wajib untuk Pulang)
Mulih ning ngisor kamboja. (Pulang di Bawah Pohon Kamboja)
Itulah gambaran dari
raga yang akan menjadi bangkai atau jisim. Namun tidak demikian dengan empat
piranti lainnya seperti Budi, Hati Nurani, Rasa dan Sukma. Budi, Hati Nurani
dan Rasa akan menjadi saksi kita ketika menghadap GUSTI ALLAH. Sementara Sukma
adalah pakaiannya.
Kelima piranti
tersebut, ketika kita simak akan terus berkembang menjadi macam-macam panembah
yaitu:
1. Sembah Raga
2. Sembah Budi
3. Sembah Hati
4. Sembah Rasa
5. Sembah Sukma
1. Sembah Raga
2. Sembah Budi
3. Sembah Hati
4. Sembah Rasa
5. Sembah Sukma
Dari kelima sembah
tersebut sama-sama mampu mengantarkan doa/panuwun kita pada GUSTI ALLAH.
Semuanya tergantung pada keikhlasan dan kebersihan hati dan jiwa kita ketika
berdoa. Namun kadar sembah yang paling tinggi adalah sembah sukma. Pertanyaannya,
jika Anda pelaku spiritual, Anda sudah berada ditaraf sembah yang mana? Hanya
Anda dan GUSTI ALLAH sendiri yang tahu.
25.Melihat,
Mendengar, Merasa, Meraba denganKalbu.
Dalam setiap tubuh manusia terdapat satu piranti khusus yang diciptakan oleh GUSTI ALLAH. Namun kebanyakan manusia tidak menyadari pentingnya piranti itu. Piranti tersebut merupakan bagian tubuh manusia yang berukuran kecil.Namun jika satu bagian tubuh ini rusak, maka rusaklah manusia itu.
Bagian tersebut
adalah hati nurani atau yang dikenal dengan kalbu. Begitu pentingnya arti dari
sebuah kalbu, sampai-sampai Rasulullah Muhammad SAW mengungkapkan lewat
hadistnya,”Dalam tubuh setiap orang terdapat bagian yang terkecil yang disebut
kalbu. Jika kalbunya rusak, maka rusaklah akhlak manusia itu. Namun, jika
kalbunya baik, maka baiklah akhlak manusia itu”.
Begitu pentingnya
sebuah hati nurani atau kalbu itu hingga piranti yang merupakan bagian dari
tubuh kita itu menjadi ‘tali’ pengikat antara kita dan GUSTI ALLAH.
Pernah ada seorang
teman yang menyatakan,”saya tidak suka bekerja dengan hati nurani. Saya lebih
suka bekerja dengan logika”. Agak kaget juga saya mendengar perkataannya.
Memang manusia dibekali dengan logika. Tetapi tidak semua yang ada di muka bumi
ini bisa dilogika. Karena GUSTI ALLAH menciptakan alam ini ada dua yakni alam
nyata dan alam ghaib. Bagaimana bisa masuk logika jika menyangkut alam ghaib?
Lalu dengan apa manusia bisa menyaksikan keberadaan alam ghaib?
Jawabannya hanya satu
yaitu dengan kalbu. Jika diasah secara terus menerus maka kalbu manusia itu
akan lebih tajam daripada pisau. Namun sebaliknya, jika kalbu tersebut tidak
pernah diasah, maka akan tumpul. Kebanyakan pelaku spiritual sangat
memperhatikan betul terhadap kalbu. Mereka melihat dengan kalbu, merasa dengan
kalbu, mendengar dengan kalbu bahkan kadang-kadang mereka meraba dengan kalbu.
Apakah otak manusia
sebagai tempat untuk berpikir tentang logika tidak penting? Wah, sangat
penting. GUSTI ALLAH tidak akan menciptakan apapun di dunia ini yang sia-sia.
Semuanya pasti ada gunanya. Untuk itu, antara otak manusia dan kalbu memiliki
hubungan yang sangat penting.
Agar hati bisa
setajam belati, lakukanlah latihan dengan kalbu Anda. Aktifkanlah kalbu Anda
agar bisa lebih mendekat pada GUSTI ALLAH. Pada dasarnya, semua yang ada di
dunia ini ada dalam kalbu. Kegembiraan, kesenangan, kebahagiaan, rasa syukur
dan lain-lainnya ada pada kalbu. Oleh karena itu, gunakanlah kalbu Anda untuk
selalu bisa berkomunikasi dengan GUSTI ALLAH
26.MEMAHAMI
KONTROVERSI AJARAN SYEKH SITI JENAR.
Ajaran Syekh Siti
Jenar memang hingga kini menimbulkan kontroversi. Apalagi ketika sang Syekh
berbicara tentang hidup dan mati. Menurut Siti Jenar, kehidupan manusia di
dunia ini disebut berada di alam kematian. Sementara, jika manusia itu mati,
justru disebut-sebut telah memasuki awal kehidupan yang hakiki dan abadi.
Syekh Siti Jenar juga
berpendapat bahwa Allah itu ada dalam diri manusia, yaitu di dalam budi.
Pendapat tersebut disyiarkan oleh Siti Jenar secara terbuka dan gamblang.
Pemahaman inilah yang kurang bisa dimengerti para ulama pada masa itu tentang
ilmu tasawuf yang disampaikan Syekh Siti Jenar.
Dalam tataran ilmu,
pemahaman yang disampaikan oleh Syekh Siti Jenar itu sudah memasuki tahap
hakekat atau bahkan makrifat. Tidak mengherankan jika, pemahaman tentang
ketuhanan yang dimilikinya akhirnya dicap dengan kata sesat.
Dalam pupuhnya, Syekh
Siti Jenar menganggap bahwa agama apapun, setiap pemeluk sebenarnya menyembah
pada zat yang maha kuasa dengan caranya sendiri-sendiri. Bahkan masing-masing agama
itu menyebut asma GUSTI ALLAH dengan nama yang berbeda-beda, demikian pula
dengan ajaran dan tatacaranya.
Bahkan Syekh Siti
juga mengajarkan bahwa dalam manembah pada GUSTI ALLAH, seseorang hendaknya
melakukannya dengan ikhlas. Artinya, ketika seseorang melakukan sembahyang
ataupun sholat dengan mengharapkan surga, pahala atau kemudahan untuk rezeki,
maka belum bisa disebut sebagai ikhlas.
Ajaran Manembah
Dalam ajaran
manembahnya, Syekh Siti Jenar tidak pernah menganggap dirinya sebagai GUSTI
ALLAH. Orang cenderung banyak salah persepsi tentang konsep Manunggaling
Kawula-GUSTI. Sebenarnya, Manunggaling Kawula-GUSTI itu adalah bahwa dalam diri
manusia terdapat ruh yang berasal dari ruh GUSTI ALLAH sesuai dengan ayat Al
Qur’an yang menerangkan penciptaan manusia.
Ayat tersebut
berbunyi: “Ketika Tuhanmu berfirman kepada malaikat: “Sesungguhnya Aku akan
menciptakan manusia dari tanah. Maka apabila telah Kusempurnakan kejadiannya
dan Kutiupkan kepadanya roh Ku; maka hendaklah kamu tersungkur dengan bersujud kepadanya
(Shaad; 71-72)”)>. Dengan demikian ruh manusia akan menyatu dengan ruh Tuhan
dikala penyembahan terhadap Tuhan terjadi.
‘Mabuk’ pada GUSTI
ALLAH
Dalam manembah secara
ikhlas dan konsentrasi yang tinggi, sering manusia mengalami ‘mabuk’ pada GUSTI
ALLAH. Dalam agama Islam, peristiwa itu disebut juga Zadhab atau kegilaan yang
berlebihan terhadap GUSTI ALLAH.
Mereka belajar
tentang bagaimana GUSTI ALLAH bekerja, sehingga ketika keinginannya sudah lebur
dengan kehendak GUSTI ALLAH, maka yang ada dalam pikirannya hanya Allah, Allah,
Allah dan Allah…. disekelilingnya tidak tampak manusia lain tapi hanya GUSTI
ALLAH yang berkehendak, Setiap Kejadian adalah maksud GUSTI ALLAH terhadap
Hamba ini…. dan inilah yang dibahayakan karena apabila tidak ada GURU yang
Mursyid, maka hamba ini akan keluar dari semua aturan yang telah ditetapkan
GUSTI ALLAH untuk manusia.
Pasalnya, hamba ini
akan gampang terpengaruh setan. Semakin tinggi tingkat keimanannya, maka
semakin tinggi juga setan menjerumuskannya.
Hamamayu Hayuning
Bawana
Prinsip ini berarti
memakmurkan bumi. Ini mirip dengan pesan utama Islam, yaitu rahmatan lil
alamin. Seorang dianggap muslim, salah satunya apabila dia bisa memberikan
manfaat bagi lingkungannya dan bukannya menciptakan kerusakan di bumi.
11. BAB ; SERAT KACA WIRANGI ;
Cariyos peksi
perkutut kaliyan derkuku
Sami ngudi kawruh kasampurnan
Sarta damel ibarat kadhapur dongeng
Sami ngudi kawruh kasampurnan
Sarta damel ibarat kadhapur dongeng
Wonten peksi perkutut
kaliyan derkuku mencok ing wit mandira, peksi perkutut ndongeng kados ing
ngandhap punika :
Ana nagara, misuwur
endahing patamanane, kekembangan kang tinandur ing keputren luwih satus warna,
kapageran pacak suji emas, karengga ing beji, sinasrah ing watu cendhani,
kinepung ing reca prunggu lan rerenggan liyane sarwa emas tinaretes ing
sesotya.
Cedhak lan palenggahane sang putri, kasebaran sesotya warna-warna. Yen wayah esuk akeh kupune putih, abang, kuning, wungu, ijo, biru, lan ireng, padha miber pating saliwer golek maduning kembang, ndadekake wuwuhing asrine patamanan.
Cedhak lan palenggahane sang putri, kasebaran sesotya warna-warna. Yen wayah esuk akeh kupune putih, abang, kuning, wungu, ijo, biru, lan ireng, padha miber pating saliwer golek maduning kembang, ndadekake wuwuhing asrine patamanan.
Sakehing kupu padha
bungah-bungah lelangen ing patamanan. Ana ing kono padha ungkul-ungkulan
bagusing elar, Wasana kupu kang putih celathu marang kupu liyane mangkene :
Delengen elarku putih
resik, ora koyo elarmu katon reged pating celoneh, pating belentong sarta
njuwarehi, sajatine ora ana warna kang becik ngungkuli putih, marga putih iku
warna kang suci sarta bares, iya putih iku dhasare warna kabeh. Wong nulis,
wong nggambar lan wong mbathik, kabeh dhasare putih, awit saka iku dluwang lan
mori digawe putih, lan maneh akeh wong dhemen manganggo sarwa putih, mulane
Gusti Allah nitahake kapas putih. Gamping tinitah putih, sababe omah uga becik
kang putih, dalah atine manungsa becik kang putih, yaiku suci. Tembung putih
sok digawe kembang lambe, dienggo ngupamakake barang kang suci utawa resik.
Sarehne warna kang utama iku putih, mulane kupu kang bagus dhewe iya iku kang
warna putih.
Kupu kang abang
mangsuili mangkene :
Mungguh becike putih
iku mawa-mawa kanggone. Ing atase rerenggan putih iku dudu kebagusan
luwih-luwih rerenggan kang dienggo ngrenggani patamanan iki, warna putih kok
arani suci iku dadi pucet, ora duwe guwaya. Mungguh anane kupu-kupu padha teka
ing kene satemene dipikat nganggo madu, perlune dienggo rerenggan patamanan,
mulane kang aran kupu bagus iya kang bisa muwuhi bagusing patamanan. Sarehne
elarmu ora muwuhi kebagusan apa-apa tetep kowe iku kupu kang ala. Manawa kowe
arep sumurup warna kang muwuhi kebagusan ndelenga warna kang ora pucet, dene
warna kang ora pucet mangkono warna kang mbrengangang utawa menger-menger. Ora
susah adoh-adoh.
Delengen
kembang-kembang ing petamanan iki bae, koe banjur sumurup dhewe, endi kang
moncol ing rupa yaiku kang abang. Mara waspadakna kembang cengger kae, abange
menges tur menger-menger, mangkono uga kembang mawar, wora-wari bang, sepatu, padha
pinunjul ing rupa sebab abang. Guwayaning wong kang bregas iya kang abang
mbrengangang. Babaran kang bagus iya kang abang sumringah. Kajaba iku warna
abang becik marang mripat. Lakar abang iku padha-padha warna gagah dewe lan
moncol dhewe, mulane disenengi ing akeh, dalasan bocah cilik dhemen dolanan
kang warnane abang, kang adhakan dipilih dhisik. Dadi keterangane : kupu kang
abang kang bagus dhewe.
Kupu kuning ngrungu
celathune kupu putih lan abang nyauri mangkene : putih katimbang abang nyata
yen bregas abange, nanging abang katimbang kuning adi kuninge, tandhane emas
luwih endah tinimbang tembaga utawa perak. Rerenggan kang kakehan abang
njuwarehi, nanging ora ana rerenggan kaduk prada kang njuwarehi, malah sangsaya
adi. Elinga pulasing wayang, upama wayang sakothak kaduk prada sangsaya bagus.
Upama kaduk abang,
genah yen ala, awit abang iku dhemenaning bocah cilik, wong tuwa ora arep.
Balik warna kuning, kalengananing wong luhur. Elinga kreta kencana, payung
gilap, pasmen bara-bara, bludiran, gamelan, kabeh adi rupane, jalaran warnane
kuning, mangkono uga barang rerenggan kang bagus, kang pating pancorong ana ing
toko-toko lan ing omahe wong sugih, kayata : paidon, pateyan, wadhah kinang,
wengku gambar, wengku pangilon, lampu bron, broman lan liya-liyane, kabeh
kuning. Manungsa kang becik rupane iya kang kulit kuning, dudu wong kang abang.
Kang kekulitane ora kuning, mangka bakal kanggo tontonan bajur ngaya aya golek
atal, iya saking dene kepengin duwe awak kuning. Mula yen kuning pancen
nyenengake. Cekake mangkene : warna putih pucet, warna abang gagah, nanging ora
adi, dadi njuwarehi. Dene kang ora pucet sarta ora njuwarehi malah mriyayeni
yaiku kuning. Apa ora mangkono?
Kupu wungu sumambung,
warna kuning iku isih njuwarehi, wruhanmu kabeh, padha-padha warna kang mungguh
dhewe, ngengreng dhewe lan ora njuwarehi dhewe iya iku wungu. Tandhane, babut
babut abang ala, babut kuning ala, babut ijo kurang becik, nanging yen babut
wungu, banget enggone semuwa lang ngengreng, luwih-luwih yen rinengga praboting
omah kang pinulas sarwa wungu yaiku meja, kursi, bangku kang padha
menges-menges pliture. Upama pulase abang utawa kuning tak kira kurang becik.
Kembang cengger, katone menges-menges sebab wungu, mangkono uga kembang
ragaina.
Klambi wungu ngengrenge ora jamak. Upama wungu
iku ora piniliha, sabab apa wong mbabar jarit pada golek soga, mangka ora
kurang kang kena digawe ngebang utawa nguningi. Apa ta sababe? Sababe yaiku
warna abang lan kuning iku gunane mung kanggo tontonan utawa sesongaran, ora
prasaja lan semu kaya wungu. Ing ngendi-endiya barang kang prasaja lan semuwa
ora tau mboseni, mulane padha pinilala, prelune dienggo saben dina. Tuladhane
kang adhakan yaiku soga. Padha elinga kang sosongaran mesthi ora lana, kanggone
mung kala-kala , tur mung sawetara, kajaba kang pasaja lah iku kang lana,
kanggo ing saben dina, seksine soga. Warna abang kuning candrane ladak, nanging
yen wungu jinem nganggo guwaya, yaiku dadi sababe pasaja tur semuwa, tegese ora
ladak nganggo ngengreng
Kowe kabeh ora
sumurup marang karsane kang Maha Kawasa enggone nitahake suket lan gegodhongan
ginawe ijo. Iku becik pinikiren sebabe. Mara timbangen : upama sarupane
gegodhongan kabeh putih, mbok manawa akeh mripat lamur. Upama becika wungu,
teneh sarupane tetuwuhan tinakdirake wungu. Upama becika kuning, mesthi
tinakdir kuning. Upama becika abang, mesthi tinitah abang. Kang iku padha
sumurupa, mulane suket lan gegodhongan tinakdir ijo, sabab warna ijo iku kang
becik dhewe sarta ora mboseni dhewe.
Sanyatane ora ana
manungsa bosen marang warna ijo. Ing pakebonan, ing tegal, ing sawah-sawah,
kabeh sarwa ijo, ewa semono ing sajrone omahe para tuwan ditanduri sadhang,
pakis, pandhan, wregu, suruh lan liya-liyane, pating tremplek ana ing tembok,
kongsi ketel kaya alas, pratandha saking kurang warege anggone nyawang wawarnan
ijo, nanging aku ora maido, dhasar yen omah akeh ijone ana ing tembok utawa ing
undhak-undhakan marakake singer. Sok uga kowe padha eling, prakara iku, mesthi
ora gelem ngunggul-unggulake warna saliyane ijo. Samber lilen iku pinunjul rupa
ing padha-padha gegremetan. Ules kang pinunjul mau kang kaduk iya ijo, abang
kuninge mung sethithik. Upama kaduk abang utawa kuning mesthi ala. Balik kaduk
ijo banget baguse. Manuk merak iya pinunjul ing rupa pada manuk, warna apa kang
kaduk, iya ijo, abang wungune mung sawetara. Upama ijone mung sethithik
mesthine ala. Rehne mangkono tetela kupu kang bagus dhewe iku kupu ijo.
Nuli kupu biru
celathu mangkene : ujaring kupu ijo mau wis bener, nanging kurang pratitis.
Awit isih ana maneh titahing Pangeran kang ngungkuli ijo, ora mboseni salawase
lan luwih akeh anane, yaiku biru. Tandhane, udhara, langit, gunung, banyu
segara, padha tinitah biru. Delengen kang bagus pancen mung ijo lan biru. Akeh
wong seneng ngenggar-enggar marang papan kang sarwa asri, dene papan kang asri
mau mulane asri sabab ijo lan biru. Ora ana wong siji-sijiya kang bosen ngeleng
papan kang terang sumilak lan asri, yaiku kang katon langit biru, gununge biru
lan tetuwuhane kang katon ijo lan biru. Laring samberlilen ijone kaworan biru,
malah akeh birune katimbang ijone.
Lar merak iya kaduk biru. Kehing warna biru
kang ana ing alam ndonya yen ketimbang lan kehing warna ijo akeh birune babar
pisan. Awit ijo iku mung dumunung ing dharatan, nanging yen biru iya ing
dharatan iya ing lautan, iya ing awang-uwung. Ing awang-uwung ora ana enggon
salenging edom kang ora kisen biru, sumrambahe marang gunung-gunung kang katon
saka kadohan. Yen wong nunggang kapal ing satengahing segara, kang katon
prasasat lor kidul wetan kulon biru kabeh, kaya-kaya jagade dadi biru kabeh.
Kang mangkono mau dadi tandha yen biru iku warna kang becik dhewe, katitik saka
karsane Kang Maha Kuwasa anggone nitahake warna biru dikehi tinimbang liyane.
Kupu ireng celathu
mangkene, heh kisanak padha sarehna dhisik, mangsa anaa warna kang akehe
ngungkuli ireng, tur ora ana warna kang pasajene kaya ireng. Mangkene
wijangane, ora ana warna kang kehe ngungkuli ireng sabab yen ing wayah bengi
alam donya ireng kabeh, ora susah diarani ing awang-uwung, ing dharatan, ing
lautan, cukup diarani ora ana enggon kang ora ireng, banjur timbangen akeh endi
karo biru. Mulane dak arani ora ana kang menangan kaya ireng, awit sakehing
wawarnan yen wis kapracondhang dening ireng ora ana kang kawawa nanggulangi.
Sanajan bumi-langit yen katekan pepeteng kang warnane ireng, jagad kaya kinelem
ing awang-uwung kang ireng meles. Mulane dak arani ora ana pasaja kaya ireng,
sabab mangkono wong kang pasaja lan semuwa iku aklambli ireng, celana ireng,
sepatu ireng. Akeh gagah mangsa kaya ireng, akeh pasaja kaya ireng, dalah
rambut lan brengos kang bregas iya kang ireng. Gambar-gambar lan tulisan kang
pasaja tur cetha iya kang ireng.
Sarehne pasaja,
mulane uga lana sarta kanggo ing saben dina, kaya ujare kupu wungu mau. Kang
wungu sogane iya bener, nanging ireng ora kalah, yaiku wedelane.
Perkutut nglajengaken
wicantenipun : Dongeng iku surasane mangkene :
Kang aran ala lan becik iku sajatine mung gumantung ana ing panganggeping ati. Apa kang lagi disenengi si ati, iku kang katon becik. Alane kalimput. Wong kang watak korupan, sadhengaha kang lagi disenengi dhene panyanane iku kang bagus dhewe.
Ana paribasan, wong dhemen ora kurang pangalembana, wong gething ora kurang pamada. Sarehne wis kinodrat dening Pangeran, manungsa padha dhemen marang awake, mulane ora ana manungsa kang jeleh ngalem awake.
Kang aran ala lan becik iku sajatine mung gumantung ana ing panganggeping ati. Apa kang lagi disenengi si ati, iku kang katon becik. Alane kalimput. Wong kang watak korupan, sadhengaha kang lagi disenengi dhene panyanane iku kang bagus dhewe.
Ana paribasan, wong dhemen ora kurang pangalembana, wong gething ora kurang pamada. Sarehne wis kinodrat dening Pangeran, manungsa padha dhemen marang awake, mulane ora ana manungsa kang jeleh ngalem awake.
= = * = =
II. Bagian 2
Peksi
perkutut nglajengaken anggenipun ndongeng :
Ana sesotya putih,
cahyane putih wenes maya-maya, jenenge sosotya manik maya, gumlethak cedhak lan
palenggahanipun sang putri, calathu marang kupu-kupu, tembunge: he kupu,
satemene ulesmu kabeh bagus, kang putih, kang abang, kang kuning, kang wungu,
kang ijo, kang biru, apadene kang ireng, ora ana kang ora bagus, kuciwane mung
ora mawa cahya, upama padha mawa cahya, iba bagusmu, awit katoning warna saka
dening cahya, sanajan abanga, ijoa, birua, yen tanpa cahya iya cebleh. Sanajan
puthia utawa abanga, yen mawa cahya dadi wenes. Mara waspadakna wujudku iki,
ora liya mung putih, warna putih iku ora mbrengangang lan ora menger-menger, nganging
rehne mawa cahya, dadi putihku ora wenes maya-maya, iya aku iki kang karan
sesotya manik maya.
Ora mung sesotya bae,
sanajan manungsa bagus rupane, karengga ing busana, yen tanpa cahya, ora ana
kekuwunge, lan ora nduwe prabawa, wekasan ora kineringan lan ora pinarcaya,
dadi ora pinilala kanggo ing karya, jer ngegungake marang kebagusaning rupa
kabungahaning ati, lan kamukten. Ora marsudi marang luhuring pramana. Sanajan
manungsa ala rupane sarta kuru, manawa luhur budine, tumemen atine, kineringan
lan pinilala, akeh wong wedi asih, jalaran katon ana ing cahyane kang wingit,
lungit, ngengreng, yaiku soroting budine kang wening.
Ing kono ana sesotya
abang, uga cedhak lan palenggahan, arane sesotya geni maya, mamerake cahyane
kang abang abramara kata kaya geni mawa.
Ana maneh sesotya kuning, mamerake kaendahane, yaiku cahyane kang kuning sumunar, arane sosotya mirah delima.
Ana maneh sesotya wungu, nuduhake cahyane kang wungu mengesm arane sesotya manik puspa raga.
Ana maneh sesotya ijo, mamerake cahyane kang ijo ngenguwung, arane sesotya tinjo maya.
Ana maneh sesotya biru, mamerake cahyane kang biru muyek, arane sesotya manik nila pakaja.
Ana maneh sesotya kang ireng, mamerake endahing cahyane kang ireng meles meleng-meleng, yaiku kang aran musthikaning bumi.
Kabeh padha endah ing rupa, ora ana kang kuciwa, kongsi sakehing kupu padha kucem. Mungguh sababe luwih endah sosotyane katimbang kupune, awit kupu mung duwe warna thok, ora duwe cahya, balik sesotya duwe warna nganggo kasinungan cahya.
Ki sanak, dongeng iku
surasane mangkene :
Kuciwa banget
manungsa yen mung ngudi marang kabungahan, kamelikan, pakareman, kanikmatan,
kamukten, kawibawan, luhuring piyangkuh sapanunggalane. Ora nganggo nggayuh
marang padhang utawa kaweningan, yaiku ulah budi.
Warna putih, abang,
kuning, wungu, ijo sapanunggalane iku dadi ibarat : rahsa, lire dadi ibarat
wewatekaning manungsa, dene cahya ibarat padhanging budi.
= = * = =
Katrangane mangkene :
Cahya lan warna kang kasebut ing dongeng iki sajatine mung kanggo ngibaratake :
Cahya lan warna kang kasebut ing dongeng iki sajatine mung kanggo ngibaratake :
cahya lan warna
kagunganing dhat kang wujud, kang gumadhuh (kaparingake) ana ing manungsa.
Wujude cahya iku :
budi. Awit budhi iku wujud pepadhang kang sumorot saka gaib, madhangi (nyoroti)
kabeh nyawa saka wiwitan nganti pungkasan.
Dene wujuding warna, yaiku : rahsa (hawane karan : nafsu), awit rahsa iku dayane mahanani sifating cahya warna-warna : putih, abang, kuning, ijo lan sapanunggalane.
Rahsa iku ya wujud nyawa. Hawane marakake manungsa asring duwe rasa : bungah, susah, dhemen, gething, jahil drengki, kumingsun, gumun, getun, wedi, uwas, sumelang, welas asih, loma lan sapanunggalane.
Cekake marakake manungsa duwe wewatekan dhewe-dhewe, ala utawa becik (ing basa Jawa lumrahe mung karan : pangrasa utawa ati).
Hawaning rahsa kang sumebar jenenge nafsu, iku kena kaumpamakake kukus awit nafsu iku dayane memtengi utawa gawe butheking cahya.
Sirepan nafsu utawa rahsa : manawa mligi nglumpuk ana ing Rasa (Rasul) sipate ora putih, ora abang, ora ijo, lan sapanunggalane, lire : ora bungah, susah, kepengin, dhemen, gething, lara, lan sapiturute, mung : tentrem (terange maneh manawa wis maca ing mburi).
Dene wujuding warna, yaiku : rahsa (hawane karan : nafsu), awit rahsa iku dayane mahanani sifating cahya warna-warna : putih, abang, kuning, ijo lan sapanunggalane.
Rahsa iku ya wujud nyawa. Hawane marakake manungsa asring duwe rasa : bungah, susah, dhemen, gething, jahil drengki, kumingsun, gumun, getun, wedi, uwas, sumelang, welas asih, loma lan sapanunggalane.
Cekake marakake manungsa duwe wewatekan dhewe-dhewe, ala utawa becik (ing basa Jawa lumrahe mung karan : pangrasa utawa ati).
Hawaning rahsa kang sumebar jenenge nafsu, iku kena kaumpamakake kukus awit nafsu iku dayane memtengi utawa gawe butheking cahya.
Sirepan nafsu utawa rahsa : manawa mligi nglumpuk ana ing Rasa (Rasul) sipate ora putih, ora abang, ora ijo, lan sapanunggalane, lire : ora bungah, susah, kepengin, dhemen, gething, lara, lan sapiturute, mung : tentrem (terange maneh manawa wis maca ing mburi).
== * ==
III. Bagian 3
Peksi
perkutut nglajenagaken anggening ndongeng :
Nalika samono ana
barleyan, celathu marang sakehing sosotya : ”Heh sakehing mirah, ing samengko
kowe wis padha sumurup yen moncoling rupa saka dayaning cahya, tegese : warna
abang ijo tanpa gawe yen ora kanthi cahya, awit yen tanpa cahya kucem. Sanajan
tanpa warna yen sinung cahya ora bisa kasilep, awit cahya iku sumorot, tumama
ing pandulu. Tetela cahya iku nyawaning rupa. Tandhane si manikmaya, warnane
mung putih, ewa dene rehne mawa cahya, padha diupaya ing manungsa sarta
diajeni. Luwih-luwih si geniyara, mirah delima sapanunggalane, dhasar duwe
warna nganggo kasinungan cahya.
Lha ing saiki kajaba
saka kang rinembug iku mau, aku arep takon marang sakehing mirang padha
timbangen. Pitakonku mangkene : pilih endi duwe warna kathi cahya sedheng
katimbang ora duwe warna, mung cahya thok, nanging cahyane ngungkuli sakehing
kang duwe warna? Apa milih duwe warna kanthi sedheng, apa milih tanpa warna
nanging mawa cahya linuwih?
Sakehing mirah durung
ana kang bisa mangsuli. Barleyan celathu maneh, yen aku milih tanpa warna, sok
uga kasinungan cahya linuwih. Mulane aku ora pati mikir marang warna, mung
mburu cahya. Awit sanajan tanpa warna yen kasinungan cahya linuwih, cahya kang
linuwih iku bisa mujudake warna kang manca warna dening beninge. Mara aku
delengen, aku iki rak ora duwe warna kaya mirah, ora abang, ora kuning, ora
ijo, ora biru, ora ireng, ora putih, nanging sarehne urubing cahyaku ngungkuli
sakehing mirah, sanadyan ta tanpa warna iya bisa abang, iya bisa kuning, bisa
ijo sapiturute. Yen aku pinuju abang ora kalah karo geniyara, yen aku pinuju
kuning ora kalah karo mirah delima, yen aku pinuju wungu, ora kalah karo
pusparaga, sabanjure ora kalah karo sakehing mirah. Dadi prasasat ngemot marang
sawarnaning mirah. Apa sababe aku bisa mangkono sabab ora liya tanpa warna,
pinunjul ing cahya.
Upama cahyaku linuwih
nanging isih kanggonan warnam uga ora bisa mengku marang sakehing warna.
Sanajan tanpa warna yen ora linuwih cahyaku iya ora bisa ngemot sakehing warna.
Dadi katerangane rupa kang becik dhewe, yaiku : kang tanpa warna sarta pinunjul
ing cahya. Awit iku kang urip sarta mengku marang sakehing warna.
Dongeng iku surasane
mangkene :
Manungsa iku bisane
momot, durung cukup yen mung lepas ing budi lan elingan. Nanging kudu : ora
duwe watak. Ora duwe watak, lire : ora ngukuhi marang wewatekan atine, kayata:
dhemen marang iku, gething marang iki, dhemen marang bungah, ngresula yen
susah, dhemen marang becik, gething marang ala. Ringkese : Duwe pakareman
sajroning ati kang ora kena diowahi, sarta duwe gegethingan, Cahya iku, ibarate
: budi. Warna, ibarat : rahsa. Barleyan iku, ibatat : luwih padhang budine,
nanging ora kumingsun, bisa ngeluk kekarepane, ora pilih kasih utawa bau
kapine. Titikane wong kang mangkono : wingit cahyane. Ora galak ulat, aliya
mung tajem, sarta sarwa prasaja.
Manungsa kang mangkono, kena pinilih dadi tetuwa, bisa momot marang wateke wong kang beda-beda, dening ora duwe watak dhewe.
Sosotya sanajan mencoronga kaya geni, yan isih duwe warna dhewe, ora bisa mengku marang sakabehing warna, marga cahyane kereh marang warnane, beda lan barleyan, cahyane kang ngereh marang warnane.
= = * = =
IV. Bagian 4
Peksi
perkutut nglajengaken naggenipun ndongeng :
Sakehing mirah padha
rumasa asor bareng katandhing lan barleyan. Luwih-luwih kupu. Wasana padha
sayuk ing rembug, arep ngratu marang barleyan, awit barleyan kang pinunjul ing
rupa.
Barleyan bareng arep
dijunjung dadi ratu paratela mangkene : olehmu padha arep njunjung ratu marang
aku sabab aku pinunjul ing cahya sarta tanpa warna. Pinunjuling cahyaku
ndadekake uripung rupaku. Ora duweku warna kang marakake ngemot sakehing warna.
Iku dhasar bener, nanging aku ini sabenere durung sampurna, isih ana maneh
wujud saliyane aku kang pinunjul ing cahyane ngungkuli aku, sarta enggone bisa
ngemot marang warna sampurnane ngungkuli aku. Iku bae padha dijunjung dadi
ratu, awit cahyane tikel ping sewu tinimbang cahyaku, yen mencorong padha karo
srengenge, balik aku mung kelip-kelip. Dene enggone ngemot warna, cethane tikel
sewu tinimbang aku, aku aku mung mengku warna nanging kang bakal dak kandhakake
marang kowe, mengku warna dalah rupane pisan. Lire ora mung bisa abang ijo, uga
bisa manca warna kaya kupu, laya mirah, kaya barleyan, kaya watu, kaya jaran,
kaya uwong, kaya srengenge, cekake bisa kaya sarupane kawujudan ing alam
ndonya, dhasar bisa maujud kaya jagad gumelar katon bumi langit saisen-isene.
Yen wis kaya srengenge, babar pisan ora beda lan srengenge, kongsi ora ana
manungsa kang bisa nembungake kapriye rupane kang sabenere. Kang mangkono mau
jalarane iya mung rong prakara thok.
Sepisan : saka
bangeting pinunjuling cahyane.
Pindho : saking ora
duwe warna babar pisan.
Apa kowe wis weruh
jenenge wujud kang kaya mangkono mau ?
Yaiku kang aran :
Kaca benggala gedhe.
Sakehing sosotya lan kupu padha gawok. Warta banjur kepengin sumurup kaya apa rupane kaca benggala.
Ana watu kang kepengi bisa nembungake kapriye rupane kaca benggala, takon marang barleyan tembunge : wujude kaca benggala iku kaya apa. Apa pancen kaya sarupane kawujudan, apa beda akro sarupaning kawujudan. Yen ora padha lan ora beda kareo sakehing kawujudan apa kena diarani bening kaya banyu?
Barleyan mangsuli,
yen diaranana kaya sarupane kawujudan iya bener, nanging ora pratitis. Mula
bener disebut mangkono awit kaca benggala iku pancen bisa kaya watu, bisa kaya
kupu, bisa kaya barleyan lan sapirturute. Dene ora pratitise tembung mangkono,
awit kena diarani beda uga karo sarupane kawujudan. Bedane mangkene : watu iku
buthek, nanging kaca benggala ora buthek. Watu mrongkol sarta ala, nanging kaca
benggala ora tahu diarani mrongkol sarta ala. Mirah dlima kuning sarta cilik,
nanging kaca benggala ora kuning sarta ora cilik. Areng iku ireng, kaca
benggala ora ireng. Cekake yen sakehing rurupan dibedakake karo kaca benggal,
kabeh iya beda karo kaca benggala. Rehne mangkono, kaya-kaya kena disebut beda
karo sarupane kawujudan.
Ewa denen ora kena
dikukumi mangkono, awit ing ngarep diarani : kaya sarupaning kawujudan. Kajaba
yen disebut : bening, lah iku, bok menawa bener, parandene meksa ora pratitis,
awit bening mono benere kaya banyu kang ana ing gelas. Banyu iya bener bening,
nanging banyu iku bening suwung, beda lan beninge kaca benggala : bening kang
mengku rurupan, sabab cahyane geguletan karo rasa, iya rasa iku kang tanpa
warna, nanging ora suwung. Si cahya dadi cahyane rasa, si rasa dadi wadhahing
cahya.
Mulane karanan tanpa
warna tanpa rupa, awit upama digoleki warna rupane, sanajan diubresa, ora
ketemu ketemu.
Kang mangkono iku sok katembungake : suwung amengku ana. Utawa : ora ala ora bagus, nanging mengku ala lan bagus. Iya embuh jenenge rupa kang mangkono iku.
Kang mangkono iku sok katembungake : suwung amengku ana. Utawa : ora ala ora bagus, nanging mengku ala lan bagus. Iya embuh jenenge rupa kang mangkono iku.
Prayogane ayo padha dinyatakake.
Sakehing sosotya kupu apa dene watu, banjur padha mara menyang panggonane kaca benggala gedhe.
Kang seba dhisik watu. Tembunge watu marang kaca benggala : he sang kaca benggala ageng, sowan kulo badhe ngratu ing tuwan, awit tuwan ingkang pinunjul ing warni sajagad. Nanging kalilana kulo ningali sarira tuwan rumiyin.
Sakehing sosotya kupu apa dene watu, banjur padha mara menyang panggonane kaca benggala gedhe.
Kang seba dhisik watu. Tembunge watu marang kaca benggala : he sang kaca benggala ageng, sowan kulo badhe ngratu ing tuwan, awit tuwan ingkang pinunjul ing warni sajagad. Nanging kalilana kulo ningali sarira tuwan rumiyin.
Kaca benggala
mangsuli : iya becik mreneya ndeleng rupaku. Rupaku kaya rupamu.
Watu bareng teka ing
ngarepe kaca benggala banget ngungune dene rupane kaca benggala jibles watu.
Ora ana bedane sathithik-thithika karo watu, nuli pamit mundur.
Ora suwe kupu padha
ndeleng rupane kaca benggala genti-genti. Kabeh padha ngungun awit rupane kaca
benggala mung kaya kupu bae, mangkono uga sosotya, weruh rupane kaca benggala
kaya sosotya. Watu lan areng ndeleng kaca benggalam katone iya kaya watu lan
areng.
Anuli kabeh padha bali ing panggonane maune.
Anuli kabeh padha bali ing panggonane maune.
Kupu-kupu padha rerasan mangkene : wartane kaca benggala iku pinunjul ing rupa, jebul nyatane mung kaya kupu bae, ora duwe cahya kaya mirah, isih becik mirahe. Luwih-luwih yen katandhing karo barleyan, bagus barleyane pisan-pisan, awit kaca benggala ora duwe cahya, ora bisa kelip-kelip.
Watu lan areng calathu mangkene : kaca benggala rupane buthek lan ireng kaya rupaku. Sarehne rupaku elek mangka kaca benggala ceples kaya aku, dadi kaca benggala ya elek.
Barleyan mituturi marang kupu, areng lan watu : kowe padha sumurupa ki sanak, kaca benggala iku sanadyan pinunjul ing rupa, ora gelem mamerake rupane, ora gelem nandhing awake karo awake liyan, kaya si kupu enggone ungkul-ungkulan, padha golek ketrangan dhewe-dhewe kanggon ngalem awake. Wus jamake, sadengah kang durung sampurna karepe padha papandhingan dhiri, nanging kang sampurna mangkono.
Si kupu putih
mamerake putihe, kang abang nyandra abange, mirah ijo mamerake ijone, barleyan
iya mamerake kelipe, dalasan watu iya pamer, yaiku mamerake eleke. Ala becik
yen dipamerake, iya jeneng pamer. Iku kabeh jalaran durung sampurna ing rupa.
Kang akeh emoh diarano ala, njaluk diarani becik, nanging kaca benggala ora
njaluk diarani becik, lan uga ora duwe panjaluk diaranana ala kaya watu lan
areng.
Kaca benggala gelem
diarani sakarepe kang ngarani. Gelem diarani ala kaya watu lan areng, nanging
diarani kelip-kelip kaya barleyan iya ora nampik, malah yen ana perlune gelem
diarani kaya srengenge. Nanging aja padha keliru tampa, mungguh geleme diarani
ala, ora jalaran saka panjaluke utawa saka pangarep-arepe, sarta geleme diarani
bagus ora jalaran saka pamere utawa doyan marang pangalembana.
Dadi geleme mau jalaran
saka legawa lan mengku marang sakehing rupa. Lah saiki watu lan areng padha
sumurup dhewe, yen katone buthek kang ana ing kaca benggala iku ora jalaran
saka buthekin kaa benggala, satemene saking bangetng beninge. Katone ireng kaya
areng iya ora sabab saka irenge, malah saking beninge kang ora kinira-kira,
kongsi areng lan watu ora duwe pangira. Pikiren ta upama butheka teneh mung
buthek thok-thok, ora bisa mengku rerupan.
Kupu, areng lan watu
bareng ngrungu pratelaning barleyan padha rumangsa kejlomprong, wekasan percaya
yen buthek kang katon ing kaca benggala iku butheke dhewe, dudu butheking kaca
benggala, satemene malah saking beninging kaca benggala, awit kaca benggala uga
bisa katon pating kerlip kaya barleyan, bisa ijo kaya tinjo maya.
Ki sanak dongeng iku
dadi pralampita :
Kahananing kaca
benggala iku ibarat wataking manungsa kang wis sampurna, yaiku manungsa kang
wis ora korup marang dhiri (ora korup marang wujude kang mukmin). Manungsa kang
mangkono : lali marang dhiri, tegede : ora pisan duwe niyat ngatonake dhiri,
gedhene papandhingan dhiri. Ujub, riya, sumengah, takabur, bidngah,
sapanunggalane wis ora duwe. Mungguh sababe mangkono mau awit budine keliwat
padhange, sarta sirep napsune, kahananing dhiri ora rinasak-rasakake, ndadekake
bisane amot marang sawarnaning wewatekan, wasana uripe mung ngangkah
kaslametaning akeh, sarta tansah gawe kepenaking atine sapadha-padha.
Wong kang mangkono
suka rila diarani asor, ewadene ora nampik diarano luhur, sarta sukarilane ora
dipamerake. Ora duwe pakareman sajroning atine, satemah ora ilon-ilonen, ora
dhemen marang kang becik lan kang bener kanthi gething marang kang ala lan
luput. Ora dhemen marang kang ala lan luput, kanthi gething marang kang becik
lan bener.
Manungsa sanajan pinunjula, yen isih dhemen papandhingan dhiri, utawa duwe pakareman sajrone ati sarta duwe gegethingan, iya durung sampurna, cahyane isih kaereh ing nepsune, lire : isih teluk marang watake dhewe (rahsane).
Ana sawenehing
manungsa ora njaluk diarani becik, nanging njaluk diarani ala, wong mangkono
uga isih dumunung wong ngatonake becike watake, dadi isih korup marang dhiri,
rehne mangkono, upama diarani becik, kang mesthi ngresula.
Ana manungsa gelem
diarani sakarepe kang ngarani, diarani becik utawa ala gelem. Nanging geleme
mau dipamerake. Wong mangkono uga durung resik, isih duwe panjaluk utawa
pangarep kang bangsa pangalembana. Rehning mangkono, upama diarani : ora gelem,
mesthi ngresula.
= = * = =
Rangkuman dan
translete Bagian 1
Serat
Kacawirangi pada bagian ini menceritakan percakapan kupu-kupu yang berada di
sebuah taman istana yang indah. Kupu-kupu yang berada di taman itu ada yang
berwarna putih, merah, kuning, ungu, hijau, biru dan hitam.
Setiap kupu-kupu mengunggulkan warna yang dimilikinya. Kupu-kupu putih mengunggulkan warna putih sebagai warna yang melambangkan kesucian dan kejujuran. Kupu-kupu merah mencela warna putih sambil mengunggulkan warna merah sebagai warna yang tidak pucat, warna merah adalah warna yang indah mencolok dan merangsang penglihatan, anak kecil pun suka warna merah, maka kupu-kupu warna merah adalah kupu-kupu yang terbagus. Mendengar percakapan kupu-kupu putih dan merah, kupu-kupu kuning berkata bahwa, memang jika warna putih dibandingkan dengan warna merah lebih gagah warna merah.
Akan
tetapi, jika dibandingkan dengan warna kuning, warna merah dan putih kalah
indah, buktinya emas lebih indah dibandingkan dengan tembaga maupun perak.
Warna putih itu pucat, warna merah memang gagah akan tetapi membosankan,
sedangkan warna kuning itu tidak membosankan dan bergengsi.
Kupu-kupu
ungu menyambung pembicaraan, ia menyatakan bahwa warna kuning itu juga masih
membosankan. Warna merah dan kuning itu sifatnya ladak(mencolok) berbeda dengan
warna ungu jinem nganggi guwaya (anggunmerona), sederhana dan anggun.
Kupu-kupu hijau
menyela, kalau warna yang baik itu warna putih, merah, uning dan ungu, kenapa
semua tumbuh-tumbuhan dan dedaunan ditakdirkan hijau. Warna hijau di kebun, di
sawah demikian juga taman-taman yang hijau tidak pernah membosankan jika
dipandang. Oleh karena itu, warna hijau adalah warna paling unggul.
Kupu-kupu biru membenarkan pernyataan kupu-kupu hijau, akan tetapi Tuhan menciptakan warna biru lebih unggul. Buktinya udara, langit, air lautan dan gunung-gunung berwarna bitu. Warna bitu itu terdapat secara dominan di daratan, di lautan dan di angkasa; maka warna biru lebih unggul dari warna hijau yang hanya ada di daratan saja.
Kupu-kupu hitam berkata, bahwa warna hitam itu mengungguli semua warna, tidak ada satu warna pun dapat mengalahkan warna hitam. Pada malam hari semua yang ada di darat, laut maupun angkasa menjadi hitam. Tulisan dan gambar yang bersahaja juga berwarna hitam. Burung perkutut menyimpulkan isi cerita itu, yang disebut buruk dan baik itu sebenarnya tergantung pada anggapan perasaan. Apa yang sedang disukai itu yang kelihatan baik. Buruknya tertutupi.
Apa yang sedang tidak disukai,kebaikannya tertutupi. Orang yang berwatak korup, semua yang sedang disukai dianggap baik.
Ada peribahasa, orang suka tidak kurang-kurang menyanjungnya, orang benci tidak kurang-kurang mencelanya. Karena sudah menjadi kodrat Tuhan, manusia menyukai dirinya sendiri, maka tidak ada manusia yang bosan menyanjung diri sendiri.
Rangkuman dan
translete Bagian 2
Burung
perkutut melanjutkan cerita, ia bercerita tentang permata putih yang bercahaya.
Permata itu berbicara kepada semua kupu-kupu, bahwa semua warna yang
dimilikinya itu bagus, hanya sayang tidak bercahaya. Tidak hanya permata,
manusia sekali pun kalau tanpa cahaya tidak ada kharismanya, tidak berwibawa
dan disegani. Manusia seperti itu adalah manusia yang mengejar kebaikan rupa,
kesenangan dan prestise; tidak mengejar pramana (cermin yang dapat menangkap
bayang-bayang hakikat), keluhuran budi dan kejujuran.
Manusia dihormati dan disegani, karena menampakkan cahaya kebeningan budi warna putih, merah, kuning, ungu dan sebagainya itu ibarat karakter manusia, sedangkan cahaya adalah ibarat dari cemerlangnya budi. Jika dibandingkan dengan permata yang warna-warni tentu saja warna kupu-kupu akan kalah cemerlang, karena kupu-kupu hanya mempunyai warna sadangkan permata mempunyai cahaya.
Rangkuman dan
translete Bagian 3
Pada
bagian ini diceritakan tentang dialog antara berlian dengan para permata yang
berwarna-warni. Berlian menyatakan kita sudah mengetahui bahwa keunggulan warna
karena cahaya, tanpa cahaya warna tidak ada artinya. Berlian memberikan
alternatif pilihan kepada para permata. Mereka diminta untuk memilih antara
memiliki warna dengan cahaya yang sedang-sedang saja dengan tidak memiliki
warna tetapi memiliki cahaya yang mengungguli semua yang memiliki warna.
Keunggulan berlian yang tidak memiliki warna, terletak pada kemungkinan untuk
menampung segala warna. Tidak semua yang tidak memiliki warna dapat menampung
segala warna jika tidak memiliki keunggulan cahaya.
Arti dari cerita itu adalah :
Manusia itu dapat memiliki daya tampung (terima), tidak cukup hanya karena kecerdasan ingatan. Namun harus tidak mempunyai watak, artinya tidak bersikukuh dengan watak hati, seperti suka dengan itu, benci dengan ini, suka dengan yang menyenangkan, mengeluh di kala susah, suka yang baik dan benci yang buruk. Singkatnya punya kesenangan dan kebencian dalam hati yang tidak dapat diubah.
Cahaya itu ibarat
dari budi, warna itu ibarat dari rasa dan berlian itu ibarat dari orang yang
cemerlang budinya tetapi tidak arogan dan dapat menundukkan keinginan pribadi.
Manusia seperti itu dapat dipilih menjadi orang yang dituakan, dapat menerima
atau menampung orang yang memiliki watak berbeda-beda, karena tidak memiliki watak
sendiri.
Rangkuman dan
translete Bagian 4
Burung
perkutut melanjutkan ceritanya. Semua permata merasa rendah diri dibandingkan
dengan berlian, apa lagi kupu – kupu.
Akhirnya
mereka sepakat mengangkat berlian menjadi raja mereka. Akan tetapi, berlian berkata
bahwa masih ada wujud yang mengungguli kesempurnaannya. cahayanya lipat seribu
dibanding dirinya. Karena dia tidak punya warna sama sekali, maka ia mampu
memuat warna pun lipat seribu, bahkan sekaligus mampu memuat semua bentuk.Ia
adalah cermin besar atau kaca benggala ageng.
Cemin
itu dapat dikatakan seperti batu, kupu-kupu , berlian dan sebagainya. Akan
tetapi kalau batu itu buruk, tidak bening, dan tiga dimensi maka cermin tidak
demikian.
Cermin
itubening mengandung berbagai wujud, sebab cahayanya menyatu dengan rasa (rasa
itu dalam bahasa Jawa dapat mengandung arti lapisan dasar cermin sehingga dapat
memantulkan cahaya sekaligus dapat menangkap bayangan bentuk dan warna di
depannya).Ia tanpa warna tetapi tidak kosong dan tanparupa (wujud).
Cerita
itu mengandung arti, bahwa cermin itu ibarat/nisbatnya orang yang sempurna. Ia
lupa akan dirinya yaitu tidak pernah menonjolkan dirinya dan keunggulan
dirinya. Ia rela dikatakan rendah dan tidak menolak dikatakan unggul dan
keikhalasannya tidak ditonjolkan. Ia tidak menyukai kebaikan dengan membenci
kejahatan dan kesalahan atau sebaliknya menyukai kejahatan dan benci kebaikan
Ttd………………..Wong Edan BaGu
Djaka tolos
-ooo-
BERSAMBUNG KE BIOGRAFI SEJARAH HIDUP KI DJAKA TOLOS Bagian. 3
1 komentar:
Titik2x... bagian depan, di isi dengan Asma Sejatinya kadhangku, jika belum tau Asma Sejatinya, Tanda titik2x... tersebut, tidak perlu di isi, Cukup dengan mengucap Asmo sejati saja. Terima kasih dan Salam Rahayu kanti Teguh Slamet Berkah Selalu
Posting Komentar